بخشی از مقاله
چکیده
جوهر مشترك ادبیات و روانشناسی که هر دو ریشه در بعد روحانی و ناخودآگاه انسان دارند از یک سو و اشراف حکماي گذشتهي ما بر همهي علوم روزگار خود از سوي دیگر، اشتراکات فراوان فکري را بین فرهنگ کهن و غنی ایرانی -اسلامی و ابداعات دانش و فناوري امروز،در حوزه هاي مختلف ، پیش چشم قرار میدهد.
بامراجعه به کتب معتبر روانشناسی و مقالات علمی ،وپی گیري آن ها در مخزن الاسرار، سخن حکیم به شیوه ي تحلیل محتوا مورد نقد و بررسی قرار گرفت و به این نتیجه رسیدیم که ، حکیم نظامی گنجوي در ظرف زمان و عبارات زمان خود مطالب ارزشمندي در حوزه ي علم النفس مطرح کرده است که به دیدگاههاي روانشناسی دانشمندان بزرگ امروزي بسیار نزدیک است .
مقدمه
حقیقتاً دوستی ادبیات و روانشناسی به زمان جوانی آنها برمیگردد و آسان بودن پیوند-شان به مصالح یا منابع مشترك آن دو در رسالات ایون و بوطیقا، که به دورهي جوانی ادبیات و روانشناسی، اختصاص دارند ؛برمیگردد واین دو اثرنخستین بررسیهاي مدون همین دو موضوع اند.
اثر افلاطون تحلیلی است روان شناختی از فرایند خلاقیت ادبی و دیگري یعنی بوطیقاي ارسطو با طرح مفهوم نه چندان روشن تزکیه یا پالایش، به ارتباط هنر با پدیدههاي روانی نظري گذرا دارد.
نویسندگان بزرگ با وقوف شهودي بر لایههاي پنهان ضمیر انسان ،آینهاي فراروي ما قرار می دهند و بانگریستن در آن، یا به تعبیر مصطلح در روانشناسی ،از طریق » همانند سازي « ،با ابعادشناختهن و عمدتاً تاریک و هراس آور وجود خویش آشنا میشویم و خوكهاي » نهاد « یا اژدهاي درون خویش – تعابیر عطار در منطق الطیر و مولوي در مثنوي – را بهتر میشناسیم . اگر بگوییم انسان در بر گرفتنحجب از ظلمات درون به هنرمندان بیش از روانکاوان مدیون است گزاف نخواهد بود
حکیم نظامی گنجوي از شعرایی است که علاوه بر این شهود شاعرانه که خود در مخزن الاسرار آن را مقدمهي سرودن این اثر ارجمند میداند ؛جامع علوم روزگار خویش است و اطلاعات علمی او در زمینه هاي مختلف از حکمت و فلسفه گرفته تا فرهنگ و رسوم عامه قابل بررسی است . به قولی آن سخنان نغري که او اینجا و آن جا به ان استخوانهاي بیدار مغز نسبت میدهد، در حقیقت مضامین شاعرانه و باورهاي علمی و اعتقادي او هستند که از زبان اندیشه وران روي در نقاب خاك کشیده یا در قالب داستا-نهاي بدیع مطرح میشود
پرسشی که این جا مطرح می شود این است که آیا حکیم نظامی در کنار این دانش و معرفت سرشار ،در زمینه ي علم النفس و روانشناسی هم اطلاعاتی داشته و تعمقی نموده است ؟
با جستجویی که در مقالات و کتابهاي معتبر نظامی پژوهی از جمله : پیر گنجه در جستجوي ناکجا آباد ، هنر و اندیشه ي نظامی ،گنجینه ي حکمت در آثار نظامی ،زندگی و اندیشه ي نظامی ،حکمت اخلاق و عرفان در شعر نظامی گنجوي و نظامی شاعر بزرگ آذربایجان ، صورت گرفت ؛ ملاحظه شد ، در این موضوع خاص تا کنون تفحص مستقلی صورت نگرفته است و به اشاراتی پراکنده در خلال موضوعات دیگر بسنده شده است
.براي پاسخ به این سوال،نخست مثنوي مخزن الاسرار ، که نخستین مثنوي حکمی شاعر بوده وحاوي بخش عمده اي از آرا و نظریات اوست ؛ به دقت بررسی شد وبا کمک منابع موجود، بر خی از اشارات و نکته هاي حکیم گنجه که زیر بناي روان شناختی دارد ،در حد درك نگارنده استخراج گردید و با استناد به منابع معتبر روان شناسی مورد بررسیو مداقه قرار گرفت. البته تطابق این نظریات یکسان ولی در دو ظرف مکانی کهن و جدید و در لباس الفاظ و عبارات متفاوت بر خلاف تصور آغازین،دشواري هایی داشت که علاقه و تکلیف راهگشاي طی طریق میشد و در نهایت نیز با چشم داشت رضاوارشاد خوانندگان فاضل این سطور، مهر ختم پذیرفت و تحت عناوین زیر تدوین گشت.
عزت نفس
عزت نفس عبارت است از :ارزیابی مداوم شخص نسبت به ارزشمندي خویشتن خود . عزت نفس نوعی قضاوت نسبت به ارزشمندي وجود خود است. این صنعت در انسان حالت عام دارد و محدود و زودگذر نیست .کسانی که حس عزت نفس بشري دارند، افرادي هستند که احساس اعتماد به نفس، خلاقیت و خود اعمالی می-کنند و به راحتی تحت تأثیر محیط و دیگران قرار نمیگیرند
هنگامی که خود انگارهي فرد مثبت و عزت نفسش زیاد است، احساس میکند که موجودي تواناست و با اطمینان میاندیشد. از این رو میکوشد که رفتارش توأم با موفقیت باشدتا بعدها موجب احساس ارزشمندي شود.
