بخشی از مقاله
چکیده
دمای خشک شدن و رطوبت نهایی دانه شلتوک عواملی هستند که بر میزان شکستگی دانه طی عمل تبدیل تاثیر میگذارند. در این تحقیق اثر دمای خشک کردن در چهارسطح شامل 33 - ، 38، 43، - 48 œ C، محتوای رطوبت نهایی دانه برای تبدیل در پنج سطح شا مل 8 - ، 10، 12، 14 و - %16 w.b. بر روی ضایعات - درصد شکستگی دانه ها - حاصل از تبدیل دو رقم برنج - هاشمی و علی کاظمی - متداول در استان گیلان مورد بررسی قرار گرفت. تبدیل نمونه ها بوسیله پوست کن غلتک لاستیکی و سفید کن سایشی آزمایشگاهی انجام پذیرفت .
نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون خطی چند متغیره داده های درصد خرد پوست گیری نشان داد که هر دو عامل مستقل مورد بررسی یعنی دمای خشک کردن و محتوای رطوبت نهایی تبدیل اثر معنی داری بر درصد دانه های خرد حاصل از پوستگیری و سفید کنی دارند و مدل رگرسیون خطی چند متغیره توانست با ضریب همبستگی و ضریب تبیین بترتیب 0/874 و 0/763 ، برای رقم هاشمی و با ضریب همبستگی و ضریب تبیین بترتیب 0/752 و 0/566 برای رقم علی کاظمی، درصد دانه های خرد حاصل از پوستگیری را پیش بینی کند .
نتایج همچنین داد مدل نهایی قادر است با ضریب همبستگی و ضریب تبیین بترتی ب 0/757 و 0/573 برای رقم هاشمی و بترتیب 0/681 و 0/464 برای رقم علی کاظمی درصد دانه های حاصل از سفید کنی نمونه ها را پیشگویی کند.
مقدمه
برنج یکی از مهمترین محصولات کشاورزی در جهان است که در ا یران میزان تولید برنج - سفید - در حدود 2/35 میلیون تن است - فائوٌ، . - 2007 بیش از 630 هزار هکتار با متوسط برداشت محصول - شلتوک - حدود3/730 تن در هکتار از زمین های کشور به کشت برنج اختصاص دارد .[1] این امر ضرورت استفاده از سیستم های مناسب فرآوری و تولید برنج را به منظور کاهش ضایعات و افزایش تولید نشان می دهد. پس از برداشت محصول برنج عملیات تبدیل انجام می شود. عملیات تبدیل شامل، خشک کردن شلتوک،پوست کندن و سفید کردن برنج می - باشد.
برای رسیدن به حداکثر بازدهی در هر مرحله، عوامل تأثیر گذار باید بطور بهینه انتخاب گردد. ارزش اقتصادی محصول برنج به میزان زیادی بوسیله برنج سالم ٍ تولید شده تعیین می گردد. شلتوک در محدوده رطوبتی 16 تا % 28 درصد برداشت می شود برای انجام عملیات تبدیل نیز بهتر است رطوبت شلتوک - البته بسته به نوع w.b. رقم شلتوک - بین 10 تا 13 درصد - بر پایه تر - باشد .
اکثر خشککنهای صنعتی از جریان هوای داغ جهت طی این مرحله درجه حرارت خشککردن بر حسب نوع رقم، محتوای رطوبتی اولیه خشک کردن استفاده میکنند. دانه و دمای خشک کردن باید قابل تنظیم و کنترل باشد . تحقیقات بسیاری در مورد یافتن مقدار مناسب عوامل تاثیر گذار بر درصد دانه های خرد حاصل از تبدیل برنج انجام گرفته است .
باناسژک و سیبنمورگان - 1993 - به 40 و رطوبت 60 درصد خشک شود، %93 خشک شدن در C œ 24این نتیجه رسیدند که وقتی برنج با هوای ساعت اول رخ میدهد .[4] پراسادَ و همکاران - 1994 - ، تاثیر عوامل موثر بر ضایعات حاصل از تبدیل برنج را - 60 و رطوبت مورد بررسی قرار دادند .
مینایی و همکاران - 2003 - در بررسی تاثیر دمای هوا 40 - ، و %14 بر ضایعات تبدیل دو رقم متداول شلتوک - بینام و علی کاظمی - به این نتیجه w.b.تبدیل دانه 10، 12 و %14 کمترین ضایعات در هر دو رقم بدست می دهد ولی - 40 w.b. و محتوای رطوبت دانه & رسید که دمای رقم علی کاظمی دارای ضایعات بیشتری است
حیدری سلطان آبادی و همکاران - 1386 - در بررسی تاثیر % 14 بر عملکرد برنج سالم سه رقم برنج - سرخه ، سازندگی و w.b.محتوای رطوبت تبدیل 8 - ، 10 ، 12 و 45 خشک شده بودند به این نتیجه رسیدند که بطور کلی کمترین و بیشترین & شمالی - که در درجه حرارت % 14 عاید شده است.
در بررسی شاکر و علیزاده - 1381 - ، بر روی w.b.ضایعات در محتوای رطوبتی دانه 10 و اثر محتوای رطوبت شلتوک در شش سطح بر میزان شکستگی رقم کامفیروزی متداول در استان فارس طی اج رای w.b. %10طرح در دو سال متوالی، معلوم شد که کمترین درصد ضایعات تبدیل در محتوای رطوبتی دانه 8 الی دهد .
حیدری سلطان آبادی طی تحقیقی بر روی سفید کن اصلاح شده برنج، مناسبترین محتوای رخ می %8 گزارش کرده است.
روش خشک کردن نیز w.b.رطوبت تبدیل را در ارقام برنج کشت شده در اصفهان عاملی است که در کیفیت تبدیل ممکن است اثر قابل توجهی داشته باشد . شلتوک ممکن است در سایه، تابش نور خورشید یا با استفاده از هوای گرم شده خشک شود . شدت رطوبت گیری و در نتیجه تنشهای وارد بر دانه طی این روشها ممکن است متفاوت باشد . توسط تجددی طلب، - - 1384، اثر خشک کردن چند مرحله ای بر بازده تبدیل برنج و توسط مینایی و همکاران، - 1384 - عوامل موثر بر ایجاد ترک و ضایعات حاصل از خشک کردن شلتوک طی مرحله تبدیل مورد بررسی قرار گرفته است .
از بررسی منابع نتیجه گرفته می شود که درجه حرا رت - روش خشک کردن - برای خشک کردن شلتوک و محتوای رطوبت نهایی دانه، از عوامل مهم تاثیر گذار بر ضایعات تبدیل بشمار میآیند. در این تحقیق هدف بررسی اثر عوامل مذکور بر ضایعات حاصل از پوست گیری و سفید کنی دو رقم برنج متداول کشت - هاشمی و علی کاظمی - در استان گیلان به روش آنالیز رگرسیون خطی چند متغیره می -باشد.
مواد و روشها
در این تحقیق از ارقام برنج متداول کشت در استان گیلان بصورت شلتوک شامل هاشمی، علی کاظمی استفاده شد. از هر رقم به مقدار 200 گرم در سه تکرار - بصورت کاملا خالص و عاری از هرگونه مواد خارجی - تهیه شد. محتوای رطوبت اولیه دانه ها در ارقام مختلف از مقدار 19 الی % 23 w.b. متغیر بود . از آون آزمایشگاهی تحت دما های 33، 38، 43، 48 œC برای تامین سطوح محتوای رطوبتی 8، 10، 12، 14، % 16 w.b. استفاده شد.
مناسبترین دمای هوای خشک کنی شلتوک 43 درجه سانتی گراد میباشد 1 - و - 5، که در بسیاری از منابع دیگر نیز به آن اشاره شده است . برای تامین سطوح محتوای رطوبتی مذکور، لازم بود وزن نمونه ها در حین خشک شدن در آون آزمایشگاهی به سطوح مورد نظر برسد . برای این منظور نمونه ها مکررا بدون وقفه زمانی از آون خارج و بوسیله یک ترازوی دیجیتالی سریع وزن میشدند و در صورت نیاز دوباره در محیط آون قرار داده میشدند.
برای تبدیل نمونهها از دستگاههای پوست گیری - غلطک لاستیکی - مدل - JLG4.5 - و سفیدکنی سایشی آزمایشگاهی مدل - JNMJ3 - ساخت کشور چین استفاده شد و در هر مرحله بوسیله سپراتور یا جداکن نده دانه - مدل FOS-130 - ، دانههای خرد از دانه های سالم جدا و درصد دانه های خرد شده در هر مرحله جداگانه تعیین گردید. ظرفیت دستگاه سفید کن 20 گرم دانه قهوهای بود و عمل سفید کردن نمونه ها در 5 مرحله انجام میشد و میانگین درصد دانههای خرد، برای هرنمونه محاسبه و به عنوان تکرار اصلی در آزمایشات در نظر گرفته میشد.
با توجه به تعداد ارقام مورد آزمایش 2 - سطح - ، درجه حرارت خشک کردن 4 - سطح - و محتوای رطوبت نهایی نمونه ها 5 - سطح - و تعداد تکرار آزمایش - 3 - ، در نهایت 120 داده - معادل تعداد نمونه ها - بطور جداگانه برای درصد دانه های خرد شده در مرحله پوست گیری و درصد دانههای خرد حاصل از سفیدکنی نمونه ها بدست آمد. برای تجزیه و تحلیل داده های بدست آمده از روش آنالیز رگرسیون خطی چند متغیره - به کمک نرم افزار - spssاستفاده بعمل آمد. با توجه به نحوه پراکنش نقا ط بدست آمده ازمدل رگرسی ون خطی چ ند گانه زیر استفاده شد.
ابتدا فایل داده ها با توجه به عوامل مستقل متغیر و سطوح آنها و نیز عامل وابسته یعنی درصد دانه های خرد حاصل از پوست گیری و سفید کن، با وارد کردن داده های بدست آمده برای دو رقم بطور جدا گانه تشکیل شد و سپس با انتخاب گزینه - Regression - و روش قدم به قدم - - Stepwise variable selection تحلیل انجام و نتایج در خروجی بصورت جداول مشاهده میشد. برای تحلیل رگرسیون روشهای مختلفی وجود دارد . ولی روش انتخاب قدم به قدم کاربرد فراوانی دارد . در این روش متغیرهای مستقل بطور مجزا وارد مدل شده و در صورت همبستگی معنی دار با متغیر وابسته در مدل باقیمانده و در غیر این صورت از مدل خارج میشوند.
نتایج و بحث
-1 سفید کنی نتایج تجزیه رگرسیون داده های حاصل از اندازه گیری درصد دانه های خرد حاصل از سفید کنی در جدول 1 آورده شده است:
جدول-1 آنالیز رگرسیون درصد دانه های خرد حاصل از سفید کنی
در مدل اول عوامل پیشگویی کننده مدل شامل ثابت - مدل - ، محتوای رطوبت محصول و در مدل دوم عوامل پیشگویی کننده شامل ثابت - مدل - ، محتوای رطوبت محصول و دمای خشک کنی است
