بخشی از مقاله
چکیده
فقدان کارایی شهرداریها در جذب منابع قابل وصول و سیاست های مقطعی و موردی باعث وابستگی شهرداری ها به منابع خارج از سازمان شده است و این عوامل مدیریت شهری را در رسیدن به توسعه پایدار شهری با چالش هایی مواجه کرده است. تکیه بیش از اندازه شهرداری ها به الگوی کنونی تأمین منابع درآمدی ناپایدار اقتصاد شهری را در بر داشته است. در رویکرد نوین اقتصاد شهری، مباحث نوینی پا به عرصه تئوری و اجرا گذاشته است که هدف عمده آن ها، شناسایی سازوکارهای ارتقاء و بهبود منابع پایدار برای تأمین هزینه ها در حوزه مدیریت شهری می باشد.
در این تحقیق به تحلیل عوامل موثر بر عدم توانایی شهرداری در جذب سرمایه گذاری در اجرای پروژه های ناتمام شهری ایلام پرداختیم. نتایج نشان داد که عوامل درون سازمانی شامل عدم حمایت مستقیم و تشویقی از سرمایهگذاری در پروژه های اجرا شده توسط بخش خصوصی، وجود بوروکراسی اداری و قوانین حاکم بر نظام اداری، بی توجهی به نیازهای سرمایه گذاران در زمینه اجرای سریعتر پروژه ها، عدم بررسی صلاحیت دقیق سرمایه گذاران برای مشارکت در سرمایه گذاری، کاهش دقت در برآورد فنی و اقتصادی پروژه ها، تغییرات مدیریتی ، مشکلات ساختاری و عوامل برون سازمانی شامل شرایط اقتصادی خاص حاکم بر کشور و نوسانات بسیار زیاد ارز وکوچک بودن پروژه های شهری از جمله موانع پیش روی سرمایهگذاری در انجام پروژه ای شهری ایلام محسوب میشوند.
مقدمه
دستیابی به الگوی پایدار منابع مالی برای تأمین هزینه های جاری و عمرانی شهر، از مهم ترین عوامل پایداری شهری است که امکان سرمایه گذاری در نظام زیر ساخت های توسعه ای شهر را فراهم می کند. گسترش دامنه فعالیت های مدیریت شهری و تشدید مشکلات ناشی از افزایش جمعیت شهرنشین مانند حاشیه نشینی، بیکاری، کمبود مسکن، آلودگی های زیست محیطی، معضلات ترافیکی و حمل و نقل درون شهری و سایر معضلات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی، بر اهمیت تأمین منابع مالی مدیریت شهری می افزاید. شناخت نقاط قوت و ضعف سیستم های کنونی درآمدی شهرداری ها می تواند موانع و فشارهای موجود بر مدیریت شهری را کاسته و سبب بهبود عملکرد متولیان و مدیران شهری گردد
با توجه به نقش کلیدی شهرداری ها در اقتصاد شهری، برنامه ریزی صحیح اقتصادی با محوریت توجه به درآمدهای پایدار، عامل مهمی برای کاهش سوداگری و سودجویی خواهد بود و لذا تبیین برنامه ای جامع و بلند مدت با در نظر گرفتن شاخص هایی نظیر توجه به اقتصاد شهری و سرمایه گذاری های زیربنایی در الگوی اقتصاد مقاومتی می تواند شهرداری ها را در تولید و ارائه خدمات مطلوب تر یاری رساند.
یکی از این رویکرد ها، حرکت به سمت تقویت درآمدهای پایدار به ویژه عوارض نوسازی و بهره مندی از ابزارهای جدید تأمین منابع مالی نظیر جذب سرمایه گذاران داخلی و خارجی است که موفقیت شهرداری ها در این عرصه نیازمند قوانین و مقررات و حمایت های قانونی از سوی دستگاه های ذیربط و جلب اعتماد سرمایه گذاران و شهروندان است
به منظور جذب منابع مالی و اعتباری بخش خصوصی و غیر خصوصی و بهبود امور سرمایه گذاری و مشارکت و بهینه سازی چرخه اجرائی آن، هماهنگی و ایجاد زمینه مناسب در جهت استفاده از منابع موجود شهرداری، دستورالعمل نحوه فعالیت و دفاتر مشاوره خدمات سرمایه گذاری و تعیین سرفصل هایی از اقدامات شهرداری ها در بخش های زیرساختی برای استفاده از ظرفیت های بخش خصوصی ضروریست.
این امر می تواند با تقویت کمیسیون های اقتصادی شوراها برای جلب مشارکت سرمایه گذاران و برونسپاری امور شهر به آنان و اتخاذ تدابیر مناسب در قانون شوراها و آیین نامه های اجرایی شهرداری ها به منظور اعطای معافیت های مالیاتی برای سرمایه گذاران و تشویق آنان برای سرمایه گذاری در مناطق محروم و کمترتوسعه یافته شهر محقق گردد.
علاوه بر این موارد با اولویت بندی طرح ها و انتظارات جهت سرمایه گذاری های عمرانی و زیربنایی در شهرها و تلاش و برنامه ریزی برای افزایش امنیت سرمایه گذاران از طریق ثبات در سیاست ها و قوانین اجرایی و همچنین رفع موانع سرمایه گذاری از طریق اجرای کامل سیاست های خصوصی سازی و فعالیت بانک ها و شرکت های بیمه خصوصی در سطح گسترده می توان گام های مؤثری در رفع موانع سرمایه گذاری در بخش های زیربنایی برداشت
لذا در همین راستا ضرورت مدیریت و رفع موانع و مشکلات جهت مشارکت و سرمایه گذاری بخش خصوصی و غیر خصوصی در اجرای پروژه های شهری ضروری به نظر می رسد.
تأمین منابع مالی پروژههای شهری یکی از اصلیترین چالشهای مدیریت شهری به خصوص در کشورهای در حال توسعه است. اولین محدودیت برای حل مسایل شهری و ناکارآمدی خدمات رسانی در بیشتر شهرهای کشورهای در حال توسعه از جمله ایران ناشی از فقدان منابع مالی کافی برای اجرای برنامه های عمران شهری است
طرح موضوع خودکفایی و خوداتکایی شهرداری در سال 1362 بی توجهی به مبانی نظری حاکم بر روابط مالی دولت و شهرداری و ادامه این سیاست، شهرداریها را در اجرای برنامه های عمران شهری در شرایط بغرنجی قرار داد. با این حال تامین مالی پروژه های عمران شهری یکی از موضوعات حساس و موثر در اجرای طرح های شهری است
تجربه شهرداری های کشورهای پیشرفته در زمینه شیوه کسب درآمد و تأمین هزینه های شهر و پروژههای عمران شهری حاکی از انجام مطالعات گسترده در زمینه دستیابی به راهکارهای کارآمد جهت تأمین منابع درآمدی جدیدی برای تأمین هزینه های شهر و شهرداری هستند.
همچنین در تعدادی از شهرداری های کشورمان اولین محدودیت برای حل مسایل شهری و ناکارآمدی خدمات رسانی به شهروندان ناشی از فقدان منابع مالی کافی بوده است و از آنجایی که منابع درآمدی پایدار سهم ناچیزی در تأمین مالی شهرداری ها دارند بنابراین، درآمد شهرداری ها باید در ماهیت خود به سمت منابع پایدار، منظم و قابل وصول حرکت کند و منابع درآمدی ناپایدار، جای خود را در ردیف های درآمدی شهرداری ها به منابع پایدار، مستمر و قابل وصول بدهد
در صورتی که سازمانهای مرتبط با امور شهری بتوانند منابع مالی قابل اتکایی داشته باشند این پروژه ها به موقع و با کمترین هزینه به اتمام میرسند. بنابراین یافتن منابع درآمدی پایدار به منظور تأمین مالی پروژه های زیرساخت شهری، اهمیت فوق العاده ای دارد. در این میان ضروری به نظر می رسد که شهرداری ها به منظور تجهیز منابع مالی به بازارهای مالی و مشارکت با بخش خصوصی روی آورند
لذا اتخاذ تدابیر مناسب جهت جذب سرمایه کافی برای تأمین منابع مالی طرح های اقتصادی از مهم ترین اهداف مدیریت شهری می باشد. شهرداری شهر ایلام نیز از جمله شهرداریهایی است که به دلایلی مانند عدم حمایت مستقیم و تشویقی از سرمایهگذاری در پروژه های اجرا شده توسط بخش خصوصی، وجود بوروکراسی اداری و قوانین حاکم بر نظام اداری، بی توجهی به نیازهای سرمایه گذاران در زمینه اجرای سریعتر پروژه ها، عدم بررسی صلاحیت دقیق سرمایه گذاران برای مشارکت در سرمایه گذاری، کاهش دقت در برآورد فنی و اقتصادی پروژه ها، تغییرات مدیریتی ، مشکلات ساختاری، شرایط اقتصادی خاص حاکم بر کشور و نوسانات بسیار زیاد ارز وکوچک بودن پروژه های شهری نیز با مشکلات و موانعی در جذب سرمایهگذاری برای اجرای این طرح ها مواجه میباشد. با توجه به آنچه گفته شد پژوهش حاضر به دنبال یافتن پاسخ به این سوال اساسی است که کدام عوامل موجب عدم تمایل سرمایهگذاران نسبت به سرمایهگذاری در حوزه پروژه های شهری میشود؟
یکی از مباحث اساسی در توسعه شهرها و ایجاد زیرساخت های آن ، حضور بخش خصوصی فعال و سرمایه گذاری آن توسط این بخش می باشد که در این خصوص با توجه به ساختار سنتی شهرداری ها و نقص قانون در حوزه سرمایه گذاری، می طلبد تا با روش های جدید برای ایجاد بستر مناسب و قانونمند با هدف تشویق سرمایه گذاران شیوه ای مناسب اتخاذ گردد تا باعث ایجاد تشویق و انگیزش سرمایه گذاران شود. با توجه به این که شهرداری ها اعتبار و ردیف بودجه مشخصی در بودجه سالانه کشور که از درآمدهای عمومی کشور تأمین میشود، ندارند، به همین دلیل رفع موانع و چالشهای بخش سرمایهگذاری در این حوزه در شهرداری ها می تواند بسیاری از موانع و چالش های مدیریت شهری را برطرف نماید.
فقدان کارایی شهرداری ها در جذب منابع قابل وصول و سیاست های مقطعی و موردی باعث وابستگی شهرداری ها به درآمدهای ناپایدار از جمله عوارض ساخت و ساز و فروش تراکم شده است و این عوامل مدیریت شهری را در رسیدن به توسعه پایدار شهری با چالش هایی مواجه کرده است. تکیه بیش از اندازه شهرداری ها به الگوی کنونی تأمین منابع درآمدی ناپایدار اقتصاد شهری را در بر داشته است و موجب کندی رشد پروژه های عمران شهری گردیده است. این امر خود نیاز به یاری جستن از سرمایهگذاران بخش خصوصی و دولتی در انجام این پروژه ها گردیده است
گزارش پژوهشی انستیتوی صنایع ساخت ایالات متحده، پس از بررسی 351 پروژه عمرانی مربوط به بخش حمل و نقل در آمریکا که بین سالهای 92 تا 97 میلادی به بهرهبرداری رسیدهاند، تخمین میزند پروژههایی که با شراکت بخش عمومی و خصوصی اجرا شدهاند، مدت زمان ساخت آن ها به طور متوسط 33 درصد کمتر از پروژههای مشابهی بوده است که با روش مناقصهای - مشارکت بخش خصوصی صرفا در ساخت پروژه - انجام شدهاند
نحوه تامین سرمایه برای انجام پروژه های زیر بنایی و بهرهبرداری از محصولات و خدمات حاصل از آنها در حال حاضر به عنوان یکی از مهمترین چالش های فراروی سازمانهای عمومی در کشورهای مختلف به ویژه در حال توسعه است بنابراین با توجه به منابع مالی محدود شهرداری شهر ایلام جهت تکمیل پروژه های عمران شهری و نیاز به یاری جستن از سرمایهگذاران و شناسایی و رفع موانع جذب این سرمایهگذاران لزوم اهمیت تحقیق حاضر به شمار میآید.
