بخشی از مقاله
چکیده:
شهرداری ها به عنوان یکی از ارکان اصلی مدیریت شهری جهت توسعه پایدار، انجام وظایف اصلی خود، برنامه ریزی شهری دانش بنیان و اجرای آن، اداره شهرها، حفظ محیط زیست، ارائه خدمات مناسب و به موقع، افزایش رفاه، کیفیت زندگی و ... نیازمند منابع پایداروکافی درآمدی هستند. توسعه، فرآیند مستمر تنظیم هدفها در راستای بهزیستی مردم یک جامعه و کوشش در دستیابی به آن هدفها است. مدیریت شهری به رغم برخورداری از ظرفیت و پتانسیل های زیاد، بامسائل وتنگناهای بسیاری درامرتعیین اهداف، شاخص ها برای برنامه ریزی شهری دانش بنیان، اجراء و پایش مواجه بوده است. این مسائل و تنگناها خود دارای ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، حقوقی و... بوده و امید می رفته در قالب برنامه های میان مدت برطرف شده و اهداف توسعه تحقق یابد. هدف تحقیق حاضر آن است تا چالش های پایدارسازی درآمد در شهرداری تهران - مورد مطالعه شهرداری منطقه - 22 را که یکی از ارکان اساسی در برنامه ریزی و تعیین افق توسعه 1404 می باشد را شناسایی و مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد. دادههای مورد نیاز از طریق کتابخانه ملی ایران، قسمت امور مالی و حسابداری شهرداری منطقه22 تهران و مصاحبه با کارشناسان جمع آوری شده است و از طریق روشهای توصیفی، موردی و تحلیلی آنها - مدل - SWOT را بررسی نموده و نتیجه آن شد که از یک طرف قوانین و مقررات موجود امکان دستیابی شهرداری را به توسعه پایدار فراهم نیاورده و از طرف دیگر نیز شهرداری از فرصتها، بهره برداری مناسب و به موقع در جهت رسیدن به منابع درآمدی پایدار را ندارد.
مقدمه :
یکی از مهمترین دغدغههای مدیران و برنامه ریزان شهری، دستیابی به توسعه پایدار شهری است. با توجه به رشد شدید شهرنشینی، تقاضا برای کالاها و خدمات در شهرها از افزایش قابل ملاحظهای برخوردار است از جمله این تقاضاها میتوان به افزایش توقع شهروندان در نحوه ارائه کلیه خدمات شهری و زمینه های بهبود و تسهیل زیست شهروندی، نوسازی و بهسازی بافت های فرسوده، برنامه ریزی شهری دانش بنیان و ... اشاره کرد. در این راستا تأمین نیاز شهروندان مستلزم وجود منابع مالی کافی است اما نکته حایز اهمیت در بحث تأمین و اصلاح منابع مالی شهرداریها، پایداری منابع درآمدی است به طوری که این درآمدها باید علاوه بر داشتن قابلیت اتکا و استمرارپذیری تهدیدی برای توسعه پایدار شهری نیز نباشد. - فصلنامه بین المللی اطلاع رسانی، آموزشی، پژوهشی و تحلیلی اقتصاد شهر، شماره42، - 14 تغییر و تحول در شرایط نامساعد وضع موجود وهدف گیری به سمت شرایط مساعد در آینده امری است که همواره رویاروی بشر قرار داشته و دارد. - صالحی اسماعیل، - 1389 "آینده یافتنی نیست بلکه ساختنی است بنابراین آینده جایی نیست که به آن جا می رویم بلکه جایی است که آن را به وجود آوریم" - مبینی دهکردی، - 1386
ایجاد زیرساختها و زیربناها و اجرای طرحهای توسعه شهری با نگرش واقع بینانه به مسائل و مشکلات و نارساییهای کنونی شهرها مستلزم ایجاد سرمایه گذاریهای کلانی است که در قالب عوارض و عواید شهرداری و در چارچوب قوانین حاکم بر سازمانهای محلی بایستی تأمین گردد. انجام اقدامات اساسی دررابطه با اصلاح بافت فیزیکی اکثر شهرها به ویژه بافت قدیمی آنها بر طرف نمودن نارساییهای معابر ورفع مشکلات ترافیکی، کمبود تأسیسات و تجهیزات شهری، اصلاح سیستمهای حمل و نقل درون شهری، توسعه فضای سبز، مقابله اساسی با آلودگی هوا، اجرای طرحهای زیربنایی در زمینه ایمن سازی شهرها در مقابل بلایای طبیعی، همگی مستلزم تأمین منابع درآمد کافی، مطمئن و پایدار است. این امر عملاً در چارچوب انواع تعرفههای عوارض و درآمدهای فعلی امکان پذیر نیست. در طرف مقابل شرایط افتصادی و درآمدی خانوارهای شهری، حداقل در برخی از مناطق و محلات امکان افزایش اینگونه عوارض و عواید را محدود میسازد. در کشورهای توسعه یافته، شهرداریها به دلیل دارا بودن وظایف گسترده که بخش عمدهای از امور شهر را بهعهده دارند با هماهنگی کامل دستگاههای ذیربط به انجام امور شهری میپردازند این امر باعث گردیده تا شهرداران و شهرداریها از جایگاه و منزلت والایی برخوردار بوده و دارای اختیارات بسیاری باشنددر حالی که در ایران امکان بیش از حد شهرداریهای کشور به ویژه تهران به درآمدهای ناشی از بخش مسکن و ساختمان علاوه بر تأثیر گذاری آن بر افزایش و تشدید رشد قیمتها، شهرداریها را در مقاطع زمانی مختلف با مشکلات و بحرانهای مالی مواجه ساخته است. - فصلنامه بین المللی اطلاع رسانی، آموزشی، پژوهشی و تحلیلی اقتصاد شهر،شماره11، - 18
مسلماً در تحقق اهداف جامع و مهم، جایگاه پایتخت ایران، کلان شهر تهران و مدیریت شهری به لحاظ نقشی که در فراهم کردن شرایط وبسترسازی مناسب اجرای فعالیت ها و خدمات در کانون های اصلی توسعه برعهده دارد اهمیت می یابد. بنابراین مدیریت شهری را می توان موتور رشد، توسعه، بستر و ظرف گسترش و تعمیم عدالت در جامعه محسوب کرد، به طوری که آثار مثبت و منفی اتخاذ هرگونه سیاستی در آن پس از مدتی کوتاه بخش های مختلف جامعه را در برگرفته و درهمه فعالیت های شهر نشر می یابد.
بیان مسئله :
شهرداری به عنوان یکی از ارکان بنیادی مدیریت شهری، مانند دیگر سازمانها باید برای حفظ ارتقای کارایی خود، از اصول تعادل بین منابع درآمدی و هزینهها، به عنوان یک رویکرد اساسی در تأمین و مصرف منابع مالی خود استفاده کنداز طرفی، کسب درآمدهای پایدار به دغدعه بسیاری از مدیران در شهرداریهای جهان تبدیل شده است. در برخی از کشورها نظیر کشورمان که بخش کوچکی از درآمد شهرداریهای کلان شهرها توسط دولت تا مین میشود وضعیت اقتصادی شهرداریها بسیارشکننده بوده و با تحولات بازار زمین و مسکن گره خورده است. رهایی از اتکای شدید به تحولات این بازارها یکی از اهداف مدیران شهری است. وابستگی شهرداریهای کشور به عوارض ناشی ازساخت و ساز باعث تحولات دورهای در وضعیت مالی و اقتصادی شهرداریها شده و به شدت بر میزان و نحوه خدماتی که شهرداریها میتوانند به شهروندان ارائه دهند، تأثیر میگذارد.
عدم توجه به مبانی علمی و نظری خصوصاً در مسائل اقتصادی نظیر مالی شهری، مدیران و تصمیم گیران را از نتایج نامناسب تصمیماتشان مصون نخواهد کرد مشکلاتی نظیر بی ثباتی و ناپایداری منابع مالی شهرداریها، نبود شفافیت مالی، ناسازگاری عوارض و بهای خدمات با عدالت افقی و عمودی و کاهش کارایی تخصیصی در اقتصاد شهری از جمله مشکلاتی است که ریشه در همین مسئله داشته و طی سالیات گذشته شهرداریهای کشور را با مشکلات فراوانی مواجه کرده است. بنابراین میتوان گفت که یکی از اساسیترین و پایهایترین اقدامات در راستای اصلاح نظام مالی و درآمدی شهرداریها، تبیین و تفسیر دقیق مبانی حاکم بر این بخش برای متخصصین، سیاست گذاران و مدیران تصمیم ساز و تصمیم گیر میباشد.
میتوان گفت چالش اساسی در خصوص نظام مالی شهرداریهای کشور در این نکته نهفته است که در خصوص شهرداریها هیچگاه ملازمه و رابطه هماهنگ میان وظایف و مسئولیتها، با تقسیم منابع مالی بر قرار نبوده و همواره تلاش گردیده تا موضوع تأمین مالی درآمدی شهرداریها در خارج از چارچوب اقتصادی بخش عمومی تعیین تکلیف شود.
