بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر تحلیل و تبیین بهینه نمودن زمان و هزینه پروژه و استراتژی های جهت رفع مشکلات پروژه بود. جامعه آماری پژوهش مدیران و دست اندرکاران پروژه مورد مطالعه-تعریض و بهسازی محور ری ورامین-، تشکیل داد. تحلیل کمی بر اساس مطالعات میدانی پروژه صورت گرفت. در این تحلیل پس از بررسی مستندات پروژه و تدوین شاخصهای ارزش کسب شده، روندهای موجود در ایجاد مشکلات پروژه شناسائی شده و پس از دسته بندی آنها به تعیین علل بوجود آورنده آنها پرداخته است. در این پژوهش سعی در شناسائی نحوه عملکرد این فرآیندها در پروژه مورد مطالعه را داشته است.
برای این منظور علاوه بر مفاهیم فرآیندهای اصلی زمان و هزینه، مباحث مربوط به سایر حوزه ها - در محدوده پژوهش مرتبط با مدیریت زمان و هزینه- نیز مطالعه شده و عناصر کلیدی در آنها نیز به پرسشنامه اضافه گردید، چرا که بدون داشتن شناخت صحیح از آنها در پروژه مورد مطالعه، نمی توان انتظار ارائه خروجی مطمئنی داشت. لازم به توضیح است که اقدامات اصلاحی مطرح شده در این نمودارها بر اساس محل بروز انحرافها و میزان بحرانی بودنشان دسته بندی شده اند. نتایج نشان داد که با بهره گیری از استاندارد مدیریت پروژه می توان الگوی کاربردی و راهکارهای مطلوب و عملی در حوزه های مختلف دانش مدیریت پروژه بمنظور بهینه نمودن زمان و هزینه پروژه مورد مطالعه ارائه نمود. مهمترین دستاورد این پژوهش امکان اصلاح و منطبق سازی پروژه های تعریض و بهسازی راه در بخشهای زیر ساختی کشور با استاندارد های جهانی و به روز دنیا و بهینه نمودن زمان و هزینه آنها و در نتیجه حفظ سرمایه های ملی و عمومی کشور می باشد.
.1 مقدمه
با توجه به سرمایه گذاری های دولت در بخشهای زیر ساختی و عمرانی کشور مانند پروژه های راهسازی لازم است تا مدلهای کارا و ساختارمندی جهت انطباق حوزه های مدیریت زمان و هزینه در این گونه پروژه ها با استانداردهای اثبات شده و به روز دنیا مطرح شوند. لذا در این پژوهش با بررسی و مطالعه موردی یکی از پروژه های تعریضی بصورت عمیق و کاربردی از دیدگاه پیمانکار و تطابق آن با استاندارد مدیریت پروژه به منظور بهینه نمودن زمان و هزینه پروژه و استراتژی های رفع مشکلات پروژه پرداخته شده است.
سوال پژوهش
آیا می توان راهکارهای برون رفت از مشکلات ایجاد شده در مدیریت زمان و هزینه پروژه را در حوزه های مختلف دانش مدیریت پروژه جستجو کرد؟
هدف پژوهش
بخش عظیمی از پروژه های اجرایی راهسازی را پروژه های تعریض و بهسازی تشکیل می دهند که به تبع بخشی از سرمایه های ملی را به خود اختصاص می دهند و به دلیل اهمیت اجرای آنها لازم است تا بطور جدی به آنها و مسائل و مشکلاتشان رسیدگی شود . لذا در این پژوهش به بررسی و تبیین استراتژیهای لازم جهت رفع مشکلات پروژه و بهینه نمودن زمان و هزینه پروژه پرداخته می شود.
.2 بررسی ادبیات موضوع و انجام تحلیلهای لازم
از تعامل بین زمان و هزینه پروژه می توان به عنوان روش انجام کار با اقتصادی ترین زمان برای اجرای پروژه و بررسی میزان حساسیت تغییرات هزینه در مقابل تغییرات زمان، یاد کرد.
مدلهای ممکن در بررسی زمان-هزینه عبارت است از:
· برای تغییرات عوامل هزینه و زمان محدودیتی وجود ندارد: تعیین زمان اقتصادی برای اجرای پروژه است که به ازای آن جمع هزینه های مستقیم و غیر مستقیم در حداقل ممکن باشد.
· تاریخ تکمیل مشخص شده است: تعیین ترکیب بهینه - اقتصادی ترین ترکیب - برای کاهش زمان اجرای فعالیتهاست، به نحوی که با امکان پذیر نمودن اجرای پروژه در تاریخ تعیین شده - - Tc، میزان اضافه هزینه بابت تسریع در مینیمم مقدار ممکن باشد.
· بودجه معینی برای تسریع تاریخ تکمیل تعیین شده است: یافتن بهترین ترکیب کاهش زمان فعالیتهاست، بصورتی که پروژه در زودترین تاریخ ممکن قابل تکمیل شدن باشد ولی با این شرط که میزان هزینه ای که صرف کاهش زمان فعالیتها می شود، از بودجه تعیین شده برای این منظور تجاوز ننماید.
برای اعمال مدلهای فوق در پروژه در حال اجرا لازم است تا روندهای موجود در روشها و متدهای مدیریت پروژه را شناسایی کنیم.روند به معنی مشکلات تکرار پذیر است لذا برای یافتن مشکلات پروژه باید روندهای مشکل زا را شناسائی و تبیین نمائیم و از پرداختن به اتفاقها که بصورت احتمالی بوجود می آیند پرهیز کنیم. این کار ما را در یافتن صحیح مشکلات، جلوگیری از تکرار مجدد آنها و تعیین علل بوجود آورنده آنها یاری می دهد. بدین ترتیب لازم است تا از روند بودن مشکلات اطمینان حاصل شود و برای این امر کافی است تا با بررسی فعالیتهای پروژه، تکرار مشکلات در آنها را یافته و به ارائه راه حل برای آن مشکلات پرداخته شود.
مشکلات زمانی فعالیتها زمانی مشهود است که در آن تاخیر در پایان آنها از تاخیر در شروع آنها بیشتر بوده است. چون حتی اگر فعالیت پیش نیاز آن دارای تاخیر باشد باز هم فعالیت دارای تاخیر است. همچنین بدلیل در حال اجرا بودن پروژه مورد مطالعه می توان از شاخص عملکرد زمانی1 نیز استفاده کرد که اگر این شاخص بیش از یک باشد بمعنی جلوتر بودن از برنامه و کمتر از یک باشد بمعنی عقبتر بودن از برنامه است.مشکلات هزینه ای زمانی است که هزینه واقعی آنها از بودجه پیش بینی شده آنها بیشتر باشد.
این موضوع با شاخص عملکرد هزینه ای2 قابل اندازه گیری است و اگر این شاخص بیش از یک باشد نشانگر صرفه جویی و اگر کمتر از یک باشد نشانگر زیان در انجام فعالیت است. تکنیک مورد استفاده در تحلیل کمی پروژه روش قدرتمند ارزش کسب شده می باشد که امکان بررسی توام زمان و هزینه را میسر می سازد. این تکنیک با بهره گیری از عناصر پایه ای و شاخصهای خود به بررسی جوانب مختلف پروژه از دیدگاه حوزه های زمان و هزینه می پردازد. این تکنیک ما را به سمت هدف تحلیل کمی راهنمائی می کند:
1. تعیین مشکلات اساسی پروژه و شناسائی روندها
2. دسته بندی مشکلات
3. تعیین اولویت بررسی فعالیت های مشکل زا
بمنظور تحلیل زمانی و هزینه ای مناسب لازم است تا در ابتدا برای شناخت فعالیتهای دارای انحراف زمانی -انحراف زمانی مثبت نشان دهنده تاخیر در انجام فعالیت و انحراف زمانی منفی نشانگر تعجیل در انجام فعالیت می باشد- شاخص مناسبی تعیین گردد تا بتوان با استفاده از آن فعالیتهای دارای مشکل را استخراج کرد - فعالیتهایی دارای مشکل نامیده می شوند که تاخیر در انتهای آنها از تاخیر در ابتدای آنها بیشتر باشند بدین ترتیب این فعالیتها همواره دارای تاخیر در اتمام خواهند بود - و سپس در انتها نیز روشی برای اولویت بندی و مشخص نمودن فعالیتهای مشکل زا تعریف می گردد. بدین ترتیب فعالیتها دارای دو شاخص برای شناسائی تاخیرات زمانی خواهند بود:
1. تفاضل انحراف در شروع از انحراف در پایان فعالیت : - Df-Ds - این شاخص نشانگر تاخیر زمانی در انجام فعالیت میباشد. زیرا حتی اگر تاخیر در اجرای فعالیت بدلیل تاخیر در اتمام فعالیتهای پیش نیازی باشد باز هم این فعالیت دارای تاخیر در اتمام خواهد بود. از این شاخص برای شناسائی فعالیتها و روندهای مشکل زا استفاده می شود. با توجه به تعریف فوق سه حالت را می توان برای فعالیتهای پروژه در نظر گرفت: الف - فعالیت بدون مشکل ب - فعالیتهای مشکل زا ج - فعالیتهای غیر مشکل زا در تحلیل کمی پروژه از حالت ب برای شناسائی مشکلات استفاده می شود.
2. شاخص عملکرد زمانی روش ارزش کسب شده: بدلیل آنکه تاریخ بازبینی برنامه برابر با تاریخ اتمام قراردادی پروژه و پیشرفت %100 برنامه ای می باشد فعالیتهایی که قبل از این تاریخ خاتمه یافته اند دارای شاخص پیشرفت واقعی برابر یک خواهند بود و در نتیجه نمیتوان با کمک این شاخص تاخیرشان را شناسائی کرد لذا از شاخص تفاضل انحرافها -شاخص -1 استفاده می شود و در مورد سایر فعالیتهای در حال اجرا این شاخص بسیار قدرتمند بوده و انحراف واقعی با برنامه ای فعالیتها را ارائه می کند.
الف - فعالیت عقبتر از برنامه زمان بندی-مشکل زا if SPI < 1
ب - فعالیت جلوتر از برنامه زمان بندی-غیر مشکل زا if SPI > 1
در خصوص شناسائی انحرافهای هزینه ای، فعالیتهای دارای انحراف هزینه ای مثبت فعالیتهایی هستند که هزینه واقعی آنها از هزینه بودجه ای مصوب برای آنها بیشتر هزینه شده اند. در این باره می توان از شاخص عملکرد هزینه ای استفاده کرد که شاخصی قدرتمند در معرفی انحرافهای هزینه ای موجود می باشد.
