بخشی از مقاله
چکیده
کشور ایران با توجه به موقعیت ژئوپلیتیکی و سوقالجیشی، از دیرباز با مشکلات خارجی رو به رو بوده است. با پیشرفت تکنولوژی و تغییر در تسلیحات نظامی ایران نیز بر اساس استراتژی و دکترین دفاعی کشور توانسته است با ساخت سامانههای موشکی -دفاعی به صورت بومی، از پاره ای تهدیدات علیه امنیت ملی پیشگیری کند. بدین منظور مقاله حاضر به تحلیل استقرار سامانههای موشکی-دفاعی در سواحل جنوب شرق کشور و تأثیر آن بر امنیت در این مناطق با استفاده از سیستم-های اطلاعات جغرافیایی - GIS - پرداخته است.
روش تحقیق در این پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی میباشد که برای تحلیل اطلاعات از نرمافزارهای ArcGIS و Google Earth استفاده شده است. شایان ذکر است که پژوهش حاضر بر اساس اطلاعات حاصل از خبرگزاریهای رسمی در خصوص موشکهای دفاعی ایران انجام گرفته و سند خاصی در خصوص آنها وجود ندارد.
در این پژوهش، سامانههای موشکی-دفاعی بصورت فرضی در نزدیکترین نقاط نسبت به دریا با ارتفاع بیش از 100 متر استقرار یافتهاند. با استقرار 7 سامانه دفاعی و کاربرد موشکهای با برد متفاوت بخشهای گستردهای از سواحل دریای عمان و تنگه هرمز تحت پوشش قرار میگیرند. نتایج تحقیق حاکی از آن است که با استقرار این هفت سامانه دفاعی علاوه بر تأمین امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران در این بخش، در زمان وقوع برخی حوادث کشور ایران میتواند در محدوده برد موشک های مورد مطالعه این پژوهش پشتیبان دفاعی کشورهای دوست و همسایه نیز باشد.
-1 مقدمه
امنیت یک مفهوم عام است که تمامی شئونات و ابعاد زندگی انسان را در بر می گیرد و بنیادی ترین نیاز جوامع و عاملی برای دوام زندگی اجتماعی، بشمار می رود . موضوع امنیت در ادوار گوناگون حول محور خاصی از جمله توانمندی های سخت افزاری معطوف بوده است. امروزه با پیشرفت های بشر ابعاد دیگری مانند: امنیت اجتماعی، فرهنگی و... به وجود امده است
امنیت هر منطقه با توجه به موقعیت جغرافیایی و پتانسیل های موجود درآن از ویژگی های مخصوص به خود بر خوردار است که در عین حال دارای همسانی در موارد کلی امنیت با سایر مناطق می باشد. با توجه به شرایط خاص ایران از نظر دسترسی به آب های آزاد و وجود بریدگی های طبیعی در سواحل جنوب-جنوب شرق ایران و اهمیت استراتژیک و ژئوپولتیک این منطقه تامین امنیت آن برای کشور از اهمیت خاصی برخوردار است
روش های غیر نظامی مختلفی برای ایجاد و افزایش امنیت در یک منطقه وجود دارد که از جمله آنها می توان به مواردی همچون: پدافند غیر عامل، وجود ساکنین بومی، سرمایه گذاری های بین المللی و غیره اشاره نمود. اما همچنان حفظ امنیت با استفاده از سخت افزارها بویژه تسلیحات نظامی جایگاه خاص خود را دارد.
قابلیت و تجهیزات نیروهای نظامی بخشی از توانمندی آنها در افزایش امنیت و بازدارندگی است. به بیان دیگر امروزه امنیت و اقتدار یک ملت زمینه ساز حضور در عرصه های جهانی است که یکی از جنبه های این اقتدار توسط نیروهای مسلح و توان نظامی یک کشور تأمین می شود. به بیان دیگر برخورداری از امنیت ملی نیازمند برخورداری از قدرت ملی است که یکی از مؤلفههای قدرت ملی، قدرت نظامی است - شیخ زاده و همکاران، . - 1 :1391 از این رو قدرت و سیادت دریایی به منظور حفظ و دفاع از مرزهای آبی و تأسیسات ساحلی، جزایر فلات قاره، ناوگان تجاری و بطور کلی تأمین منافع جمهوری اسلامی ایران در استراتژی دفاعی کشور نقش تعیین کننده داشته و از اهمیت ویژه ای برخوردار است
با توجه به شرایط خاص کشور ایران و ناپایداری امنیتی کشورهای پیرامونی، تهدیدهایی همچون ورود گروههای تروریستی، دزدان دریایی و ... استفاده از تجهیزات نظامی مدرن و کارآمد و همچنین بومی حائز اهمیت است.
از جمله این تجهیزات نظامی می توان به موشک های بومی اشاره نمود. تاکید بر بومی بودن تسلیحات از این روست که بومی بودن این تجهیزات اهمیت بررسی آنها را چندین برابر می کند چرا که کشور در شرایط بحرانی نیز توان تولید آنها را خواهد داشت. در این مقاله با استفاده از GIS به تحلیل فضایی و بصری سازی توان برخی از موشک های بومی درسواحل جنوب شرق ایران پرداخته خواهد شد. استفاده ازGIS به این دلیل است که امروزه کاربرد سیستمهای اطلاعات جغرافیایی - GIS - در فعالیتهای نظامی افزایش پیدا کرده و تحلیل عملکرد فضایی این سامانه ها بدون علوم جغرافیایی غیر ممکن می نماید.
-2 پیشینه تحقیق
براریان و درواری - 1391 - ، در تحقیقی به دلایل وجود پایگاه های نظامی در دریای مکران پرداختند. نتایج تحقیق حاکی از آن است که با استقرار پایگاه نظامی در سواحل دریای مکران بخش قابل ملاحظهای از توان نظامی جمهوری اسلامی ایران قبل از ورود به تنگه هرمز و خلیج فارس قرار خواهد گرفت که این مسئله افزایش امنیت در نوار مرزی جنوب شرقی و متعاقب آن رغبت سرمایه گذاری در نواحی ساحلی را در پی خواهد داشت. جهانیراد - 1391 - ، در مقالهای به نقش نیروی دریایی در تأمین امنیت مرزهای دریای عمان پرداخته است.
نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که حضور نیروی دریایی و راهبردی ارتش در سواحل دریای عمان موجب بر قراری و ارتقاء امنیت در این منطقه گردیده است و به طور یقین عدم حضور و حتی کم رنگ شدن حضور نیروی دریایی راهبردی در منطقه دریای مکران و مرزهای امنیتی فرا دریایی آن موجب وارد شدن خلل غیر قابل جبران به امنیت این منطقه خواهد شد.
عبدالهی - 1391 - ، در مقاله ای تحت عنوان "نقش سواحل مکران در امنیت منطقه و امنیت کشور و استفاده بهینه از این سواحل" تلاش نمود تا نقش ژئوپلیتیکی سواحل مکران را در امنیت منطقه و امنیت کشور واکاوی کرده و راهکارهای استفاده بهینه از این سواحل را با هدف پیشرفت همه جانبه منطقه ارائه دهد. لذا ابتدا به بررسی موقعیت شرق و جنوب شرق کشور و موقعیت سواحل مکران با تمرکز بر دو استان هرمزگان و سیستان و بلوچستان و در ادامه به بررسی سازکارها و قوانین مصوب جمهوری اسلامی در ارتباط با استفاده بهینه از این سواحل در راستای منافع، امنیت و اقتدار ملی پرداخت. در پایان نیز فهرستی از نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدیدات موجود و چند راهکار در ارتباط با توسعه سواحل مکران، افزایش ضریب امنیتی این سواحل، ارتقای میزان بهرمندی از آن در پیشرفت اقتصادی کشور و تثبیت اقتدار ملی جمهوری اسلامی ایران در منطقه جغرافیای دریای عمان و اقیانوس هند ارائه کرد.
-3 چارچوب نظری تحقیق اقتدار و امنیت ملی
آنچه به عنوان"قدرت" در دنیای ژئوپلیتیک پست مدرن قابل ارزیابی است توان یک ملت در اعمال اراده ملی خود در درون و در ورای مرزهاست. آشکار است چنین شرایطی محقق نمی شود مگر اینکه آن ملت توانسته باشد به مجموعه ای از ابزارهای قانونی، سیاسی، اقتصادی و دفاعی دسترسی پیدا کند. این مجموعه مفهوم قدرت ملی را در اتکا به یک نظام حکومتی مردم سالارانه، توأم با اقتصاد پیشرفته، نیروی دفاعی ورزیده و مجهز که بتواند موازنه های لازم منطقه ای را واقعیت دهد و در چشم اندازی از خواسته های پسندیده ملی، منطقهای و جهانی آن ملت پیگیری کند، تحقق می بخشد. بدین ترتیب اقتدار ملی را می توان در جمع آمدن اراده ملت نزد حکومت از راه انتقال قدرت رأی مردم به حکومت از طریق مکانیزم انتخابات برای اراده مقتدرانه سرزمین تعریف کرد
قدرت ملی به عنوان مفهومی ژئوپلیتیکی یک ویژگی و صفت جمعی برای افراد یک ملت را منعکس می نماید و همزمان به عنوان یک صفت فردی در رابطه با یک کشور و یک دولت تجلی پیدا می کند. قدرت وقتی در قالب یک جامعه یا ملت نگریسته می شود از برآیند توانائی های آن جامعه، قدرت عمومی و کلی آن پایدار می شود. بنابراین مجموعه انسان هایی که تشکیل ملتی را داده که در شکل یک کشور سازمان سیاسی پیدا کرده اند دارای قدرتی می باشند که از برآیند قوای ترکیب شده آنها بدست می آید و می توان آن را قدرت ملی آن کشور یا ملت دانست. در تعریف قدرت ملی می توان گفت، قدرت ملی عبارتست از:
مجموعه ای از توانائی های مادی و معنوی که در قلمرو یک واحد جغرافیایی و سیاسی به نام کشور یا دولت وجود دارد. در واقع قدرت ملی پدیده ای دو وجهی است یعنی هم وسیله ای است و هم هدف؛ وسیله است که دولتها و رهبران سیاسی از آن برای تحصیل اغراض سیاسی، اهداف ملی و امنیت ملی خود استفاده می کنند. شکل عینی و تجلی اصلی کاربردی قدرت ملی در استراتژی ملی است که از سوی رهبران سیاسی کشور برگزیده می شود. در استراتژی ملی الگوی بهینه کاربردی قدرت ملی توسط رهبران سیاسی برای دستیابی به اهداف ملی آنها متعین و متجلی می شود
مجموعه ای از همه پدیده ها و عناصری که در حفظ بقا و بهتر زیستن یک ملت نقش آفرین است "منافع ملی" آن ملت یا کشور خوانده می شود. منافع ملی بر سه اصل استوار است: یکی امنیت ملی، دیگری رفاه ملی و سومی عرق یا شخصیت ملی. این تعریف در همه جای دنیا پذیرفته شده است. فقط پارامترهای مادی در تعریف منافع ملی به کار نرفته است. عرق ملی هم جزء منافع ملی است و منظور از آن ایدئولوژی یا افکار و اندیشه هایی است که باعث انسجام یک ملت می شود
