بخشی از مقاله
چکیده
استانهای متعددی در معرض هجوم ماسههای روان به هنگام وزش بادهای دائمی و فصلی میباشند، یکی از راههای تثبیت ماسههای روان استفاده از انواع مالچ میباشد. منطقه موردمطالعه برای بررسی تأثیر مالچ نفتی روی ماکروفون خاک چهار روستا از روستاهای اطراف شهرستان جاسک در استان هرمزگان ایران بوده است. تمامی شاخصها با استفاده از نرمافزار Past محاسبه گردید، همچنین کلیه آزمونها و تجزیه تحلیلهای آماری با استفاده از نرمافزارSPSS انجام شد. نتایج مقایسه شاخصهای تنوع شانون، یکنواختی، وفور و تعداد گونههای موجود بین دو منطقه مالچپاشی شده و شاهد حاکی از عدم تفاوت معنیدار و یکسان بودن ماکروفون خاک منطقه مالچپاشی شده دو فصل پائیز و بهار ازلحاظ شاخصهای فوق میباشد.
کلمات کلیدی: ماکروفون، شاخص، بهار، فصل، مالچ
مقدمه
امروزه پدیده فرسایش - اعم از آبی و بادی - بهعنوان یکی از اصلیترین فرآیندهای تخریب اراضی در مناطق مختلف دنیا از جمله ایران به شمار میآید . - 7 - از این نظر استانهای متعددی در معرض هجوم ماسههای روان به هنگام وزش بادهای دائمی و فصلی میباشند، یکی از راههای تثبیت ماسههای روان استفاده از انواع مالچ میباشد - 9 - که مالچهای نفتی با قرار گرفتن در گروه مالچهای شیمیایی از مؤثرترین انواع مالچها در این زمینه هستند . - 10 - در ایران از سال 1346 استفاده از مالچهای نفتی برای تثبیت ماسههای روان آغاز گردید . - 8 - مالچ نفتی از فرآوردههای سنگین نفت است که پس از ذوب و یا بهصورت امولسیون با وسایل مخصوص روی زمین موردنظر پاشیده میشود. مهمترین خواص مالچهای نفتی که جهت تثبیت ماسههای روان به کار برده میشوند عبارت است از: افزایش جذب آب، تثبیت خاک در مقابل فرسایش آبی و بادی، حفظ رطوبت خاک، عایق نمودن سطح خاک، افزایش درجه حرارت خاک و ... . - 9 -
مجموعهای از انواع موجودات در بستری از مواد آلی و معدنی، بخش زنده خاک را تشکیل میدهند؛ موجودات خاکزی با توجه بهاندازه و نوع به چند گروه تقسیم شدهاند - 15 - که ماکروفونها یکی از این گروهها هستند. آنها عبارتند از بیمهرگانی مانند مورچهها، کرمهای خاکی، موریانهها، دوجورپایان، لبپایان، هزارپایان، حلزونها و لیسهها - 12 - و سایر حشرات بزرگ که روی سطح خاک یا در لانه و حفراتی درون خاک زندگی میکنند . - 16 -
تنوع یک مسئله اساسی در حفاظت محیط زیست بوده و هدف اصلی از حفاظت محیط نیز نگهداری بیشترین مقدار ممکن از گونههای بومی در یک ناحیه میباشد . - 4 - در حال حاضر، در مورد تنوع زیستی ارگانیسمها و جانداران خاکزی که از اجزای مهم و کلیدی در هر سیستم بومشناختی هستند غفلت شده است . - 17 -
برخی از محققین اثرات منفی و برخی دیگر اثرات مثبت مالچهای نفتی را ذکر نمودهاند. به عنوان مثال پویافر و عسگری مقدم - 1385 - اذعان نمودند که مالچپاشی باعث افزایش فون خاک بهخصوص موریانهها در منطقه موردمطالعه شده است. همینطور در تحقیق بلانچارت1 و همکاران - 2007 - ، نتایج نشان داد ماکروفون خاک در مقایسه با پوشش گیاهی طبیعی، در سیستمهای دستخورده به شدت تغییر یافته و با افزایش مدت زمان مالچ پاشی، تراکم ماکروفون کل افزایش و پس از آن کاهش یافته است. بنابراین با توجه به نتایج ضد و نقیض درزمینه تأثیر مالچهای نفتی، هدف از انجام تحقیق حاضر بررسی تأثیر مالچ نفتی بر تنوع، غنا و یکنواختی ماکروفون خاک در دو فصل پائیز و بهار در منطقه جاسک است.
مواد و روشها
منطقه موردمطالعه برای بررسی تأثیر مالچ نفتی روی ماکروفون خاک چهار روستای بیاهی، پیبشک، ونک و سدیج از روستاهای اطراف شهرستان جاسک در استان هرمزگان ایران بوده است - جدول . - 1 روستاهای بیاهی، سدیچ،بشکپی و وَنَک از توابع بخش لیردف شهرستان جاسک در استان هرمزگان ایران هستند.
جدول-1 مشخصات جغرافیایی مناطق مورد مطالعه
روش نمونهبرداری از ماکروفون خاک: برای بررسی اثر مالچ نفتی بر ماکروفون خاک در دو فصل پائیز و بهار از روش تلههای گودالی استفاده شد. ظروف شیشهای در گودالهایی به عمق 15 سانتیمتر قرار داده شد و سطح شیشهها دقیقاً همسطح با خاک بوده و درون آنها محلول پلیاتیلن گلایکول%50 ریخته شد. نمونهبرداری در دو فصل پاییز - آبان - و بهار - اردیبهشت - انجام شد 18 - تله گودالی در فصل بهار و 18 تله گودالی در فصل پائیز - و 7 روز پس از قرار دادن تلهها، اقدام به جمعآوری آنها گردید. ماکروفونها پس از جمعآوری، شناسایی و جهت محاسبه شاخصهای غنا، تنوع و یکنواختی، شمارش شدند. پس از جمعآوری دادهها، جهت تعیین شاخص تنوع از شاخص شانون2، غنای گونهای از شاخص منهینیک 3، یکنواختی از شاخص یکنواختی ایوننس4 استفاده شد. همچنین تعداد گونه - تعداد تاکسونهای منحصربهفرد - ، وفور - تعداد کل ماکروفون خاک در هر پلات - و غلبه5 - فراوانی جمعیت گونهها نسبت به یکدیگر - نیز برآورد شد . - 1 - تمامی شاخصها با استفاده از نرمافزار Past
محاسبه گردید. کلیه آزمونها و تجزیه تحلیلهای آماری با استفاده از نرمافزار SPSS و ترسیم نمودارها با نرمافزار Excel انجام شد.
جدول-2 فرمولهای بهکاربرده شده در برای محاسبه شاخصهای تنوع زیستی
شکلها و جداول
بررسی شاخصهای غنا، تنوع، یکنواختی، وفور و تعداد گونههای ماکروفون خاک در منطقه مالچپاشی شده بیانگر عدم وجود اختلاف آماری معنیدار در میان تیمارهای موردبررسی بود. همچنین بررسی شاخص غالبیت ماکروفون خاک در منطقه مورد مطالعه نشان میدهد که این شاخص در فصل پائیز نسبت به فصل بهار دارای اختلاف معنیداری میباشد.
جدول -3 نتایج آماری مقایسه شاخصهای غنا و تنوع زیستی ماکروفون خاک در دو فصل پائیز و بهار در منطقه مالچپاشی شده با استفاده از آزمون t
نتایج بررسی شاخصهای تنوع شانون، غنای منهنیک، یکنواختی، وفور و تعداد گونه های ماکروفون خاک منطقه مالچپاشی شده در دو فصل پائیز و بهار بیانگر برابری و یکسان بودن این شاخصها در دو فصل موردنظر است. همچنین بررسی شاخص
