بخشی از مقاله
چکیده
آمارها نشان می دهد که تولید خودروهای دوگانه سوز، پایه گاز سوز، در کشوردارای رشد چشمگیری است که به موازات آن تعداد و کیفیت جایگاههای سوخت رسانی CNG نیز باید افزایش یابد. در این تحقیق با بررسی سناریو های مختلف، به ارائه راهکارهایی برای رفع مشکل کمبود جایگاه های CNG در تهران پرداخته شده و توجیه اقتصادی این طرح ها مورد بررسی قرار گرفته است . ارزیابی اقتصادی این طرح با استفاده از نرم افزار 1COMFAR EXPERT IIIانجام شده است. نرخ بازده داخلی، برای سناریو های 1 الی 4 به ترتیب معادل 5.89، 15.76، 4.78 و12.52 درصد به دست آمده است البته این ارقام با توجه به سود بانکی کشور که حدودا 20 درصد می باشد، فاقد توجیه اقتصادی اند .
همچنین ارزش حال خالص این سناریو ها مثبت بوده و دوره بازگشت سرمایه آنها به ترتیب 12، 7، 12، 8 سال است. در صورتی که درآمد سالیانه فرد برای این سناریو ها به ترتیب 12، 5، 16، 8 درصد افزایش یابد، نرخ بازده بخش خصوصی برابر 23 درصد می شود. از مقایسه این شاخص ها، مشخص می شود که گرچه سناریو 2، یعنی احداث جایگاه کوچک با قیمت پیشنهادی 3700 ریال که توسط کارشناسان ذیربط پیشنهاد شده نسبت به سایر سناریوها وضعیت مطلوب تری دارد اما همچنان از توجیه اقتصادی برخوردار نمی باشد. بنابراین برای توجیه پذیری این طرح ها بهتر است قیمت ها بیشتر افزایش یابد.
واژه های کلیدی: جایگاه سوخت رسانی CNG، نرخ بازده داخلی، ارزش حال خالص، دوره بازگشت سرمایه
.1 مقدمه
گاز طبیعی پاکترین سوخت فسیلی است. CNG توسط فشرده سازی گاز طبیعی، افزایش تراکم انرژی و کاهش نیاز حجم ذخیره سازی گاز ساخته شده است. چگالی انرژی حجمی CNG حدود 25 درصد از سوخت دیزل می باشد. CNG برای چندین دهه به عنوان سوخت جایگزین مناسبی برای آژانس ناوگان حمل و نقل شناخته شده است. - - CNG Feasibility Study,2012 استفاده از گاز طبیعی به عنوان سوخت جایگزین درخودروها، با حاد شدن وضعیت الودگی هوا در شهرهای بزرگ با سرعت درحال گسترش است. در کشورما نیز در دسترس بودن ذخایر عظیم گازطبیعی، خطوط انتقال و توانمندی های فنی و مهندسی، پایداری بیشتر ذخایر گاز طبیعی نسبت به نفت خام، قیمت ارزان، قابل پیش بینی و نسبتا پایدار آن و وجود شبکه توزیع گسترده آن وهمچنین کاهش واردات سوخت، ایجاد اشتغال و کاهش آلودگی های زیست محیطی از مزایای بارز استفاده از این سوخت به شمار می رود - کنفرانس سی ان جی، - 1382
در برابر مزایای فوق، معایب احتمالی استفاده از گاز CNG عبارتند از: نیاز به امکانات و تجهیزات سوخت رسانی و قطعات الکترنیکی و ایمنی، تحمل هزینه برق اضافی برای فشرده سازی گاز طبیعی به یک فرم قابل استفاده توسط کمپرسورهای مورد استفاده، بالا بودن هزینه تعمیر و نگه داری تجهیزات سوخت رسانی CNG به ویژه برای کمپرسور خشک کن که نیازمند بیمه عمیات مستمرند. استفاده از موتورهای احتراق جرقه ای با راندمان حرارتی کمتر نسبت به موتورهای احتراق تراکمی مربوط به وسایل نقلیه مبتنی بر سوخت دیزل - - CNG Feasibility Study,2012
کشور ما با داشتن منابع عظیم گاز طبیعی، دومین کشور جهان از لحاظ برخورداری از این سوخت ارزشمند به شمار میرود از زمان آغاز به کار دولت نهم تا پایان آن، تعداد 862 باب جایگاه عرضه گاز CNG به بهره برداری رسید. با تشکیل دولت دهم و تجمیع مسئولیتها در شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی ایران، از اواخر سال 1388 برنامهریزی درخصوص تسریع در توسعه جایگاه های CNG و ایجاد توازن بین تولید خودروهای گازسوز با تعداد جایگاههای عرضه CNG در دستور کار این شرکت قرار گرفت و تا پایان سال 1388 تعداد 1191 باب جایگاه عرضه گاز CNG در کشور تجهیز و راه اندازی گردید.
در سال 1389 توسعه جایگاههای عرضه گاز CNG بازهم شتاب بیشتری گرفت و شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران موفق گردید که در این سال تعداد 452 باب جایگاه در سراسر کشور تجهیز و راه اندازی نماید که این تعداد در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته رشدی 140 درصدی را نشان می دهد و تعداد کل جایگاه های عرضه CNG را به 1642 باب جایگاه رسانده است. طبق گزارش شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران با روند افزایش مصرف گاز طبیعی در بخش حمل و نقل کشور در سال 1391، متوسط مصرف روزانه CNG در جایگاه های گاز طبیعی کشور به رقم 18.03 میلیون متر مکعب رسید و در بین استانهای کشور ، تهران با بیشترین خودرو در حال تردد در کشور و تعداد 219 جایگاه CNG در رده 31ام مصرف گاز طبیعی قرار دارد که رتبه قابل تاملی است. - - Brinckerhoff,2009
به علت نیاز به سوختگیری پی درپی توسط خودروهای گازسوز نیاز به جایگاههای سوخت گاز مایع بیشتر از بنزین و سوخت دیزل است از طرفی CNG جایگاه های پیچیده ای دارد که هزینه شان ده برابر جایگاه های دیزل است و این مسئله منجر به عدم رغبت بخش خصصی برای احداث این جایگاه ها شده است . - Ejaz et al,2009 - در شهر های بزرگ مانند تهران نسبت به احداث این جایگاه ها با توجه به سرمایه گذاری سنگین و عدم حمایت بخش خصوصی، بی توجهی صورت گرفته است. البته حجم این سرمایه گذاری با توجه به ابعاد جایگاه ها متفاوت است که حدودا 150 و3 0 میلیارد ریال برای جایگاههای کوچک و بزرگ برآورد شده است. علاوه بر هزینه های سنگین زمین و تجهیزات، هزینه انشعاب برق و گاز نیز مزید بر علت می باشند. در این تحقیق تحلیل هزینه - منفعت احداث و بهره برداری از جایگاه سوخت رسانی CNG برای سرمایه گذاران بخش خصوصی در تهران با استفاده از نرم افزار COMFAR EXPERT ⦀ انجام شده است وجه تمایز این تحقیق با موارد مشابه در این است که تحت چهار سناریوی مختلف به تجزیه و تحلیل شاخص های اقتصادی پرداخته شده است که این سناریو ها بر اساس ابعاد جایگاه ها و قیمت های موجود و پیشنهادی گرد آوری شده اند.
در دهه گذشته، آلودگی هوا به یک مشکل بزرگ تبدیل شده است و کشورها از تدابیری مانند استفاده از سوخت های جایگزین استفاده نموده اند. در کشوری مانند ایران که دارنده دومین منابع گاز طبیعی در جهان می باشد، CNG بیشترین پتانسیل را به عنوان سوخت مصرفی پاک در خودروها دارد. احداث جایگاه های CNG منجر به کاهش هزینه های سوخت، کاهش تولید گازهای گلخانه ای به میزان بیش از 20 درصد، کاهش وابستگی به نفت می گردد. - Zamanian et al ,2008 - آمارها نشان می دهد که تولید خودروهای دوگانه سوز، پایه گاز سوز وOEM1 گازسوز در کشوردارای رشد چشمگیری است که به موازات آن تعداد و کیفیت جایگاههای سوخت رسانی CNG نیز باید افزایش یابد اما همانطور که می دانیم در حال حاضر این تعادل وجود ندارد و متاسفانه بخش خصوصی رغبت کافی برای احداث این جایگاهها را با توجه به هزینه هنگفت آن ندارد.
بنابراین ارزیابی اقتصادی احداث این جایگاه ها با در نظر گرتن سناریو های مختلف و ارائه پیشنهاداتی چند در راستای توجیه پذیر نمودن این پروژه ضروری می نماید در واقع کلید فرصت برای توسعه CNG، دامن زدن به امکانات، ایجاد طیف گسترده ای از امکان سنجی و تجزیه و تحلیل هزینه-فایده، طراحی و ساخت تجهیزات نوین می باشد. - - Ejaz et al ,2009 هدف از ارائه تحلیل اقتصادی حاضر، بررسی توجیه پذیری احداث جایگاه های سوخت رسانی CNG است که به ترتیب دارای 2و4 دیسپنسرند. بدین ترتیب برای این تحقیق 4 سناریو مطابق جدول 1 پیش بینی شده است. در سالهای اخیر، توسعه استفاده از سوخت گاز طبیعی فشرده در خودروها، در اولویت برنامه های کشور برای کاهش مصرف فرآورده های نفتی در بخش حمل و نقل قرار گرفته است. یکی از عوامل موثر در پیشبرد این برنامه، توسعه جایگاه های عرضه CNG، با توجه به نیاز به سوخت گیری مکرر توسط خودروها است.]
بهبودی،[1391 اما همانطور که می دانیم در حال حاضر این تعادل وجود ندارد و متاسفانه بخش خصوصی رغبت کافی برای احداث این جایگاهها را با توجه به هزینه هنگفت آن ندارد. بنابراین ارزیابی اقتصادی احداث این جایگاه ها با در نظر گرفتن سناریو های مختلف و ارائه پیشنهاداتی چند در راستای توجیه پذیر نمودن این پروژه ضروری می نماید.در واقع کلید فرصت برای توسعه CNG، ایجاد طیف گسترده ای از امکان سنجی و تجزیه و تحلیل هزینه- فایده، طراحی و ساخت تجهیزات نوین می باشد. [ Ejaz & et.al,2009 ]
.4 روش تحقیق
جامعه آماری در این پژوهش کلیه جایگاههای موجود در کشور ایران است و جایگاههای شهر تهران به عنوان نمونه انتخاب شده اند.در راستای برآورد هزینه های ریالی به روش مطالعات میدانی ابتدا هزینه های سرمایه گذاری پروژه به تفکیک، مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفته است. پس از بررسی و تکمیل جدول هزینه های سرمایه گذاری، نحوه تامین هزینه ها ارائه می گردد. لازم است هزینه های سرمایه گذاری پروژه طی سال اول احداث از جانب سهام دار و یا از طریق اخذ تسهیلات ریالی و ارزی از سیستم بانکی داخلی یا خارجی تامین گردد. پس از این مراحل، تجزیه و تحلیل هزینه های تولید که مربوط به دوران بهره برداری است امری اجتناب ناپذیر است البته در طی دوران بهره برداری که مطابق استانداردهای اقتصادی 10 سال در نظر گرفته می شود هزینه استهلاک ماشین آلات و تجهیزات و سایر موارد نیز به هزینه های تولید اضافه می گردد . پس ازاین مراحل میزان فروش یا درامد سالیانه محاسبه می شود و با کسر هزینه های تولید از این ارقام میزان سود خاص سالیانه به دست می آید. - - Mark et al,2012
