بخشی از مقاله
بررسی جنبه های برتری کشور ایران در منطقه خلیج فارس جهت سوخت رسانی به کشتی های تجاری (بانکرینگ)
چکیده
سوخترسانی به کشتیهای تجاری بخشی از مقولهای وسیع تر به نام خدمات دریایی می باشد. یافتن پاسخ این سوالی که در چه مکان و یا مکان هایی می توان انواع خدمات دریایی از قبیل سوخت را ارائه نمود، نیازمند شناخت درستی از طبیعت موضوع می باشد. در واقع آنچه در سوخترسانی به کشتیها اتفاق می افتد، نوعی فرایند عرضه و تقاضا می باشد. لذا جهت تحقیقی در این زمینه، داشتن اطلاعات صحیح از حمل و نقل دریایی و کشتیرانی (بخش تقاضا) و نیز شناخت صحیحی از پتانسیل ها، امکانات و تجهیزات و روند عملیات سوخترسانی به کشتیها (بخش عرضه) ضروری به نظر میرسد. در این تحقیقی ، توان و پتانسیل کشور ایران در زمینه عرضد سوخت و نیز مسیرهای تردد دریایی در منطقه خلیج فارسی بررسی شده و میزان ترده در بنادر تجاری جنوب کشور ارائه شده است 9 نهایتاً با توجه به نتایج حاصل از بحث عرضه و تقاضا، به جمع بندی و نتیجه گیری پرداخته شده است.
کلمات کلیدی: حمل و نقل دریایی، خلیج فارسی، سوخترسانی
مقدمه: کشور ایران با توجه به ملاحظات جغرافیایی و منابع غنی نفتی دارای موقعیت ممتازی در بین کشورهای حاشیه خلیج فارسی میباشد. شناسایی این پتانسیل های بالقوه و تلاش برای بالفعل کردن آنها نیازمند تحقیق و پژوهش درباره توانمندی های ایران برای تسخیر بازار منطقه می باشد. در این مقاله برای شناسایی این توانمندی ها از نقطه نظرات گوناگون، از نحوه برخورد ایران در رابطه با سوخت مورد نیاز کشتیها و موقعیت جغرافیایی این کشور در منطقه جهت سوخترسانی به کشتیها استفاده گردیده است. مدیریت و برنامه ریزی صحیح در این راستا میتواند کمک شایانی به توسعه شهرهای ساحلی خلیج فارس و به دنبال آن تأثیر مثبتی روی اقتصاد کشور ایران داشته باشد. چراکه شناخت این فرصتها و استفاده بهینه از انها باعث به دست امدن سود قابل توجه ای برای کشور خواهد شد.
همانطور که از جدول (۱) مهاهده می شود، روزانه حدود ۳۰/۱ درصد از خوراک پالایشگاه ها به نفت کوره تبدیل میگردد که معادل ۷۲/۰۷ هزار تن در روز میباشند.
میزان مصرف روزانه نفت گوره در داخل کشور مصرف فرآوردههای عمده نفتی (گاز مایع، بنزین، نفت سفید، نفت گاز و نفت کوره) طی سال های ۷۵ الی ۸۳ بطور متوسط دارای رشدی معادل ۲/۰۷ در سال بوده است. مهمترین مصرف کننده نفت کوره در کشور، نیروگاه های تحت پوشش وزارت نیرو می باشند. نفست کوره در نیروگاهها برای دسوخت مورد نیاز جهت تولید انرژی الکتریکی مورد استفاده قرار میگیرد. علیرغم افزایش مصرف فرآوردههای عمده نفتی طی دوره یاد شده، مصرف نفت کوره در داخل کشور طی سال های ۷۵ الی ۸۳ روندی نزولی داشته بطوریکه متوسط رشد سالانه آن طی این دوره برابر با ۱/۵۳- درصد بوده است روند مصرف در ماه های مختلف سال در جدول (۲) مشاهده می شود. از مقادیر جدول (۲) پیداسیت، مصرف نفست کوره در داخل کشور در مادهای سرد سال افزایش چشمگیری دارد. علت این امر، افزایش مصرف گاز خانگی در ماه های فرد بال و استفاده از تفت کوره به عنوان جایگزین گاز طبیعی در نیروگاه های تولید برق می باشد.
جدول ۲: میزان مصرف ماهانه نفت کوره .3 نالهای ۷۶ تا ۸۳ (میلیون لیتر در روز).
میزان صادرات روزانه نفت گوره به خارج از کشور
صادرات فرآوردههای نفتی کشور شامل نفت سفید، نفت گاز و نفت کوره می باتند که بطور عمده از پایانه های صادراتی بندرعباس، بندر ماهشهر و لاوان صورت میگیرد. در حال حاضر با گاز نسوز کردن اکثر کارخانههای صنعتی و کاهش ظرفیت تولید نفت کوره در پالایشگاه ها با هدف تولید فرآورده های مهم دیگر، این فرآورده بیشترین بهم از صادرات را در میان بسایر فراوردههای نفتی کشور به خود اختصاص داده است[۱]. ه به طور متوسط، ماهانه بیش از یک میلیون تن صادرات نفت کوره از جنوب کشور انجام میپذیرد. • بر همین اساس، یه طور متوسط روزانه بیش از ۳۸ هزار تن نفت کوره از جنوب کشور صادر میگردد. میزان صادرات نفت کورد کشور در مادهای گرم سال نظیر تیر، مرداد و شهریور افزایش یافته و در ماه های سرد سال نظیر دی و بهمن، از میزان صادرات کاسته میشود.
تعداد بارگیری نفت کوره در بندر ثابهید رجایی، بیشتر از تعداد بارگیری در بندر ماه شهر میباشد اما ابعاد کثبتی هایی که جهت بارگیری نفت کوره صادراتی به بندر ماهشهر مراجعه نموده اند، بزرگتر از ابعاد کشتیهایی است که در مدت مشابه جهت بارگیری نفت کوره صادراتی به بندر شهید رجایی مراجعه نمود دانده تحلیل تفاوت قیمت صادرانی نفت کوره ایران و خرده فروشی منطقه با استفاده از آمار صادرات ماهانه نفت کوره ایران از بنادر شهید رجایی و ماهشهر، در جدول (۳) طی یک دوره ۷ ساله یعنی از اول فروردین ماه سال ۱۳۷۹ تا اول فروردین ماه ۱۳۸۵ میزان اختلاف درآمد حاصل از فروش به صورت صادرات عمدد نفت کوره و خرده فروشی آن آمده اسست. این تفاوت درآمد، جدای از خسارات غیر ممستقیم و فرصتهای از دست رفتهای است که بلااستفاده مانده است. زیرا در صورت ایجاد مرکز فروش سوخت به کشتیها، میتوان علاوه بر فروش سوخت به قیمتی بالاتر از میزان فعلی، فواید زیر را نصیب کشور نمود:
• جذب بازار از دبست رفته جنوب کشور در زمینه ارائه انواع خدمات دریایی
• ایجاد انواع فرصتهای شغلی
• افزایش و تحکیم اعمال حاکمیت ایران در منطقه خلیج فارس
جدول ۳: مقدار درآمد مستقیم از دست رفته کشور ناشی از عدم خرده فروشی نفت کوره (دلار)
قابلیت عرضه سوخت سنگین توسط کشورهای آسیای میانه علاوه بر توان داخلی کشور در عرضه نفت کوره و نفت گاز مصرفی کشتیهای اقیانوس پیما، کشورهای منطقه خزر و آسیای میانه نیز از چنین قابلیتی به لحاظ دارا بودن منابع عظیم نفت و گاز برخوردار هستتند. از سوی دیگر این کشورها به دریای آزاد راه نداشته و از جمله متاسب ترین گزینه های ترانزیت فرآوردههای نفتی کشورهای یاد شده، مسیر ایران میباشد.
میزان تردد شناورها در بنادر جنوب بررسی آمار تردد شناورهای بالای ۱۰۰۰ تن در بنادر جنوبی کشور، حاکی از آن است که در طی بالیان گذشته، تردد در بنادر جنوبی کشور بسیر صعودی داشته و همه ساله بر تعداد شتاورهعایی که به بنادر تجاری جنوب کشور مراجعه نمودهاند، افزوده شده است. در شکل (۱) آمار تردد شتاورهای بالای ۱۰۰۰ تن در بنادر تجاری اصلی در جنوب کشور از سال ۱۳۷۴ تا ۱۳۸۴ به تصویر کشیده شده است. بدیهی است به تبع افزایش تردد در بنادر تجاری جنوب کشور، نیازهای خدماتی شناورهای مراجعه کننده نظیر
نیاز به سوخت، آب، غذا، دارو، قطعات یدکی و ... رو به افزایش خواهد بود و لذا توجه بیشتر به مقوله ارائه خدمات دریایی در جنوب کشور حائز اهمیت فراوان می باشد[۲]
شکل ۱: روند ورود شناورهای بالای ۱۰۰۰ تن در بنادر جنوبی ایران از سال ۷۴ الی ۸۴
مسیرهای تردد در آبهای آزاد جنوب
مسیرهای تردد کشتی های اقیانوس پیما در خلیج فارسی و خارج از آن در طول سالیان دراز بصورت مسیرهای شناخته شده برای دریانوردان درآمده است. عوامل متعددی در تعیین مسیر کشتیها دخیل هستند. آگاهی از مسیرهای تردد موجود در منطقه، جز با مراجعه به سابقه تردد کشتیهای اقیانوس پیما در منطقه بدست نمیاید. اطلاعات مربوط به هر مسیر تردد بصورت جداول اکسل در کشتیهای با امکانات و تکنولوژی های جدید ثبت می گردند. این اطلاعات به منظور استفاده در سفرهای بعدی نگهداری شده و مرجع ارزشمندی برای بررسی و آشنایی با مسیرهای واقعی تردد در منطقه خلیج فارس بشمار میروند. تعداد ۱۱۲ فایل که هر فایل حاوی اطلاعات یک مسیر معین بین دو بندر تجاری (مبداً و مقصد) بود، از کشتیهای مختلف جمع آوری گردید. هر فایل شامل اطلاعات مربوط به کدهای ابتدا و انتهای هر قطعه از مسیر بر حسب مختصات جهانی بود. این کدها در طول سفر و توسط GPS تصحیح و ثبت میگردند. همچنین زاویه هر
