بخشی از مقاله
چکیده
این مقاله به توسعه مدلی مفهومی به منظور بررسی و تحلیل هزینههای اثر گذار بر فرآیند پشتیبانی در شرکتهای کوچک و متوسط در صنایع غذایی و خودرو اختصاص دارد و در آن با اتکاء به ادبیات موضوع در حوزه لجستیک و مطالعات موردی انجام شده در شرکتهای مذکور تأثیر طرح هدفمندی یارانه ها بر هزینههای لجستیک مورد مطالعه قرار گرفته است. نتایج تحقیق نشان داد که در سطح کلان هزینههای لجستیک به هفت گروه هزینه حمل و نقل، نگهداری موجودی، انبارداری، پردازش سفارش و سیستمهای اطلاعات، جابهجایی، اندازه دسته سفارش و هزینههای مربوط به سطح خدمات مشتریان قابل تقسیم است که حسب نوع صنعت، اهمیت نسبی آنها متفاوت است.
به کارگیری روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی موسوم به AHP بر روی هزینههای لجستیک در شرکتهای مورد مطالعه نشان داد که سهم عمده در این هزینهها به حمل و نقل، توزیع و هزینههای سرمایه موجودی اختصاص دارد. در مقایسه هزینهای لجستیک قبل و بعد از اجرای مرحله اوّل طرح هدفمندی یارانهها در شرکت پگاه %1/48 و در شرکت فنرسازی زر %2/42 در درآمد حاصل از فروش افزایش داشته است.
بیشترین تأثیر اجرای طرح در این افزایش بر روی هزینههای حمل و نقل به دلیل آزادسازی قیمتهای حاملهای انرژی و هزینههای نگهداری موجودی به دلیل شرایط متغیر کسب و کار و مقابله با مخاطرات بیرونی بوده است که ناگزیر به افزایش حجم موجودی انبارهای خود شدهاند. توسعه سیستم مدیریت هزینه های لجستیک در مفهوم هزینه کل، برنامه ریزیها در راستای کنترل لجستیک و بهینه سازی زمان و مقدار خرید از جمله راهکارهای مشترک در دو شرکت مورد مطالعه در جهت کاهش هزینههای لجستیک و قیمت تمام شده محصولات است.
-1 مقدمه
در طی دهههای اخیر، به دنبال افزایش تنوع در الگوهای مورد انتظار مشتریان و به تبع آن افزایش روز افزون رقابت صنعتی در شرکتها برای برتری در تولیدات و خدمات، سازمانها به طور فزایندهای به افزایش انعطاف پذیری در خطوط تولید و توسعه محصولات جدید برای پاسخ به نیازهای مشتریان پرداختهاند.امّا مدیران بسیاری از صنایع دریافتند که برای ادامه حضور در بازار، تنها بهبود فرایندهای داخلی و انعطاف پذیری در تواناییهای شرکت کافی نیست بلکه تأمین کنندگان قطعات و مواد نیز باید ارتباط نزدیکی با سیاستهای توسعه بازار تولید کننده داشته باشند.
فضای رقابتی آنها را با چالشهایی همچون کاهش سیکلهای تولیدی، کاهش زمان توزیع، کاهش سطح موجودی و زمانهای انتظار مواجه ساخت که همه این موارد برای حفظ سودآوری و ماندن در بازار رقابت ضروری است. حل این معضلات باعث ایجاد فرایندی شد که مدیریت زنجیره تأمین1 نام گرفت و این اعتقاد به وجود آمد که رقابت در سطح ما بین شرکتها مطرح نبوده، بلکه این زنجیرههای تأمین هستند که با یکدیگر رقابت می کنند و لجستیک2 به عنوان بخشی از آن دارای اهمیت خاصی میباشد .
[7] مفهوم لجستیک یک مفهوم دیرینه بوده که از گذشته در برگیرنده مباحثی چون انبارداری و حمل و نقل بوده است [28] و تنها به کارخانههای تولیدی محدود نمی گردد و کلیه شرکتهای دولتی، بازرگانی و خدماتی مانند خرده فروشان، بانکها و سازمانهایی که خدمات مالی ارائه میدهند و سایر سازمانها همچون بیمارستانها و مدارس و غیره را شامل میشود .[19] بر اساس پژوهشی که در سال 2010 انجام شده است سه عامل هزینهها، خدمات لجستیک و رضایت مشتریان بیشترین اثر را بر تصمیمهای لجستیکی شرکتها داشته که این گواهی بر اهمیت موضوع هزینههای لجستیک است .[37] در بسیاری از کشورها این هزینهها در برگیرنده حداقل 10 درصد از تولید ناخالص داخلی آنها بوده، که در این بین توجه بیشتری به مقوله حمل و نقل شده است .[24]
آزادسازی قیمت حاملهای انرژی و به تبع آن افزایش هزینههای حمل و نقل و بالا بودن موجودی انبارها به علت مشکلات تأمین کالا در ایران از جمله عوامل بالا بودن هزینههای لجستیکی در قیمت تمام شده محصولات هستند و این مسائل اهمیت هزینههای لجستیک را برای شرکتها نسبت به قبل بیشتر نموده است. این مقاله در چند بخش به شرح زیر دسته بندی شده است. بخش 2 به مرور پیشینه موضوع پرداخته است، در بخش 3 روش پژوهش تشریح گردیده و در قسمت 4 مدل مفهومی پژوهش بر اساس تحلیل محتوایی ادبیات موضوع ارائه و روایی محتوای آن با استفاده از نظرات خبرگان و ضریب روایی محتوا لاشه3 بررسی شده است.
در بخش 5 مطالعههای موردی انجام شده در شرکتهای کوچک و متوسط 4 در صنایع غذایی و صنعت خودرو تشریح و هزینههای آنها با بررسی صورتهای مالی و فرایند تحلیل سلسله مراتبی تحلیل شده است. استفاده از آنالیز سلسله مراتبی برای تحلیل هزینههای لجستیک در یک مدل هزینه کل، از جمله نوآوریهای این پژوهش می باشد. سپس تغییرات هزینهها در اثر اجرای طرح هدفمندی یارانهها بررسی و در نهایت راهکارهای بهبود جهت کاهش هزینههای لجستیک، با توجه به اهمیت بیشتر مدیریت هزینهها پس از اجرایی شدن طرح، برای مطالعههای موردی ارائه و با آزمون ناپارامتریک دو جملهای - Binomial - بررسی و با آزمون فریدمن اولویت بندی شدهاند. لازم به ذکر است که مدل ارائه شده در بخش 4 میتواند مبنایی برای اصلاح سیستم حسابداری و ممیزی شرکتها در حوزه لجستیک باشد.
-2 مروری بر پیشینه پژوهش
در ادامه با توجه به موضوع پژوهش پیشینه موضوع در دو بخش طبقه بندی و ارائه شده است. در ابتدا ادبیات مربوط به هزینههای لجستیک مرور و مورد تحلیل قرار گرفته است و سپس ادبیات مربوط به حوزه یارانه و اثرات و پیامدهای طرح هدفمندی یارانهها تشریح شده است.
-1-2 هزینههای لجستیک
تعاریف متفاوتی از لجستیک ارائه شده که یکی از این تعاریف مربوط به انجمن مدیریت لجستیک است. بر این اساس لجستیک فرآیند برنامه ریزی، اجرا و کنترل موثر و کارای جریان - رو به جلو و معکوس - ، انبارش کالاها، خدمات و اطلاعات وابسته به آنها از نقطه شروع تا نقطه مصرف به منظور برآوردن احتیاجات مشتری است. اهمیت لجستیک از دو جنبه ضروری بودن و هزینه بر بودن آن است و فرایند لجستیک رضایت مشتری، ارزش محصول، سود و هزینههای عملیاتی را تحت تأثیر قرار میدهد - انجمن لجستیک ایران - . ارنسون و دیگران - - 2003 اهداف مدیریت لجستیک را در دو مورد افزایش عملکرد تحویل یک شرکت یا یک زنجیره تأمین و کاهش هزینههایی که به وسیله فعالیتهای مربوط به لجستیک ایجاد میشود، دانستهاند .[7]
مفهوم هزینه کل در لجستیک بسیار با اهمیت است، چون این معیار میتواند مبنای خوبی برای تحلیلهای کاهش هزینه باشد. بدان نحو که کاهش مؤثر هزینههای لجستیک، بسیار وابسته به نگاه یکپارچه و سیستمی به این هزینههاست، در حالی که تمرکز روی حداقل کردن هزینه هر حوزه به صورت مجزا ممکن است به وسیله افزایش هزینه در حوزههای دیگر جبران شود .[19] تحلیل هزینههای لجستیک در مفهوم هزینه کل نشان دهنده نقش کلیدی هزینههای لجستیک در مدیریت کردن فاکتورهای لجستیک بوده و در نتیجه توجه به تمام هزینهها برای مدیریت اهمیت خاصی دارد [11]، .[25] هزینههای لجستیک کل اغلب به عنوان یک بخش بزرگی از درآمد فروش کل ارائه میشوند .[30]
تعریف هزینههای لجستیک در شرکتهای مختلف متفاوت میباشد. در تعداد زیادی از شرکتها گزارشهای هزینههای لجستیک حتی با تجارت مشابه، با هم اختلاف دارند و آیتمهای متفاوتی را در هزینههای خود لحاظ میکنند .[13] در یک شیوه اجزای هزینههای لجستیک کل به هزینههای لجستیک اصلی، هزینههای لجستیک جانبی و هزینههای لجستیک اداری تقسیم شده است. فعالیتهای اصلی عملیاتی لجستیک همچون حمل و نقل، جابهجایی، انبارداری و نگهداری موجودی هزینههای لجستیک اصلی را ایجاد می کنند . کارهای عملیاتی جانبی که مستقماًی با کارهای اصلی هدایت میشوند، همچون بسته بندی، برچسب زنی، بارگیری و تخلیه و جابهجاییهای بدون بار هزینههای لجستیک جانبی را ایجاد میکنند.
