بخشی از مقاله
چکیده
تغییرات اقلیمی، کاهش بارندگیها و خشکسالیها و تخریب پوشش گیاهی از عوامل مؤثر در طوفانهای گرد و غبار است. در این مقاله ضمن بررسی عوامل داخلی و خارجی ایجاد گرد و غبار منطقه جنوب غرب، بویژه استان خوزستان، تلاش نموده نقشه راهبردی و راهکارهای عملی مناسبی بر اساس اصول زیست محیطی برای مهار بحران اقلیمی مورفولوژیکی ریزگردها ارائه شود. همچنین مراحل روند علمی کنترل ریزگردها تشریح شده است. بعلاوه در این تحقیق نسبت عوامل داخلی تأثیرگذار بر این پدیده، نسبت به عوامل مناطق خارجی آن تبیین می شود و به عوامل اقلیمی و دلایل تشدید ریزگردهای منطقه باتوجّه به آمار و نقشه های اقلیمی و مدلهای بارز سازیجوّ پرداخته شده است.
روش تحقیق، ترکیبی از روشهای کتابخانه و بررسی میدانی است و نوعی مطالعه توصیفی تحلیلی است که از طریق منابع متفاوت بدست آمده اند. تنها راهکار کاربردی در شرایط کنونی برای مقابله با ریزگردها؛ مدیریّت منابع آب است که همکاری و پیگیری تمامی نهادهای دولتی و خصوصی را می طلبد. در تکنولوژی جدید برای کنترل منابع ریزگردها یک محلول پلیمری بنام "پلی لاتیس" که حاوی 90 درصد آب و 10 درصد پلیمر طبیعی است؛ مورد استفاده قرار می گیرد. این محصول برای تثبیت شنهای روان و استقرار گیاه در شن کاربرد دارد.
.1 مقدمه
این پژوهش نقشه ای کاربردی برای کنترل گرد و غبار منطقه و جلوگیری از گسترش و نفوذ ریزگردها به مرکز و دیگر مناطق کشور می باشد. برای رسیدن به اهداف کاربردی و عملی طرح می بایست در ابتدا منطقه مورد مطالعه، بخوبی شناسایی شود و از جنبه های مختلف و ابعاد گوناگون مورد بررسی و مطالعه دقیق قرار گیرد. در این تحقیق تلاش بر آن است که بطور متحد و یکپارچه و با ابعاد گوناگون و با نگاهی ریخت-زمین شناسی و آب و هوایی و به صورت فرا منطقه ای بر ریزگردها در کنترل و جلوگیری از انتشار آن گام عملی و مؤثری برداشته شود. جام غبار ناشی از کمبود شدید بارش و کاهش رطوبت خاک و تخریب وسیع پوشش گیاهی در منطقه ایجاد شده است. در این تحقیق به عوامل اقلیمی و دلایل تشدید ریزگردهای منطقه باتوجّه به آمار و نقشه های اقلیمی و مدلهای بارزسازیجوّ پرداخته می شود. از طرف دیگر با مهار این پدیده، می توان به مقابله با فرایند بیابان زایی نیز کمک شایانی کرد.
.2-1 روش کار
ابتدا براساس داده های همدیدی در دوره های آماری موجود از اداره کل هواشناسی استان خوزستان و گزارشهای اداره کل محیط زیست استان،رُخداد آلودگی ریزگردهای هوا در فصول و ماههای مختلفتهیّه و تجزیه و تحلیل می گردد. سپس بر اساس نقشه های هواشناسی سطوح استاندارد الگوهایجوّی مؤثر بر آلودگی هوا در فصول و ماههای مختلف باتوجّه به نمودارهای ترمودینامیکی، شناسایی و ارائه می شود. روزهای همراه با پدیده گرد و غبار در این دوره زمانی استخراج و مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد.
این تحقیق مشتمل بر سه بخش اصلی و زیر بخشهایی می باشد که منجر به شناخت کانونهای گرد و غباری می شود. با توجه به شرایط جوّی و نقش الگوهای هواشناسی و اقلیمی در توزیع زمانی و مکانی، چگونگی عملکرد پدیده گرد و غبار مشخص می شود. .3-1 هدف اصلی طرح؛ ارتباط بین رویدادهای ریزگردها با عواملجوّی مؤثر در ایجاد آنها در منطقه می باشد. در این تحقیق سعی بر مطالعه دینامیکی سامانه های همدیدی است که سبب ایجاد پتانسیل ورُخداد آلودگی ریزگردهای هوا در فصول مختلف در شهرهای استان شده است. اهداف مطالعه:
-1بررسی موقعیّت جغرافیایی استان خوزستان و پیوند آن با موضوع.
-2 شناسایی کانونهای گرد و غبار و مستعد فرسایش بادی منطقه مورد مطالعه.
-3 نقش الگوهایجوّی در شکل گیری و توزیع زمانی-مکانی وقایع گرد و غبار.
-4 بررسی نقش شرایطجوّی در افزایش پدیده ریزگرد در سالهای اخیر و چگونگی کنترل آن.
.4-1 تعریف و زمینه طرح
.1-4-1 گرد و غبار یا ریزگرد1توده: ای از ذرّات جامد ریز بارغ و گاه دود و ... است که در جوّ زمین پخش شده و نم گیر بوده و بعنوان هسته های تراکم ابرها بکار می روند. ریزگردها دید افقی را بین 1 تا 2 کیلومتر محدود می کنند که باعث کاهش قابلیت دید می شود. این میکروذرّات توسط باد حمل شده و معمولاً تا ارتفاع 3 کیلومتری گسترش می یابند. ریزگردها قطرشان کمتر از 2 میکرون است و برای بیماران قلبی و تنفسی بسیار زیان آور است - . - 3
.2-4-1 آب و هوای منطقه؛ آب و هوای استان خوزستان بطورکلی بیابانی گرم و خشکاست، امّا در مناطق شمال و شمال شرقی آن که کوه پایه های دامنه جنوبی زاگرس را شامل می شوند، تنوع اقلیمی بیشتری وجود دارد؛ بطوریکه در این نواحی اقلیم های گرم و خشک تا نیمه مرطوب سرد مشاهده می شود. متوسط دمای سالانه حدود 25 درجه و تغییرات دما بین بیشینه 54 درجه در ماههای تیر و مرداد و کمینه -6 درجه سانتیگراد در دی ماه است. میانگین بیشینه نم نسبی 74 درصد و میانگین کمینه آن 23 درصد، و میانگین استان 43 درصد ثبت شده است. متوسط تبخیر سالانه در استان آمار تشتک تبخیر - حدود 3337 میلیمتر - برآورد شده است. میانگین متوسط بارندگی کل استان 310 میلیمتر و میانگین تعداد روزهای بارندگی استان 41 روز مشخص گردیده است. بطورکلی خوزستان تحت تأثیر سه نوع باد است:
-1 اولین باد، جریان سرد نواحی کوهستانی است که در زمستان به طرف خلیج فارس به حرکت درمی آید و هوای سردتری را در این فصل با خود به همراه می آورد.
-2 بادهای ساحلی که در تابستان گاهگاه از خلیج فارس می وزند و رطوبت زیادی را با خود به جلگه های گرم می برند که » باد شرجی« نیز نامیده می شوند.
-3 نامطلوب ترین باد مواقعی است که وزش باد از عربستان می وزد. این باد که به نام » باد سموم « مشهور است. این باد یکی از عوامل اصلی ایجاد گرد و غبار در استان است - . - 4 بنابراین طبق تحلیل اینجانب؛ مناطق کم ارتفاع جنوب و جنوب غربی استان خوزستان، بیشترین دما و ساعت آفتابی و میزان تبخیر و کمترین رطوبت و بارش را دارند. برعکس؛ به طرف مناطق کوهستانی و مرتفع شرقی و شمال شرقی استان خوزستان، کمتریت میزان دما و بیشترین بارش و رطوبت را دارند.
.2 روند کار پژوهش
1.-2بخش اوّل:
-1 شناسایی منابع گرد و غباری در منطقه جنوب غرب ایران است که شامل تعیین منطقه مورد مطالعه مرتبط با پدیده ریزگردها با استفاده از تصاویر ماهواره ای و تکنیکهای بارزسازی گرد وغبار با روش مدلسازی جوّی است. برای تعیین منطقه مورد مطالعه و رویدادهای گرد و غبار؛ برای نمونه حداقل سه ایستگاه سینوپتیکی را انتخاب می کنیم و رویدادهای گرد و غبار با دید افقی کمتر از 1000 متر، حداقل در یک ایستگاه سینوپتیک و ثبت دید افقی کمتر از 2000 متر در دو ایستگاه دیگر ثبت می شود. نکته حائظ اهمیّت این است که رویدادهای گرد و غبار محلی و مناطق دیگر جداسازی و از سایر پدیده های مشابه، تفکیک میشوند. آنگاه پدیده گرد و غبار بصورت مستقل از سایر پدیده های مشابه مورد بررسی و مطالعه قرار می گیرد.
-2 نمودارها و نقشه های سرعت و جهت باد محدوده مورد مطالعه، بررسی می شوند. با استفاده از تصاویر ماهواره ای به ردیابی مسیر حرکت توده گرد و غباری از محل چشمه کانونی پرداخته می شود و با نقشه ها و نمودارهای باد غالب منطقه مطابقت یافته و ثبت می شود و با بهره گیری از مدلهای ردیابی و رهگیری باد - - HYSPLIT مسیر حرکت توده ریزگرد از منشاء تعیین می گردد - شکل 1 سمت راست - .
-3 بررسیاطّلاعات خاکشناسی؛ در بررسی اطّلاعات خاک شناسی منطقه؛ نوع، بافت و پوشش سطحی خاک بررسی و مورد مطالعه قرار می گیرد . سپس با توجّه به جداول علمی خاکشناسی، کیفیّت خاک منطقه مورد مطالعه تعین می شود. در نهایت با توجه به مطالعات و بررسی های انجام شده فوق، کانونهای محلی منطقه و فرا منطقه ای تعیین می شوند.
