بخشی از مقاله
چکیده
امروزه فراهم نبودن زیرساختهای لازم نظیرکمبود سرویسهای بهداشتی در سطح شهر دسترسی شهروندان به امکانات شهری را با مشکل مواجه کرده است. در این راستا پژوهش حاضر با روش توصیفی و تحلیلی سعی بر آن کرده است تا با مطالعه، بررسی و اولویت بندی مناطق از لحاظ برخورداری سرویسهای بهداشتی عمومی بر مبنای مدل های سطح بندی به نیاز سنجی و امکانسنجی جهت احداث مستحدثات مذکور در مناطق بر اساس استانداردها و سرانههای موردنیاز بپردازد.
نتایج پژوهش نشان دهنده آن است که : - سرانه سرویسهای بهداشتی متناسب با نیاز جمعیت ساکن در مناطق مختلف کلانشهر مشهد نیست و با نارسائیهائی جدی مواجه میباشد. - براساس وضعیت کمی و کیفی سرویسهای بهداشتی در اولویت بندی به ترتیب مناطق 8، 7 و 10 از بیشترین میزان برخورداری و مناطق 1، 9، 3 و 12 از کمترین میزان برخورداری هستند.
واژگان کلیدی: سرویس های بهداشتی، رتبه بندی مناطق، مدل TOPSIS & TDI، مدل SWOT، کلانشهر مشهدنظارت بر امور خدمات شهری شهرداری مشهد، دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی
مقدمه
ساخت و احداث مستحدثات شهری متناسب با نیاز جمعیت شهری یک ضرورت است. امروزه در کشورهای توسعه یافته پیش بینی جهت احداث سرویسهای بهداشتی به تعداد کافی و در مکانهای مناسب همزمان با تدوین طرح جامع شهر صورت میگیرد، در حالی که برخی از کلان شهرهای کشور در این زمینه به دلیل آنکه ساختار تجهیزات شهری موجود نیز با نرخ رشد شتابان جمعیت شهر همخوان نیست، با مشکل مواجه است.
دسترسی آسان و سریع شهروندان به امکانات و خدمات شهری یکی از مهمترین وظایف مدیریت شهری در هر شهری و با هر جمعیتی است، امروزه فراهم نبودن زیرساختهای لازم نظیرکمبود سرویسهای بهداشتی در سطح شهر دسترسی شهروندان به امکانات شهری را با مشکل مواجه کرده است، آنچه که در این زمینه علاوه برتامین نیاز شهروندان حائز اهمیت میباشد، مسئله نیاز سنجی این مستحدثات در سطح شهر و مناطق شهری برای دستیابی به عدالت فضایی میباشد.
در واقع این امر ارزیابی یکپارچه علمی که اطلاعات مربوط به قلمروهای دارای مشکل را شناسایی و آن را برای یادگیری اجتماعی و فرایندهای تصمیم گیری در اختیار سیاستگذاران و برنامهریزان قرار میدهد، را میطلبد و چنین ارزیابی زمینه را برای یک درک کل نگر و یکپارچه را جهت شرح فرایندها فراهم میسازد.
با عنایت به مطالب فوق و با توجه به این که مشهد دومین کلانشهر ایران بوده و جمعیتی بیش از 2/5 میلیون نفر در آن ساکن هستند و این که سالانه به طور متوسط با حدود 13 میلیون نفر زائر مواجه است، فاقد خدمات و تجهیزاتی که لازمه چنین جمعیتی است میباشد، شهروندان و مسافران برای تأمین نیاز خود و خانواده ناچارند تا با مشکلات ناشی از نابسامانی خدمات و تردد مواجه گردند که سبب شده است نیاز به سرویس های بهداشتی عمومی و مناسب در سطح شهر بیش از گذشته احساس گردد، هر چند برخی راهکارها به مرحله اجرا گذاشته شده است اما برخی توسعه چندانی نداشته و یا اجرای آن بدون توجه به شاخصها و معیارهای تأثیرگذار عملکرد پایداری را در پی نداشته است و یا چنین راهکارهائی به شکلی نامناسب نمودار گشته است.
لذا با توجه به اینکه هر منطقه از لحاظ شرایط انسانی و طبیعی دارای توانمندیهای ویژهایی است. تنوع و پیچیدگی مسائل مختلف محیطی و دشواریهایی که در روند حل مسائل وجود دارد، تصمیم گیری و فرایند سیاستگذاری مبتنی بر اطلاعات جامع و مدلسازی آنها را ضروری میکند .از این رو انجام پژوهش هایی راهبردی و در عین حال کاربردی، جهت بهینه سازی کمی و کیفی وضعیت سرویسهای بهداشتی عمومی را ضروری میکند.
در این راستا پژوهش حاضر بر اساس روش توصیفی - تحلیلی و با تاکید بر جنبه کاربردی آن، سعی بر آن دارد تا با واقیعت موجود شهر مشهد به ارزیابی و رتبه بندی ونتیجتاً نیازسنجی سرویسهای بهداشتی عمومی در مناطق، مبادرت ورزد. جهت دستیابی به هدف مذکور با بهرهگیری از پرسشنامه، روش نمونه گیری مورگان و نظر سنجی از متخصصین، نخبگان و شهروندان شهر مشهد، ارزیابی و بررسی وضع موجود و نیازسنجی متناسب با واقعیت شهر مشهد انجام گرفته است.
روش تحقیق
در این پژوهش جهت ارزیابی و رتبه بندی وضع موجود مناطق مشهد از لحاظ برخورداری سرویسهای بهداشتی عمومی و نیازسنجی از روش توصیفی - تحلیلی با تاکید بر جنبه کاربردی آن استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش شامل شهروندان شهر مشهد بوده که بر اساس شیوه نمونه گیری خوشهایی چند مرحلهایی و جدول مورگان، تعداد 400 پرسشنامه برای کل مناطق شهر مشهد در نظر گرفته شد که برای روایی پرسشنامه از نظرات متخصصین و کارشناسان شهرداری و برای پایایی آن از روش آلفای کرانباخ و انتخاب حداقل %1 از این جامعه آماری به عنوان نمونه برای پیش آزمون و محاسبه پایایی پرسشنامهها استفاده شده است.
شیوه انجام تجزیه و تحلیل اطلاعات در این پژوهش استفاده از نرم افزارهای Excel و روشهای تحلیل تصمیم گیری چند معیاره به منظور ارزیابی و سنجش دادهها و اطلاعات جمع آوری شده پرسشنامهها میباشد.معرفی منطقه مورد مطالعه شهر مشهد، مرکز شهرستان مشهد و دومین شهر بزرگ کشور است و در شمال شرقی استان خراسان رضوی قرار دارد. این شهر در 36درجه و 17 دقیقه عرض شمالی و 59 درجه و 36 دقیقه طول شرقی نسبت به مبدا گرینویچ واقع شده است.ارتفاع متوسط از سطح دریا 1050 متر میباشد. این شهر از جنوب به کوههای بینالود، از شمال به کوههای هزارمسجد از شرق به شهرستان سرخس از غرب به شهرستانهای چناران و نیشابور محدود میگردد.
