بخشی از مقاله
چکیده :
اقتصاد شهری در کلانشهرهای مذهبی در طول سالیان متمادی از تاریخ بر بنیان زیارت و کنش اقتصادی ناشی از آن ، گونه ای از تجارت و سوداگری مخصوص به خود را شکل داده است. در واقع اقتصادزیارت در این گونه از کلانشهرها ، وابسته به درآمدهایی است که از ارائه خدمات به زائران کسب می کند. یکی از خدماتی که از دیرباز وجود داشته ، خدمات تجاری یا به عبارت ساده تر » خرید از بازار« بوده که تحت عنوان خرید سوغات و یادگار در اقتصاد زیارت جای می گیرد.
در این میان همگام با توسعه مراکز خرید و شکل گیری سفرهای چندمنظوره به کلانشهرهای مذهبی، خرید به عنوان یک انگیزه ثانویه با اهمیت مطرح گردیده است به گونه ای در کنارت زیارت ، خرید در جایگاه دوم انگیزه سفر به کلانشهرهای مذهبی قرار گرفته است این امر موجب گردیده که گونه ای از گردشگری تحت عنوان » گردشگری خرید« در سفرهای زیارتی به کلانشهرهای مذهبی مطرح گردد و از سوی دیگر به گردشگری خرید به عنوان وسیله ای برای احیای مراکز شهری و حتی توسعه جدید کلانشهرهای مذهبی دنیا نگریسته می شود.
با توجه به مباحث مطرح شده در این مقاله با مطالعه موردی کلانشهر مذهبی مشهد ، گردشگری خرید در این کلانشهر موردبررسی و تحلیل قرار گرفته و در چارچوب بررسی مراکز خرید در رابطه با انگیزه خرید زائران، تاثیرگذاری این گونه از گردشگری در اقتصاد شهری مطالعه گردیده است . نتایج به دست آمده نشان دهنده آن است که خرید به عنوان دومین انگیزه سفر زائران به کلانشهر مشهد بوده و رفتاری شناسی زائران در رابطه با خرید از الگوی خاصی تابعیت می کند که می توان از آن با عنوان » زائر گردشگر« یاد نمود.
-1 مقدمه
تبلور عینی گردشگری در عصر حاضر برآمده از پیامدهای اقتصادی فراوانی است که در مقاصد گردشگری برجای می نهد. نگاهی به جریان گردشگری در جهان ، خود گویای این امر است که جابجایی حجم بالایی از انسان ها و درآمد در رابطه با عرضه محصول گردشگری و تقاضای بازار گردشگری ، یک امر اقتصادی جهانی شده را بیش از بیش استحکام می بخشد. از این روگردشگری یکی از عوامل تسهیل کننده جهانی شدن محسوب می شود.
گردشگری به عنوان یکی از جریان های داخل منطق شبکهای اقتصاد جهانی می باشد که در راستای جریان سرمایه از مرکز به پیرامون عمل می کند.جهانی شدن اقتصاد بستری را فراهم می آورد که در رابطه ای مستقیم با جریان گردشگری قرار می گیرد. گردشگری در الگو های فضایی سه گانه F1 در فرآیندی از جهانی شدن به سوی شکل دادن به یک »دهکده گردشگری F2 « در حرکت است و به مانند بازار آزاد مشترکی می ماند که تمامی کشورها درخور تلاش خود از آن بهره می برند
در چنین بازار مشترکی ، جذب مشتری یا به عبارت دیگر گردشگر وابسته به کیفیت محصولی از گردشگری است که به بازار عرضه شده و در طی سالیان حضور در بازار بدل به برندی قابل اعتنا گردیده است. این بازار تقاضای گردشگری بنا به جدیدترین آمارهای ارائه شده از سوی سازمان
جهانی گردشگری - - WTO در حدود 935 میلیون نفر مشتری یا گردشگر داشته که در طول سال با سفر در سطح جهان محصول گردشگری مدنظر خود را خریده اند. در این میان اصول مشترک در این دهکده گردشگری سیستم های رزرو و رایانهای شدن جهانی می باشد .رقابت جهانی و داد وستد گردشگری اصول اقتصادی و توزیع سودمندی از گردشگری را دیکته می کند. در این راستا گردشگری برای رسیدن به توازن بین دو بعد اتحاد تفاوت ها و تنوع ها تلاش می کند.
تفاوت ها و تنوع ها در بازار جهانی گردشگری یکی از مهمترین راهکاری افزایش و جذب گردشگر می باشد. بر خلاف اقتصاد فوردیستی و تولید انبوه که محصولاتی یک شکل را روانه بازار می کرد که می توان تاثdر آن را در زمینه گردشگری در شکل گیری » گردشگری انبوه مشاهده کرد.
بازیافت، در اقتصاد پسا فوردیسمی بر بنیاین گونه ای اقتصاد زیباشناختی ، تنوع و تفاوت در محصولات گردشگری به رویکردی جدید در جذب گردشگر بدل گشته و گونه های مختلفی گردشگری از دل این تنوع و تفاوت سربرآوردند.
بازار گردشگری بر بنیان اقتصاد زیبا شناختی هنگامی که به اصلی بنیادی در سمبولیسم و مصرف تبدیل می شود، گرایش به مشخص کردن تمایز بین توسعه و استفاده از منابع دارد. در این بین دگرگونی اقتصادی در برگیرنده شماری از روابط پیچیده و فراگیر و روابط مبادلاتی است. که در ارتباط با پیوندهای نیرومند و روابط همپیوند میان بخشهای صنعتی، خدماتی و تکنولژیکی در زمینه توسعه می باشد
هر چند این تنها گونه های مختلف گردشگری نبود که در چارچوب این رویکرد شکل گرفت بلکه بخش بندی بازار بر بنیان موقعیت های جغرافیایی مقاصد گردشگری نیز خود به متغیری تاثیر گذار بر جریان گردشگری جهانی و بازار منتج از آن بدل گشت که تبلور عینی آن را می توان در مباحثی پیرامون » ژئوپلتیک گردشگری بازجست. در این راستا بازار گردشگری خود در دارای تقسیمات جغرافیایی متفاوتی است که هر یک از این بخش ها سهمی از بازار گردشگری بین المللی را به خود اختصاص داده اند که نمودار 1 نشان دهنده سهم هر یک از بخش های مختلف بازار گردشگری می باشد.
تلفیق اقتصاد زیبا شناختی برآمده از سرمایه داری سازمان نایافته در شکل دهی و تفاوت و تنوع محصولات گردشگری و تلاش مقاصد مختلف جغرافیایی در جلب مشتری از بازار جهانی گردشگری در چارچوب ژئوپلتیک گردشگری ، عرضه و تقاضای گردشگری را هر چه بیشتر تحت تاثیر کشف تقاضاهای تازه قرار داده و در این راستا مفاهیم مربوط به محصولات گردشگری به سرعت تغییر یافته و در تطبیق با تقاضا تنوع و دامنه انتخاب محصول را گسترش داده است. گونه های مختلف گردشگری در عصر حاضر برآمده از این تلفیق و تلاش در جذب مشتری در عرصه جهانی می باشد.
از جمله گونه های گردشگری که در عصر حاضر با توجه به مباحث مطرح شده، مورد توجه قرار گرفته و به عنوان یک گونه گردشگری با اهمیت در جلب مشتری از بازار جهانی گردشگری مطرح گردیده را می توان در قالب » گردشگری خرید« مورد بررسی قرار داد. گردشگری خرید به عنوان یک گونه از گردشگری که تمایل به سفر و خرید را در هم آمیخته بستری مستعدی برای فروش محصول گردشگری فراهم می آورد به گونه ای که در ایالات متحده، سفر و گردشگری در رابطه با خرید به وضوح به عنوان یک بخش بزرگ و قدرتمند در زندگی و اقتصاد کشور نمایان شده است
بر اساس آمار اعلام شده توسط سازمان جهانی گردشگری سازمان ملل متحد ، گردشگری تجاری و خرید در سال 2007 حدود 15درصد گردشگران بین المللی را تشکیل می داده است که رقمی در حدود 138 میلیون نفر را شامل می شود . - WTO:2007 - این خود نشان دهنده قابلیت های بسیار این بازار برای سرمایه گذاری در زمینه گردشگری است.
-2 گردشگری خرید - چارچوب های نظریه ای -
گردشگر به عنوان یک مشتری در طی سفر با انگیزه های مختلف و به مقاصد مختلف در پی کسب تجربه گردشگری بوده که در واقع همان محصول گردشگری محصوب می شود.
