بخشی از مقاله
چکیده
جهت گیری جریان اقتصاد در کشور، در حال تحول به سوی اقتصاد غیر نفتی است. تأکید بر تولید ملی با توجه به ضرورت توسعه صادرات غیر نفتی در اقتصاد کشور و تقلیل وابستگی اقتصاد به درآمدهای نفتی، حائز اهمیت می باشد. یکی از بخش هایی که باعث درآمدزایی غیر نفتی می شود، تمرکز بر محصولات کشاورزی، از جمله میوه عناب، می باشد. فقدان صنایع بسته بندی مناسب و عدم توجه به سرمایه گذاری در صنعت بسته بندی ورآوریف عناب، کاملاً محسوس است. بسته بندی عناب، جهت اشتغالزایی و درآمدزایی از اهمیت زیادی برخوردار است. مدیریت بسته بندی عناب، نیازمند بازنگری و تحول، جهت دستیابی به درآمدزایی غیرنفتی، می باشد. در این تحقیق، چندین طرح، جهت بسته بندی عناب، بر اساس معیارهای متعددی بررسی می شود. جهت اعمال نظرات کمی وکیفی کارشناسان و خبرگان، از تکنیک های تصمیم گیری AHP و TOPSIS استفاده می شود. با استفاده از تکنیک های تصمیم گیری، طرح های بسته بندی، اولویت بندی می شوند. پس از اولویت بندی، تولید انبوه طرح های بسته بندی، با استفاده از مدل راهبردی SWOT، ارزیابی می گردد. در انتها، راهبردها و استراتژی های مناسبی جهت پیاده سازی طرح، ارائه می شود.
کلمات کلیدی: بسته بندی عناب، AHP، TOPSIS، مدل .SWOT
.1 مقدمه
جهت گیری جریان اقتصاد در کشور، در حال تحول به سوی اقتصاد غیر نفتی است. تأکید بر تولید ملی با توجه به ضرورت توسعه صادرات غیر نفتی در اقتصاد کشور و تقلیل وابستگی اقتصاد به درآمدهای نفتی، حائز اهمیت می باشد. یکی از بخش هایی که باعث درآمدزایی غیرنفتی می شود، تمرکز بر محصولات کشاورزی، از جمله میوه عناب، می باشد. عناب، میوه درخت کوچک و گرمسیری است که ارتفاع آن تا 10 متر نیز می رسد. عناب هم میوه ای خوشمزه و هم دارویی گیاهی به شمار می رود. عناب، بومی مناطق گرمسیر است. کشت آن در شمال آفریقا، جنوب اروپا و نواحی مدیترانه رواج دارد . - Griffis,2015 - میوه عناب، دارای خواص طبی متعددی است و در مکاتب طب سنتی کشورهای مختلف، جایگاه ویژه ای برای کمک به سلامت و درمان بیماری ها دارد. عناب خشک، آرام بخش، ضد سرطان، ضد بیماری های تنفسی، بند آورنده خون و مقوی است.
تصفیه کننده خون بوده و به هضم غذا کمک می کند. در درمان نامرتب بودن ضربان قلب، عرق شبانه و تعریق زیاد بدن استفاده می شود . - Lixandru,2015 - عناب، مقوی سیستم ایمنی بدن است و برای تقویت مغز و حافظه مفید و عامل مهارکننده افزایش قند و فشار و اوره خون بوده و به سبب داشتن فیبر محلول در کاهش چربی خون موثر است. عناب، یکی از میوه هایی است که در درمان بیماری های کبدی از جمله کبد چرب مفید است . - Kim et al, 2013 - در کشور ایران، استان خراسان جنوبی با دارا بودن 98 درصد سطح زیر کشت عناب در کشور، به عنوان اولین تولید کننده عناب در کشور و جهان مطرح است. به دلیل مقاومت خوب عناب با شرایط خشکی و کم آبی و سودآوری نسبی آن، سطح زیر کشت محصول عناب در خراسان جنوبی که تنها قطب تولید این محصول در کشور است، رو به افزایش است - ولی پور مطلق،. - 1394 در این میان، فقدان صنایع بسته بندی مناسب و عدم توجه به سرمایه گذاری در صنعت بسته بندی و فرآوری این محصول، کاملاً محسوس است. در این تحقیق، چند طرح جهت بسته بندی عناب، بر اساس معیارهای متعددی بررسی می شود. جهت اعمال نظرات کارشناسان، از تکنیک های تصمیم گیری AHP و TOPSIS استفاده شده است. در ادامه، طرح هایی که در اولویت سرمایه گذاری قرار گرفتند، با استفاده از مدل راهبردی SWOT، ارزیابی می شوند.
.2 مواد و روشها
-2-1 فرآیند تحلیل سلسله مراتبی AHP
یکی از موضوعاتی که مدیران با آن درگیر هستند، چگونگی انتخاب یک گزینه از میان چندین گزینه موجود است که با توجه به معیار هایی که برای انتخاب مطرح است، این کار صورت می پذیرد. یکی از روشهای اولویت بندی، روش AHP می باشد. این روش توسط توماس ال ساعتی در دهه 1980، ارائه شد - فیلی و همکاران،. - 1394 در این روش، تصمیم گیرنده با فراهم آوردن درخت سلسله مراتب تصمیم، کار خود را آغاز می نماید. این درخت، شاخص ها و گزینه های تصمیم گیری را نشان می دهد . - Gupta et al,2015 - سپس یکسری مقایسات زوجی انجام می گیرد. این مقایسات وزن هر یک از فاکتورها را در راستای گزینه های رقیب مشخص می سازد. در نهایت منطق AHP به گونه ای ماتریس های حاصل از مقایسات زوجی را با یکدیگر تلفیق می سازد که تصمیم بهینه حاصل شود . - .X DNRZVNi,2015 -
-2-2 تکنیک تصمیم گیری TOPSIS
الگوریتم TOPSIS، تکنیک تصمیم گیری چند شاخصه، برای اولویت بندی گزینه ها از طریق شبیه نمودن به جواب ایده آل است. در این روش علاوه بر در نظر گرفتن فاصله یک گزینه از نقطه ایده آل، فاصله آن از ایده آل منفی هم در نظر گرفته می شود . - Pei,2015 - این روش توسط هوانگ و یون، در سال 1981 پیشنهاد شد. در این روش، m گزینه، بر اساس n شاخص، ارزیابی می شود. منطق اصولی این مدل، راه حل ایده آل مثبت و راه حل ایده آل منفی را تعریف می نماید. راه حل ایده آل مثبت، راه حلی است که معیار سود را افزایش و معیار هزینه را کاهش میدهد. گزینه بهینه، گزینه ای است که کمترین فاصله از راه حل ایدهآل مثبت و در عین حال دورترین فاصله از راه حل ایدهآل منفی دارد . - Prakash and Barua,2015 -
-2-3 مدل راهبردی SWOT
برنامه ریزی راهبردی فرایندی است نظام مند و شامل بررسی محیطی - خارجی و داخلی - ، تدوین راهبرد، اجرای راهبرد، ارزیابی و کنترل آن است - فیلی و همکاران،. - 1392 در برنامه ریزی راهبردی، اصل اساسی بر این است که با بهره جستن از فرصت های خارجی و پرهیز از اثرات ناشی از تهدیدات خارجی و با کاهش دادن آنها به تدوین راهبرد پرداخت. از سوی دیگر در تدوین این راهبردها، هدف این نیست که بهترین راهبرد مشخص شود، بلکه هدف تعیین راهبردهای قابل اجرا است. بنابراین با انجام این مهم، سازمان می تواند در برابر عوامل خارجی به صورت تدافعی یا تهاجمی واکنش نشان دهد. یکی از ابزارهای بسیار مهم در فرایند تدوین راهبرد، تکنیک SWOT می باشد که بوسیله آن، اطلاعات مقایسه می شود
.3نتایج و بحث
در این تحقیق، از بین طرح ها و معیارهای متعدد، جهت بسته بندی عناب، 4 طرح، بر اساس 14 معیار، طبق نظرات کمی و کیفی کارشناسان و خبرگان، ارزیابی می شوند. استحکام و ماندگاری، زیبایی، جذابیت، درج خواص، شیوه باز شده درب، قابل رویت بودن عناب، وزن، بهداشت و سلامت، حمل و نقل، قیمت، رنگ، ارتفاع، شرایط نگهداری، قابلیت بازیافت، 14 معیار و شاخص این تحقیق می باشند. 4 طرح بسته بندی، در شکل های - 1 - تا - 4 - ، قابل مشاهده می باشد. ابتدا، وزن نهایی معیارها، با استفاده از روش AHP، محاسبه می شود و در ادامه، با استفاده از وزن معیارها، اولویت بندی هر 4 طرح بسته بندی عناب، با استفاده از روش TOPSIS، انجام می شود. در انتها، پس از بررسی محیط داخلی و خارجی موضوع مورد بحث، راهبردها با استفاده از مدل SWOT، ارائه می شود.
