بخشی از مقاله
چکیده :
منازعه های گفتمانی احزاب سیاسی در زمان انتخابات به اوج خود میرسد، چرا که در این زمان احزاب سیاسی ضمن بیان سیاستها و برنامههای خود برای ادارهی کشور در عرصههای اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و ... به طرح برنامههای خود نیز میپردازند که با تحلیل این مفاهیم میتوان نظام معنایی اندیشههایی را که در قالب گفتمان به شکلی منسجم تجلی مییابد، شناسایی کرد.
هدف از این پژوهش بررسی چگونگی مفصل بندی گفتمان اصلاح طلب در انتخابات ریاست جمهوری دهم می باشد. رویکرد انتقادی فرکلاف - 1995 - و دیدگاه گفتمانی لاکلا و موف - 2001 - به عنوان چارچوب نظری پژوهش برای تحلیل متون انتخاب گردید.
یافته های این پژوهش نشان می دهد گفتمان اصلاح طلب با محوریت دال مرکزی »مردم« و دال های شناوری همچون »امام«، »آزادی«، »قانون«، »شفافیت«، »تساهل و تسامح«، »توسعه ی سیاسی«، »انقلاب« و »نماد سبز« سعی نمود علاوه بر ساختارشکنی و به حاشیه بردن گفتمان اصول گرایی ، با بازتعریف دال های گفتمان اصلاح طلبی، آن ها را از مدلولشان جدا کرده و در اختیار خود قرار دهد و از این طریق مفصل بندی گفتمان »یگانه خودی« را مسلط نماید.
مقدمه
از آغاز تاریخ منازعات سیاسی در ایران، دو جریان بزرگ در قالب نامهای مختلف و با رهبری اشخاص گوناگون با یکدیگر به رقابت پرداختهاند. گرچه احزاب، گروهها، نامها و موضوعات در مقاطع مختلف به لحاظ اسمی متفاوت شده بودند، اما رقابت اصلی همواره بین این دو جریان بزرگ پابرجا بوده است
یکی از این جریانها ریشه در سنتهای اسلامی دارد و دیگری کم و بیش گرایشهای تجدد گرایانه دارد.
در انتخابات ریاست جمهوری ایران در سال - 1388 - نیز اگرچه چهار کاندیدا به رقابت با همدیگر پرداختند، اما در واقع رقابت میان آن دو جریان تاریخی با دو گفتمان متفاوت بود. لذا از پیش نیز مشخص بود که رقابت دهم ریاست جمهوری به رغم حضور چهار نامزد - محمود احمدی نژاد، میر حسین موسوی، محسن رضایی، مهدی کروبی - ، رقابتی دو قطبی خواهد بود و بعید است که حوادث انتخابات نهم ریاست جمهوری مبنی بر چند قطبی بودن انتخابات تکرار شود. لذا نیروهای اجتماعی ایران، نامزد متعلق به گفتمان خود را حتی قبل از ثبت نام رسمی انتخابات ریاست جمهوری در اردیبهشت ماه انتخاب کرده بودند، زیرا تجربه تاریخی گذشته نشان میداد با اعلام حضور محمود احمدینژاد و میر حسین موسوی نامزدهای دیگر از شانس بسیار کمی برخوردارند.
بنابراین، موفقیت هر یک از دو گفتمان اصلی در گرو پیروزی یکی از این دو نامزد بود. در این میان محمود احمدینژاد نماینده گفتمان اصولگرایی شناخته میشد و میر حسین موسوی نماینده گفتمان اصلاحطلب. از این پس نیروهای اجتماعی مؤثر در قالب تشکلات رسمی و غیررسمی برای پیروزی یکی از این دو گفتمان به شیوه های مختلف به رقابت پرداختند. در این بین، مطبوعات و به خصوص روزنامه ها نقش مهمی در حمایت از دو گفتمان اصول گرا و اصلاح طلب ایفا کردند. در هنگام انتخابات، مطبوعات حامی هر گفتمان سعی در برجسته کردن گفتمان خودی و به حاشیه بردن گفتمان رقیب داشت.
در مقاله حاضر کوشش می شود با تلفیقی از نظریه ی گفتمان لاکلا و موف - 2001 - و تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف - 1995 - به تحلیل متون کامل خبری دو روزنامه کیهان و اعتماد پرداخته شود. در این پژوهش، روزنامه ی کیهان به عنوان حامی گفتمان اصول گرا و روزنامه ی اعتماد به عنوان حامی گفتمان اصلاح طلب انتخاب شده است. علت انتخاب این دو روزنامه به صورت تصادفی صورت نگرفته است بلکه با توجه به گرایش های سیاسی این دو روزنامه انجام شده است.
برای انجام این کار، پژوهشی مقدماتی انجام شد که طی آن مطالبی از دو روزنامه کیهان و اعتماد با همدیگر تطبیق داده شد. نتایج این بررسی نشان داد که روزنامه کیهان سعی در برجسته کردن ویژگی های مطلوب نامزد اصول گرایان را دارد. از سوی دیگر، روزنامه ی اعتماد تمایل دارد ضمن به حاشیه بردن کاندیدای اصول گرا، به جانبداری از کاندیدای اصلاح طلب بپردازد. همچنین، کاشی - - 1379 و سلطانی - 1384 - در آثار خود از روزنامه ی کیهان به عنوان حامی گفتمان اصول گرا بهره برده اند.
با توجه به موضوع پژوهش و چارچوب نظری آن سعی شده است که داده های متناسب برای این پژوهش گرداوری شود.
پیشینه ی پژوهش
در این بخش پیشینهی پژوهش مورد بررسی قرار میگیرد. در سالهای اخیر پژوهشهای زیادی در زبان فارسی در چارچوب تحلیل گفتمان و تحلیل گفتمان انتقادی انجام شده است که در این بخش تعدادی از آنها که مرتبط با موضوع هستند، ذکر خواهد شد.
سلطانی - 1384 - با تلفیقی از نظریهی گفتمان لاکلا و موف - 2001 - و الگوهای تحلیل انتقادی فرکلاف و نظام گذرایی هلیدی - 1985 - به تحلیل چگونگی شکلگیری جنبش اصلاحات و تعاملات و کشمکشهای گفتمانهای اصلاحطلب با محافظهکاران از سال - 1376 - تا - 1382 - و بازتاب آن در دو روزنامهی سلام و کیهان، پرداخته است. نتایج این پژوهش بیانگر این است که مطبوعات به شدت تحت تأثیر تحولات کلانی هستند که در جامعه روی میدهد
