بخشی از مقاله
چکیده:
در این مقاله ضمن گزارشی از یک مردم نگاری در باره آئین طلب باران در دو روستای استان گلستان، مولفه های نمادین این آئین بررسی شده است. علیرغم تغییرات اساسی در دین وعقاید مردم درطی قرنهای متمادی، آئین طلب باران، به دلیل کم آبی بیشتر مناطق ایران، عمومیت وکاربرد خود را حفظ کرده است. نویسنده می خواهد با استفاده از تحلیل نشانه شناختی، معانی موجود در آئینهای طلب باران و نظامی که این نشانه ها را به یکدیگر مرتبط می سازد را استنباط کند. ردپای اسطوره ها درآئین طلب باران در مناطق مختلف ایران؛ نشان داده است که چگونه اعتقاد صوری مردم به اسطوره های خویش، آنان را یاری می دهد که احساسات انسانی بنیادی خودرا در باره جهان بیان کنند و از آئینها و ارزشهای اخلاقی آن پاسداری کنند.
مقدمه:
مری داگلاس معتقد است مراسم ، رساننده اطلاعات اجتماعی هستند و به تازه کردن عواطف جمعی کمک میکنند. بنابراین به مراسم باید به همان شیوهای بنگریم، که به گفتار مینگریم. یعنی به عنوان انتقال دهنده فرهنگ... نظریه پردازان دلالت گرا، اعمال فرهنگی، حرکات، طرز لباس پوشیدن، موسیقی و .. را فرایندی از ایجاد ارتباط میدانند. آنها پیام، فرستنده و گیرنده پیام را مانند یک متن در نظر میگیرند که ممکن است به صورتی که قصد فرستنده بوده خوانده و یا فهمیده نشود. علائم و نشانههای پنهان میتوانند از جانب افراد داخل گروه یا فرهنگی به نوعی و از جانب افراد دیگر به نوعی دیگر برداشت شوند.
آیینها جنبههای گوناگونی از انسجام و انتظام جامعه را سبب میشوند و میتوان با رویکردهای گوناگونی به بررسی آنها پرداخت. یکی از روشهای بررسی آیین، پژوهش در مولفههای نمادین آن است. - مختاریان:1390، - 135 که در این پژوهش تلاش شده است تا مولفه های نمادین آئینی که بهدلیل ویژگی مشترک غالب اقالیم ایران یعنی کم آبی و خشکسالی عمومیت وکاربرد خود را درطی قرنهای متمادی، و علیرغم تغییرات اساسی در دین وعقاید مردم، حفظ کرده است، بررسی شود.
همچنین؛ این نوشتار کوششی بودهاست به منظور یافتن رد پای اسطوره ها درآئین طلب باران در مناطق مختلف ایران؛ و فهمیدن اینکه چگونه اعتقاد صوری مردم به اسطورههای خویش، آنان را یاری می-دهد که احساسات انسانی بنیادی خودرا در بارهی جهان بیان کنند و از آئینها و ارزشهای اخلاقی آن پاسداری کنند. برای این منظور در طی یک پژوهش مردم نگاری، با ویژگیهای این آئین در استان گلستان آشنا شده ایم.
البته داشتن درک درستی از این آئینها بدون شناخت اسطوره ها و نشانه ها و نمادها ممکن نیست..» برای درک بهتر بسیاری از آیینها باید بکوشیم تا خود را در بافت نخستین آن ها قراردهیم. این کار تنها از طریق بازسازی آیینها و بررسیهای تطبیقی امکانپذیر است. - مختاریان:136، - 1390 در همین راستا در این پژوهش ضمن بررسی هم زمانی و درزمانی و ارائه تحلیلی نشانه شناختی از آئینهای طلب باران یکی از نمونههای آئین طلب باران بازسازی و در قالب فیلمی مستند تهیه شده است؛ که در این نوشتار عکسهایی از آن ارائه می شود.
در سال 1906، جامعه شناس آمریکایی ویلیام گراهام سامنر در کتاب معروفی با عنوان »شیوه های مردمی: مطالعه ای جامعه شناختی بر عادات، روش ها، آداب، رسوم و اخلاقیات«، تاکید بسیار مهمی بر دو واژه »شیوه های مردمی - folkways - « و »رسوم - mores - « به مثابه برساختههایی اجتماعی را مطرح کرد. ادعای نظری سامنر به صورت بسیار خلاصه آن بود که رفتارها و خلق و خویها و رسوم و عادتها و کنشهای انسانها، در فرایندها و روابط اجتماعی میان آنها ریشه و شکل میگیرند و بنا بر جامعه و موقعیتها به شدت متغیر و دارای قابلیت تفسیرپذیری و دگرگون شدن روی خطوط زمانی و مکانی متعدد هستند.
