بخشی از مقاله

چکیده

ژنوم ژئوپلیتیک نقشهی ژنگان سیاستگذاریهای یک کشور یا هر موجودیت سیاسی دیگری است که تحت رویکردهایی خاص، تلاش بر آن است، آندسته از ژنومهایی که زایل کنندهی قدرت ملی و اعتبار و ارزشِ کشورها باشند خاموش و غیرفعال گردند. ایران و کلانشهرهای آن با توجه به اقتضائات و شرایط جاذبه و دافعهی مبداء و مقصد، پذیرای سه موج بزرگ مهاجرت افغانها بوده است، هردوره از شکلگیری این مهاجرتها نیز همزمانی با بروز یک بحران امنیتی اجتماعی در افغانستان داشته است، که در مجموع منجر به حضور مداوم سه میلیون نفر اتباع افغانی به صورت قانونی و غیرقانونی در ایران و کلانشهرهای آن گشته است.

براین اساس با توجه به نظریه اورت.اس.لی که برعوامل جذب و دفعِ موجود در مبداء و مقصد استوار است، علل و ریشههای چنین مهاجرت عظیمی مورد بررسی و براساس سازهی مفهومی ژنوم ژئوپلیتیک، و روش توصیفی تحلیلی به بررسی و تحلیلِ پیامدها و بازتابهای - ظهور یافته، در حال ظهور، با پتانسیل ظهور - ناشی از چنین فرایندی پرداخته شد. نتایج حاکی از آن است که تداوم حضور و مهاجرت، منتج به فعالسازیِ ژنومهایی منفی با اثراتی مخرب بر امنیت، فرهنگ، هویت، اقتصاد و... گردیده است، که لزوم اتخاذ راهبردهایی به منظور خاموشسازی چنین ژنومی را گوشزد مینماید.

-1 مقدمه

مهاجرت مهمترین عامل خارجی تغییر تعداد و ساخت جمعیت است. در این فرایند نه تنها حجم و چگونگی مهاجرتها از کشوری به کشور دیگر از اهمیت زیادی برخوردار است، بلکه حرکات و جابهجایی جمعیت داخل یک کشور نیز میتواند دست کم در برخی از دورههای زمانی، موجب عمران و آبادانی و یا رکود و عقبماندگی شود

براین اساس حجم و تداوم زمانی حضور و ورودِ اتباع افغانی در دو شکل قانونی و غیرقانونی، که نقطه اوج آن نیز همزمان با بروز بحرانهایی امنیتی، سیاسی و اجتماعی در افغانستان بوده است، منجر به افزایش مهاجرین افغانی تا سطح هشدار دهندهای شده است. بعنوان مثال براساس نتایج سرشماری مرکز آمار ایران در سال 1390، تعداد 241542 نفر بر مهاجرین افغانی افزوده شده است

بر اساس نظریه اورت.اس.لی، چنین وضعیتی ناشی از شرایط و عوامل دافعهی مرتبط با حوزه مبداء از قبیل بروز جنگهای خونین داخلی، بی ثباتی سیاسی، ضعف و کمبود امنیت جانی، مالی و اقتصادی، بروز خشکسالیهای پی در پی و اقتصاد درهم شکسته افغانستان و از طرفی، عوامل جاذبهی موجود در ایران به عنوان مقصد، از قبیل، نقاط مشترک زبانی، تاریخی و مذهبی، شرایط اقتصادی به مراتب بهتر، فرصتهای شغلی فراوان، امنیت اقتصادی و جانی و...میباشد.

در کل مهاجرت این گروه نوعی مهاجرت اضطراری یا اجباری ناسالمِ توام با تخریب است که به عنوان یک ژنوم ژئوپلیتیکِ منفی و قدرتزُدا قلمداد میگردد. و از آنجا که تحلیلهای ژئوپلیتیکِ شکل گرفته براساس راهبردگزینی بهمنظور فعالسازی ژنومهای ژئوپلیتیک قدرتزا و خاموشسازیِ ژنومهای ژئوپلیتیک قدرت زُدا، این امکان را مهیا میسازد که تصمیم سازانِ سیاسی بینش لازم را برای شناخت نیازهای واقعی متقابل، درک درست سیاست بینالملل، دلایل وقوع پدیدههایِ سیاسی موجود در منطقه و پیشبینی روندهایِ آتی آنها را کسب نمایند، تحلیل و بررسی این فرایند - تداوم مهاجرت افغانیها - بر اساس سازه مفهومی ژنوم ژئوپلیتیک، میتواند سیاستگذاران این عرصه را به ابزارهایی که واقعیتهای ملموس و بازتابهای پیدا و پنهان برآمده از این فرایند را بهتر تحلیل و مدیریت کند، مجهز نماید.

-2 روش تحقیق

این پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی و از نظر روش، توصیفی - تحلیلی میباشد. در این راستا سعی شده است علاوه بر استفاده از منابع مکتوب موجود، سایتهای تحلیلی و خبری معتبر، رجوع به دیدگاه اساتید جغرافیای سیاسی و جامعه شناسی در این رابطه، سازهی مفهومی ژنوم ژئوپلیتیک را مبنای کار قرار دهد. براین اساس حضور و تدوام ورود مهاجرینافغانی به ایران مبدل به ژنومی در نقشه ژنتیکِ سیاسی کشور شده است که در صورت فعال شدن و تحت تأثیر عوامل مداخلهگر قرار گرفتن آن تبعات منفی پرشماری در جوانب امنیتی، فرهنگی، هویتی و اقتصادی خواهد داشت.

بدین منظور با بهرهگیری از مفاهیم اساسی اورت.اس.لی و سازهی مفهومی ژنوم ژئوپلیتیک، دو فرض به قرار زیر مورد ارزیابی قرار گرفتهاند:

فرض اول چینین است که براساس نظریه اورت.اس.لی، ژنومهایی فعال در مبداء از قبیل: بیثباتی سیاسی، بروز جنگهای خونین داخلی، اختلافات مذهبی و قومی، اقتصاد درهم شکسته، بروز خشکسالی، و... زمینه-سازِ تداوم چنین مهاجرتی شده است.

فرض دوم از این قرار است که بنا به فرض اول، تدوام مهاجرت و حضور افغانیها در ایران به ژنومی ژئوپلیتیک که کارکردی منفی داشته و در آستانه فعال شدن انفجاری میباشد، مبدل شده است. از نشانگان آن بازتابهای منفی و مخربی است که این فرایند در امنیت، فرهنگ، هویت، اقتصاد و... داشته است.

-3 پیشینهی پژوهش

پیشینهی این تحقیق، دو مقولهای است: ژنومهای ژئوپلیتیک و مهاجرت افغانیها. در ارتباط با ژنومهای ژئوپلیتیک با توجه به سبک نوآورانه ی تحقیق در قالب سازه ی مفهومیِ ابداعیِ »ژنوم ژئوپلیتیک«، تاکنون مقالهای بدین سیاق نگاشته نشده است. اما مبدعان این مفهوم، خلیلی و همکاران، در قالب چند مقاله، تأثیر و پیوند ژنومهای ژئوپلیتیک بر سیاست خارجی ایران و همسایگان را بررسی نمودهاندپیوند:

ژنگانِ ژئوپلیتیک و سیاست خارجی، »نمونهپژوهی: پاکستان و ایران - 1392 - «؛ آیندهپژوهیِ سیاست خارجی کُد:/ ژنومهای ژئوپلیتیک ایران و همسایگان - - 1391 ؛ ژنگان ژئوپلیتیک منطقهی خلیجفارس، سنجش همگرایی /واگرایی درون منطقه ای با بهرهگیری از تکنیک سوآت - - 1392؛ ژنومهای ژئوپلیتیک مؤثّر در سیاست خارجی ایران و جمهوری آذربایجان - 1391؛ - پیوندِ کد و ژنوم ژئوپلیتیک در سیاست خارجی، »مطالعهی موردی: افغانستان و ایران - 1392 - «؛ پیوند کد و ژنوم ژئوپلیتیک در سیاست خارجی،

»نمونه-پژوهی: ترکیه و ایران - 1391 - «؛ مدلسازیِ ژنومهای ژئوپلیتیکِ تأثیرگذار بر سیاست خارجی ایران و عراق - - 1391، فعالسازی ژنومهای قدرتآفرین/خاموش سازی ژنومهای قدرت زدا - 1392 - ، از این دست می-باشد. اما تاکنون پژوهشی که موضوع مهاجرت، و خاصه مهاجرت افغانیها را براساس ترکیب نظریه اورت.اس.لی و سازه ژنوم ژئوپلیتیک تحلیل و تبیین نماید به رشته تحریر در نیامده است.

در زمینه مهاجرت و بحرانهای ناشی از آن، پژوهشهای گسترده، ژرف و همه جانبهای در سطح جهانی و ملی صورت گرفته است. تنها برشمردن عنوان نهادها، مؤسسات، انجمنها، گزارشها، پیشبینیها، و مقالات و کتابهایی که در این زمینه انتشار یافته یا در سطح جهانی، منطقهای و ملی رسمیت یافتهاند، نیازمند ارایه و انتشار یک کتابنامه یا کتاب شناسی و مؤسسه شناسی است.

در اینجا به ذکر چند پژوهش بسنده میشود. پژوهشهایی از قبیل؛ محمودیان - 1384 - مهاجرت افغانها به ایران: تغییردر ویژگیهای اقتصادی، اجتماعی و جمعیتی و انطباق با جامعه مقصد، ماهر - 1373 - ، آثار کارگران کشاورزی افغان بر جامعه روستایی ایران، اقتصاد کشاورزی و توسعه، کوشکی - 1381 - ، مهاجران افغان وامنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، کریمی موغاری - 1382 - ، تاثیر مهاجرین افغانی بر سطح دستمزد واشتغال در ایران، عسگری - 1383 -

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید