بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر از نوع علم سنجی بوده و از طریق تحلیل شبکه هم تألیفی پژوهشگران با استفاده از شاخص هاي تحلیل شبکه هاي اجتماعی انجام شده است . جامعه پژوهش از 400 مقاله که در سال 1393 در یازدهمین کنفرانس بین المللی مهندسی صنایع ارائه شده، تشکیل می شود . براي گردآوري داد ه هاي پژوهش، مقالات مذکور از طریق سایت کنفرانس بررسی و اطلاعات مربوط به هم تالیفی پژوهشگران در فایل هاي متنی جداگانه اي ثبت شد .براي ترسیم و تحلیل شبکه هم تألیفی مقالات کنفرانس از نرم افزار یو.سی.آي.نت نسخه 6,497 و براي ترسیم از نود ایکس ال1,0,1,251 و وسویور 1,6,3و نت دراو 2,136 استفاده گردید.
پژوهش حاضر از منظر جهت گیري کاربردي، هدف توصیفی و استراتژي پیمایشی است و با استفاده از تحلیل محتواي واژگان - هم واژگانی که یکی از فنون کتاب سنجی است - و در آن از روش هاي مختلف علم سنجی، تحلیل هم واژگانی و تحلیل شبکه هم تالیفی استفاده شده است انجام شده است و به تحلیل همکاري محققان و مقاله هاي انتشار یافته آنها در پایگاه کنفرانس ، در حوز ة مهندسی صنایع می پردازد. این بررسی با استفاده از نرم افزارهاي تحلیل شبکه هاي اجتماعی انجام گرفته است . در نتیجه نویسندگان که بیشترین همکاري را داشتند به نمایش گذاشته می شوند . در این پژوهش 400 مقاله با 1057 نویسندهو 806 نویسنده منحصر به فرد مورد بررسی قرار گرفته اند که نتایج حاصله نمایانگر نقش اساسی همکاري نویسندگی در تشکیل گراف و انتشار دانش و نیز، انتقال اطلاعات بین مجامع کاري مختلف است.
در پژوهش حاضر شبکه همتألیفی مقالههاي کنفرانس ترسیم و در دو سطح کلان و خرد تحلیل شدند. نویسندگان برتر از لحاظ شاخص ها انتخاب گردیدند. شاخص هاي ضریب همکاري، شاخص همکاري و درجه همکاري نیز محاسبه گردید.یافته ها نشان داد که شاخص همکاري در هر مدرك2,64 بوده است. بیشترین شاخص همکاري با 5 نویسنده در هر مدرك بوده است. این شاخص نشان می دهد اکثر نویسندگان در گرو ههاي دو و سه تایی به همنویسندگی پرداخته اند.درجه همکاري نویسندگان 0 ,95 بوده که حاکی از گرایش بیشتر نویسندگان این حوزه به هم تالیفی است. با توجه به ضریب همکاري کلی 0,58 ، نویسندگان تمایل بالایی به تولید مدرك علمی مشارکتی ندارند.
کلمات کلیدي: شبکه هم نویسندگی - هم تالیفی - ;چندنویسندگی; تحلیل هم رخدادي واژگان; همکاري علمی
.1 مقدمه
شبکه هاي هم تألیفی از جمله شبکه هاي اجتماعی هستند که اطلاعات مهمی در رابطه با همکاري میان پژوهشگران، که از عوامل مهم رشد کیفی و کمی انتشارات علمی است، فراهم می آورند . پژوهشگران در همکاري هاي علمی ایده هاي خود را به اشتراك گذاشته و بر کیفیت کار یکدیگر اثر می گذارند و بدین سبب، هم از مهارت هاي تخصصی و هم از اشتراك مساعی در کار گروهی بهره می برند و همین مسئله موجب گسترش کیفی و کمی بروندادهاي پژوهشی می شود . این گونه همکاري هاي میان نویسندگان را می توان یک شبکه در نظر گرفت که در آن گره ها نویسندگان، و پیوند بین آن ها انواع مختلف همکاري میان آنهاست .
شبکه هاي هم تألیفی اطلاعات مهمی، در رابطه با همکاري میان پژوهشگران فراهم می آورند. از جمله اینکه در شبکه هاي هم تألیفی، دو نویسنده اي که همکاري بیشتري داشته اند در نقشه هم تألیفی، در کنار یکدیگر قرار می گیرند.از آنجا که شبکه هاي هم تألیفی نوعی ساختار دانش را نشان می دهند، لذا مطالعات علم سنجی و رویکرهاي موجود در آن، در بهبود روند پژوهش و شناخت بهتر ماهیت و موقعیت علمی حوزه هاي مختللف تأثیر گذارند[ 8 این کار باعث تشویق پژوهشگران به کارهاي گروهی و هم تألیفی خواهد شد و از آنجا که میزان همکاري هاي نویسندگان درتولیدات علمی از شاخص هاي موثر در تولیدات علمی دانشگاه ها است میتواند باعث افزایش بروندادهاي علمی و همکاري هاي گروهی در هرحوزه و در نهایت باعث پویایی و رشد هرچه بیشتر آن شود.
به علاوه می تواند درکمک به سیاست گذاري هاي پژوهشی نیز تأثیرگذار باشد. - عصاره، صراطی و خادمی، 1393، ص - 34 شبکه هاي اجتماعی را می توان مجموعه اي از گره ها - موجودیت هاي اجتماعی - ، و یال ها - ارتباطات - مرتبط با هر یک از این گره ها معرفی کرد. در شبکه هاي هم تالیف، تعدادي از نویسندگان - گره ها - از طریق تالیف مشترك - یال ها - به یکدیگر متصل شده و تشکیل نوعی شبکه اجتماعی که می دهند که ویژگی هاي این شبکه را می توان با استفاده از شاخص هاي گوناگون تحلیل شبکه مورد بررسی قرار داد. تحلیل شبکه هاي اجتماعی که ریشه در مباحث انسان شناختی و روان شناختی در دهه هاي 1930 و 1940 میلادي دارد، امروزه به طور گسترده به عنوان الگویی کیفی براي تحلیل پیکربندي شبکه ها و جایگاه و تعاملات میان افراد تشکیل دهنده شبکه اجتماعی به کار می رود. - عرفان منش، بصیریان، 1392، ص - 78
.2 هدف و پرسشهاي پژوهش
هدف اصلی این مطالعه، تجزیه و تحلیل شبکه هاي هم نویسندگی و همکاري میان نویسندگان و ترسیم ساختار علمی حوز ه مهندسی صنایع در یازدهمین کنفرانس بین المللی مهندسی صنایعدر سا ل 1393 است. اهداف فرعی عبارتند از:
•شناسایی محققان کلیدي و توصیف آنها به منزله نقاط اصلی اتصال؛
•بررسی عملکرد نویسندگان بر اساس شاخص هاي مرکزیت - رتبه، بینابینی و نزدیکی -
•میزان تراکم شبکه هم نویسندگی •بحث در مورد اهمیت همکاري و اشتراك پژوهش هاي مختلف در کنفرانس؛
•محاسبه شاخص هاي قوت همکاري - ضریب همکاري، شاخص همکاري - و درجه همکاري
•ترسیم شبکه هم نویسندگی پدیدآورندگان مقالات
•تحلیل شبکه هم نویسندگی موجود میان نویسندگان این کنفرانس
براي دستیابی به این هدف و سایر اهداف جزئی پژوهش، پاسخگویی به پرسش هاي زیر، ضروري است. پرسش هاي پژوهش:
تجزیه و تحلیل توصیفی کنفرانس یازدهم و مشخصات کلان شبکه چگونه است؟ نویسندگان داراي بیشترین تولیدهاي علمی در این کنفرانس چه کسانی هستند؟
شبکه اجتماعی نویسندگان کنفرانس بر اساس سنجش مرکزیت رتبه، مرکزیت نزدیکی و بینابینی چگونه است؟ و نویسندگان داراي نقش مرکزیت در این کنفرانس کدام اند؟
سنجش اندازه، تراکم - فشردگی - و قطر شبکه اجتماعی موجود بین آنها چگونه است؟ امکان ترسیم شبکه با سه نرم افزار موجود؟
شاخص هاي قوت همکاري - ضریب همکاري، شاخص همکاري - و درجه همکاري چگونه است؟
تحلیل شبکه هم نویسندگی موجود میان نویسندگان این کنفرانس دردو سطح خرد و کلان چگونه است؟ در ترسیم ساختار علمی خوشه هاي مهم کدام اند؟
.3 پیشینه هاي پژوهش
تا کنون مطالعات زیادي در زمینه تحلیل شبکه هاي هم تألیفی با استفاده از شاخص هاي تحلیل شبکه هاي اجتماعی انجام شده که به تعدادي از آنها اشاره می شود . در یکی از معدود پژوهش هاي انجام شده در کشور، حریري و نیکزاد - - 1390 به بررسی شبکه هاي هم تألیفی در مقالات ایرانی رشته هاي کتابداري و اطلا ع رسانی، روانشناسی، مدیریت و اقتصاد در پایگاه وب علوم طی سا ل هاي 2000 - 2009 پرداختند. نتایج این پژوهش نشان داد که شبکه هم تألیفی پژوهشگران حوزه مدیریت داراي بیشترین پیوستگی و شبکه هم تألیفی پژوهشگران حوزه روا نشناسی داراي بیشترین گسستگی بوده است.
در پژوهش دیگري سهیلی، عصاره و فرج پهلو - - 1391 به تحلیل ساختار شبکه هاي اجتماعی هم نویسندگی پژوهشگران علم اطلاعات پرداخته و بیان می کنند که میان محدودیت، کارآمدي، اندازه شبکه و بهره وري رابطه معناداري وجود دارد. همچنین نتایج تحلیل واریانس چندمتغیري نشان داد که میان پژوهشگران زن و مرد از نظر بهره وري، اندازه شبکه، کارآمدي و محدودیت تفاوت وجود دارد.در پژوهش دیگري که در کشور استرالیا انجام شده، چئونگکُربیتو - 2009 - با بهره گیري از تکنیک تحلیل شبکه هاي اجتماعی، به بررسی وضعیت هم تألیفی در بین پژوهشگران شرکت کننده در دوره هاي مختلف برگزاري کنفرانس نظا م هاي اطلا ع رسانی استرالیا از سال 1990 - 2006 پرداختند .
یافته هاي این پژوهش نشان می دهد که اعضاي مشارکت کننده در این کنفرانس طی سا ل هاي مورد مطالعه، به تدریج در جهت ایجاد یک جامع ه پژوهشی کوچک اقدام کردها ند که در آن همکار ي هاي علمی و مراوده هاي پژوهشی نقش بسیار پررنگی داشته است .در پژوهشی دیگرعرفان منش، روحانی و ابریزاه - 2012 - به بررسی شبکه هم تألیفی نویسندگان، دانشگاه ها، کشورها و حیطه هاي موضوعی در مقالات منتشر شده در مجله علم سنجی پرداختند. همچنین عملکرد 3024 نویسنده، 1207 مؤسسه پژوهشی و دانشگاه و 68 کشور داراي مقاله در این مجله با استفاده از شاخص هاي تولید، مشارکت و مرکزیت مورد بررسی قرار گرفت . نتایج پژوهش نشان داد که ولفگانگ گلنزل، دانشگاه لوون بلژیک ، ایالات متحده و حیطه موضوعی علم اطلاعات و کتابداري به ترتیب داراي کلیدي ترین و مرکزي ترین نقش در شبکه هاي هم تألیفی نویسندگان، دانشگاه ها، کشورها و حیطه هاي موضوعی بود ه اند.
پژوش هاي دیگري نیز در حیطه تحلیل شبکه هم تألیفی پژوهشگران در حوزه هاي نانو فناوري - حسن زاده و خدادوست، - 1391 ، مدیریت دانش - حاضري و همکارانش، - 1393 ، سیاستگذاري و مدیریت فناوري در ایران - روشنی و همکارانش، - 1392 ، زبان و ادبیات عربی - احمدي و همکارانش، - 1392 ، فقه و حقوق اسلامی - معرفت و همکارانش، - 1393 ، فنی ومهندسی ایران - توکلی زاده و همکارانش، - 1393 ، اسلام و علوم قرآنی - زنگیشه و هکارانش، - 1393 ، علوم پزشکی - حسن زاده و همکارانش، - 1387 و داروشناسی و داروسازي - عصاره و همکارانش، - 1393 انجام شده است.
بررسی پژوهش هاي پیشین نشان می دهد که شبکه هاي هم تألیفی مقالات منتشر شده در رشته هاي مختلف در کشور مورد بررسی پژوهشگران قرار گرفته اند. بر این اساس پژوهش حاضر در راستاي آشنایی هرچه بیشتر با همکاري علمی پژوهشگران مهندسی صنایع به مطالعه شبکه هم تألیفی پژوهشگران شرکت کننده در یازدهمین کنفرانس بین المللی مهندسی صنایعپرداخته شده است.
تعاریف:
مرکزیت:مرکزیت یک فرد در شبکه اجتماعی نشا ن دهنده پرستیژ و اقتدار آن فرد در شبکه است.افرادي که در مرکز شبکه قرار دارند از لحاظ علمی تأثیرگذاري بیشتري دارند .در یک شبکه مردم اغلب به شناسایی برجست هترین نقش آفرین - ان - علاقه مندند .به عبارت دیگر مرکزیت سنجه اي است که برتري نقش آفرینی فردي که در شبکه جاسازي شده استکمّیرا سازي میکند .موقعیت یک نقش آفرین معمولاً برحسب مرکزیتش بیان میشود، یعنی سنجش چگونگی مرکزیت آن نقش آفرین در شبکه .نقش آفرینان مرکزي به خوبی با سایر نقش آفرینان در ارتباط هستند و سنجه مرکزیت سعی در انداز هگیري یک نقش آفرین - تعداد پیوندهاي بیرونی و درونی - دارد، و فاصله نسبی با نقش آفرینان دیگر یا رتبهاي که کوتاهترین مسیرهاي بین هر جفت نقش آفرین را که از نقش آفرین مورد نظر عبور میکند، انداز ه گیري میکند - لیو 3 و دیگران،. - 2005
براي سنجه مرکزیت افراد در شبکه هاي اجتماعی، سنجه هاي رتبه7 ، نزدیکی 8 و بینابینی 9 مرکزیت فریمن پراستفاد ه ترین موارد بود ه اند .رتبه یک گره برابر با تعداد گر ههایی است که به آن متصل هستند - فریمن، . - 1979 از دیگر سنجه هاي کلاسیک براي سنجش مرکزیت، مرکزیت بردار ویژه است که بر اثر اتکاء دوطرفه یا استحکام مبتنی است - بوناسیچ 10 ،. - 1987 مرکزیت تعریفهاي گوناگونی دارد - کاررینگتون و دیگران، . - 2005 گسترد ه ترین تعریف پذیرفته شده از مرکزیت در اواخر 1970 توسط فریمن ارائه شد .درتعریف فریمن، سنجه مرکزیت عمدتا براساس سه جنبه رتبه، نزدیکی، و بینابینی سنجیده میشد.مرکزیت رتبه:تحلیل مرکزیت رتبه شامل دو نمره، رتبه بیرونی - تعداد ارتبا طهاي ارسال شده به بیرون یعنی به عنوان نویسنده اصلی - و رتبه درونی - تعداد ارتبا طهاي دریافت شده یعنی به عنوان همنویسنده - است .
افراد با نمرات بالاي رتبه بیرونی میتوانند به عنوان افرادي که در شبکه نفوذ و تأثیر بالایی دارند درنظرگرفته شوند؛ درحالیکه آنان که نمرات رتبه درونی بالایی دارند به عنوان اشخاص با اعتبار یا مشهور درنظرگرفته شوند.سنجه مرکزیت رتبه، به طور ساده با شمارش تعداد ارتبا طهایی که توسط هر نقش آفرین در شبکه نگهداري می شود، انداز ه گیري میشود .در یک گراف، این کار با شمارش تعداد گر هها یا خطوط وارد یا خارج شده از یک گره خاص تحقق مییابد .نقش آفرینی با بیشترین خطوط، بالاترین رتبه، بنابراین مرکزي ترین گره است - چنگ، 2006 ، ص. - 75 مرکزیت نزدیکی:سنجه مرکزیت نزدیکی، براساس فاصله ژئودیسک 20 محاسبه میشود .این سنجه مقدار فاصله یک گره از سایر گر هها را انداز ه گیري میکند و نشا ن دهند ه دستر سپذیري، سلامت و امنیت نقش آفرینان است - فرانک 21 ، - 2002 در یک جم عبندي کلی م یتوان گفت :مرکزیت نزدیکی عبارت از تنوع مجموعه کوتا هترین مسیرها بین هر فرد و دیگر افراد در شبکه است .به عبارت دیگر، مرکزیت نزدیکی، نقطه اي است که به طور متوسط به کلیه نقطه ها نزدیک باشد.
