بخشی از مقاله
چکیده
مهمترین ابزار مبارزه علیه جرم و جنایت مقابله با پولشویی میباشد و تشخیص »تراکنشهای مشکوک به پولشویی« بزرگترین چالش مبارزه با پولشویی در حوزه بانک است. غفلت از بافت صاحبان حسابهای بانکی در روشهای تشخیص پولشویی، کارایی پایینتر آنها را به دنبال دارد، لذا هدف این تحقیق ارائه یک روش شناسایی تراکنشهای بانکی مشکوک به پولشویی با استفاده از تکنیکهای آماری فرآیند دادهکاوی در تحلیل »تراکنشهایپَرت بافتاری« است. روش این پژوهش تحلیلِ محتوا و جامعه آماری تحقیق شامل 1/8میلیون تراکنشِ 1008 نفر از 48 بافت مختلف، طی مدت 6 سال میباشد که به روش شبیهسازی از روی دادههای واقعی ایجادشده است، شبیهسازی فراهمسازی سناریوهایی را که در دنیای واقعی ممکن نیست، امکانپذیر میسازد. توزیعهای احتمالی استفادهشده در شبیهساز مزبور از تراکنشهای یکساله 50 نفر که به روش میدانی جمعآوریشدهاند و بر اساس آزمون کولموگروف-اسمیرنوف بهدست آمده است. آزمون ایدهی تحقیق، بیانگر نرخ %100 پیشبینی درستِ تراکنشهای مشکوک و نرخ %1/23 پیشبینی غلطِ تراکنشهای عادی بهعنوان مشکوک میباشد که نسبت به اغلب روشها، پیشرفتی محسوس را نشان میدهد، لذا توجه به بافت صاحبان حساب بانکی در تشخیص پولشویی موجب ارتقاء دقت
.1 مقدمه و بیان مسئله
پولشویی1، فرآیند پنهانسازی و قانونی جلوه دادن منشأ پول کثیف2 و عواید مالی حاصل از جرم و جنایت میباشد. استفاده روزافزون از انواع پولهای جدید، آسان شدن انتقال پول در مؤسسات مالی و بانکی و ادغام اقتصادها در قالب دهکده جهانی، رشد پدیده پولشویی را دامن زده است. جهانیشدن، جریان آزاد سرمایه و نقدینگی را بیشتر از هر زمان دیگری فراهم کرده و بهموازات آن، مخفی کردن عواید فعالیت های غیرقانونی و شبکه اقتصاد زیرزمینی آسانتر شده است. گروههای خلافکار و جنایتکار فارغ از محدودیت مرزها، ثروت خود را که ناشی از فعالیت های غیرقانونی ایشان است، به نقاط دیگر انتقال داده و با ظاهری قانونی به کار میگیرند.
فعالیتهای اقتصادی مجرمانه شامل تجارت مواد مخدر، اختلاس، تقلب در بانکها، بیمهها و بازارهای سرمایه، دایر کردن قمارخانه و خانههای فساد، تجارت اسلحه، شرکت در شبکههای کلاهبرداری و تأمین مالی تروریسم میشود و به عبارتی همه اعمال غیرقانونی که باانگیزه سودجویی انجام میگیرد در زمره اینگونه فعالیت ها قرار دارند. کارشناسان، میزان منافع حاصل از فعالیتهای مجرمانه که سالیانه وارد سیستم مالی میشود را میلیاردها دلار برآورد کردهاند و بعد از بانکداری و صنعت خودرو، سومین کسبوکار3 بزرگ دنیا پولشوییستا - لوپزروجاس و اَکسلسون، - 2012، - رابینسون . - 1996 به به گزارش دفتر مقابله با جرم و مواد مخدر سازمان ملل - 2017 - 4 دو تا پنج درصد درآمد ناخالص داخلی5 دنیامعادلِ، 800 تا 2000 میلیارد دلار در چرخه فعالیتهای پولشویی قرار دارد. اخبار فعالیتهای مجرمانه، در رسانههای دیداری، شنیداری و انواع رسانههای نوشتاری بهطور یومیه وجود دارد. هفتهای نمیگذرد، مگر آنکه خبر کشف مورد عمدهای ازایندست منتشر میشود و این در حالی است که تعداد زیادی از آنها هرگز کشف نمیشوند.
حجم پول کثیف - پول ناشی از قاچاق، دزدی، رشوه، فساد، فرار از مالیات و غیره - آنچنان عظیم است که مسئله پولشویی را تبدیل به مسئله اول مؤسسات مالی جهان امروز کرده و تبعات آن، تهدید اول پیش رو انسانها استعواید. حاصل از اعمال خلافِ قانون از هر نوعی، برای استفاده آزادانه،باید نهایتاً به شبکه بانکی و مؤسسات مالی وارد و تطهیر شود. جامعه جهانی بعد از حوادث 11 سپتامبر و آشکار شدن این موضوع که مبالغ شسته شده در فرایند پولشویی، در تأمین مالی فعالیتهای مجرمانه بسیار مؤثر است، جدیتر به مبارزه با جرم پولشویی پرداخت و نمود آن را میتوان در قوانین کشورهای دنیا دید. قانون مبارزه با پولشویی ایران، در تاریخ 2 بهمنماه سال 1386 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و در 17 بهمن همان سال مورد تائید شورای نگهبان قرار گرفت.
کارشناسان سازمان ملل از ایران بهعنوان کشوری مستعد برای شست و شوی پولهای کثیف نامبردهاند - تذهیبی، - 1394 و همچنین در گزارش» 6اداره بینالمللی مبارزه با مواد مخدر و تنفیذ قانون - 2016 - 7« وزارت امور خارجه آمریکا از ایران بهعنوان کشوری نامبرده شده است که در مورد آن بالاترین سطح نگرانی - نگرانی عمده - 8 وجود دارد و این در حالی است که مبانی قانونی مبارزه با پولشویی در ایران بهواسطه تصویب قانون مبارزه با پولشویی فراهم است.
از یکسو، تطهیر پذیر بودن پولهای کثیف، مشوق انجام مجدد فعالیتهای مجرمانه است و از دیگر سوی در سایر فعالیتهای مجرمانه و خرابکارانه سرمایهگذاری میشود و تأمین مالی این فعالیتها را فراهم میکند. چنانچه از طریق اعمال سیاستهای مبارزه با پولشویی و تنظیم قوانین خاص، پولشویی کشف شود، شستن پول حاصل از جرائم، غیر سودآور و یا خطرناک شده و منجر به کاهش غیرمستقیم آمار جرائم خواهد شد - ساکی، . - 1393 پول و منابع مالی کثیف پس از قطع ارتباط با منشأ مجرمانه، از طریق بانکها و مؤسسات مالی جابجا میشود.
در اهمیت مبارزه علیه پولشویی لوئیس ج. فری1 رئیس اسبق سازمان افبیآی2 گفته است: »مؤثرترین ابزار مبارزه با جنایت سازمانیافته، مبارزه علیه پولشویی است.« فرآیند پولشویی شامل سه مرحله کلی جایگذاری3، لایهگذاری4 و یکپارچهسازی5 است - رابینسون، - 1996 و - اسکات، - 2006 - 2006 و تراکنشهایِ بانکی، جزء اساسی و لاینفک فرآیند پولشویی هستند. جایگذاری به مرحلهای گفته میشود که پولشویان برای بهرهبرداری از عواید حاصل از جرائم پولهای کثیف را به سیستم بانکی تزریق میکنند و لایهگذاری شامل مجموعهای از نقل و انتقالات برای گم کردن رد پولهای کثیف است و در مرحله یکپارچهسازی مبالغ مذکور به تعداد محدودی حساب منتقل میشود.
ازآنجاکه متخلفان از مشاوره متخصصان حوزههای مختلف ازجمله آیتی، بانکداری، حسابداری، گمرک و حقوق بهمنظور پولشویی بهره میبرند امکان شناسایی ساده و راحت تراکنشهای ایشان وجود ندارد، بنابراین »کشف تراکنشهای بانکی مشکوک به پولشویی« بزرگترین چالش مبارزه با پولشویی است. روشهای شناسایی پولشویی در حوزه بانک، بهطورکلی به چهار دسته -1 کنترل بر اساس قواعد6، -2 شناسایی مشتریان و فعالیتهای پرمخاطره7 توسط کارکنان نهادهای مالی، -3تحلیلِ پیوند8 و -4 شناسایی دادههای پَرت9 تقسیم میشود - اداره برآورد فنآوری کنگره آمریکا، . - 1995 بهمنظور »شناسایی دادههای پَرت« میتوان از دادهکاوی10 استفاده کرد.
دادهکاوی فرآیند بهکارگیری تکنیکهای حوزههایی مانند آمار، یادگیری ماشین، ماشینهای بردار پشتیبان11، نظریه گراف و مصورسازی برای تحلیل دادههای خام و استنتاج اطلاعات مفید از آنها میباشد و امروزه بهعنوان یک حوزه عظیم کاربردی در اکثر شاخههای علم کاربرد دارد. مهمترین روشهای دادهکاوی »تحلیل دادههایِ پرت«، »خوشهبندی« و »دستهبندی« است و ازآنجهت که دادهکاوی قادر به کشف الگوهای نامشخص و استخراج دانش از میان انبوهی از دادههاست - هان و همکاران، - 2011 ، قابلیت بهکارگیری برای کشف فرآیند پولشویی بر اساس »شناسایی دادههای پرت« را دارد. دادههایپَرت به سه دسته دادههایپَرت سراسری، بافتاری12 و گروهی تقسیم میشوند - همان، . - 2011
با توجه به اشتغال افراد مختلف با توانایی متفاوت در سیستم بانکی از سویی و کاهش مراجعه به شعب بانکی برای انجام تراکنشهای بانکی از سوی دیگر موجب کاهش کارایی روش »شناسایی مشتریان و تراکنشهای پرمخاطره توسط کارکنان شعب« برای مقابله با پولشویی شده است. همکاری نیروهای متخصص با پولشویان برای پنهانسازی فعالیتهای ایشان باعث شده تراکنشهایی که در راستای پولشویی انجام میگیرند با روش »کنترل بر اساس قواعد« قابلکشف نباشند. روش »تحلیل پیوند« نیازمند یک نقطه آغاز بهعنوان ورودی است که این نقطه آغاز باید توسط سایر روشهای مقابله با پولشویی تولید شود و در مرحله بعد توسط این روش، سایر عناصر مرتبط در فرآیند پولشویی کشف گردند، بنابراین تنها روش کارا و مستقل در بین همه روشهای مقابله با پولشویی در حوزه بانک، روش »شناسایی دادههای پَرت« میباشد.
