بخشی از مقاله
چکیده
در قانون عملیات بانکی بدون ربا ، تجهیز و تخصیص منابع پولی یک بخش از وظیفه اصلی سامانه بانکی اعلام شده است. بانـک ها باید پیوسته خدمات جدیدي با توجه به نیاز متغیر جامعه ارائه دهند زیرا رشد و پیشرفت یک بانک در درجه اول بستگی بـه افزایش حجم منابع و در مراحل بعدي تخصیص آن منابع دارد. هدف این تحقیق ارزیـابی و بررسـی عوامـل مـوثر بـر تجهیـز و تخصیص منابع بر حسب اهمیت و اولویت در شعب بانکی (مطالعه موردي بانک پارسیان ) می باشد.روش تحقیق مورد اسـتفاده در این پژوهش از نوع روش توصیفی ـ تحلیلی است. به لحاظ ارتباط بین متغیرها، پژوهش حاضر از نوع همبستگی و زیرشـاخه تحلیل رگرسیون می باشد. جامعه آماري این پژوهش شامل60 شعبه بانک پارسیان از 164 شعبه استان تهران که اطلاعات آنها در دسترس بودند انتخاب و قلمرو زمانی آن نیز سالهاي1388لغایت 1392 می باشد. داده هاي مورد نیاز این پژوهش از طریق صورتهاي مالی شعب بانک پارسیان استان تهران و همچنین مراجعه به برخی شعب مذکور استخراج گردیده است.روش آماري به کار گرفته شده در این پژوهش رگرسیون چند متغیره براي فرضیات اصلی و رگرسیون تـک متغیـره بـراي آزمـون فرضـیات فرعی بوده است. داده هاي آماري این پژوهش طی 5 سال براي شعبه جمع آوري گردید و بـا اسـتفاده از نـرم افـزار SPSS بـه آزمون فرضیات تحقیق پرداختیم مبناي ما در این پژوهش جهت تجهیـز منـابع ، سـپرده هـاي دریـافتی از مشـتریان و جهـت تخصیص منابع تسهیلات پرداختی به مشتریان بوده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که عوامل نقـدینگی شـعبه، هزینـه شعبه، تعداد پرسنل، درجه شعبه و همچنین کیفیت خدمات ارائه شده توسط شعبه بر تجهیـز و تخصـیص منـابع بـانکی مـوثر هستند.
واژگان کلیدي : مهارت کارکنان ، تنوع وکیفیت خدمات ، سپرده، تسهیلات اعطایی، مدیریت نقدینگی، مدیریت هزینه
- 1 کارشناس ارشد حسابداري دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر -2 کارشناس ارشد حسابداري دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر
مقدمه
جذب و تخصیص منابع از اهداف کلیدي و اساسی و راهبردي بانکها و مؤسسات مالی اعتباري به شمارمیرود. و نقش ویـژه اي در ارائه خدمات بانک ها ایفا می کندو شاخص مهمی در ارزیابی میزان موفقیت بانکهامحسوب می شود. امروزه در مقایسه با دو بخش دیگر اقتصاد (صنعت و کشاورزي )، سهم قابل توجهی از کل اقتصاد به بخش خدمات تعلق داشته و در بخش خدمات نیز بانک ها و مؤسسات مالی و اعتباري از نقش برجسته و ممتازي برخوردارند. هر فعالیتی که مستلزم کسب سرمایه و منابع مـالی باشد، بی تردید به دخالت بانک ها و مؤسسات مالی و اعتباري نیازمند است.لذا با توج به مطالب گفتـه شـده مـیتـوان اهمیـت پرداخت به این موضوع را به روشنی بیان کرد که بانکها با تجهیز منابع و در نهایت با تخصیص منابع میتوانند نقش مهمـی در اقتصادداشته باشند.تجهیز و تخصیص منابع همواره از اصلیترین وظایف سیستم بانکی بوده است. بانکها وجـوه مـازاد را جمـع آوري و با دادن وام به متقاضیان، وظیفه سنتی خود یعنی واسطه گري را میان سپرده گذاران و وام گیرندگان ایفـا مـی نماینـد. معمولا در فعالیتهاي یک بانک جذب منابع مالی از اهمیت بسیار زیادي برخوردار است، زیرا موفقیت در این زمینه مـی توانـد عاملی براي موفقیت در سایر زمینه ها بخصوص تخصیص منابع باشد.
بیان مسئله
گرچه عواملی چون صنعتی شدن جوامع ، گسترش و تحول در فعالیتهاي اجتماعی و در نتیجه پدیدار شدن نیازهاي جدیـد از عوامل مهم و اثرگذار در ایجاد و گسترش نهادهاي مالی بوده اند ولی توسعه و پیشرفتهـاي اقتصـادي نیـز یکـی از مهمتـرین عوامل در گسترش و تحول این نهادها بشمار می روند. در واقع نهادهاي مالی جهت تسهیل در پیشـرفت هـاي دیگـر نهادهـاي اقتصادي شکل گرفته اند و لذا می توان عنوان نمود وجود نهادها و بازارهاي مالی پیشرفته همراه با بکارگیري روشهاي نوین ، با درجه توسعه یافتگی یک کشور ارتباط مستقیم دارد. در این شرایط جذب بیشتر منابع و تخصیص این منابع از موضوعاتی است که مورد توجه نهادهاي مالی و اعتباري قرار داشته و دارد (رازانـی، .(1389 بانـک هـا بـه عنـوان واسـطه منـابع پـولی در کنـار نهادهاي سرمایه گذاري مانند بورس و بیمه از ارکان اصلی بازارهاي مالی شمرده می شوند. آنهـا یکـی از عوامـل مهـم سیاسـت هاي پولی و مجریانی براي تصمیم هاي اقتصادي بانک مرکزي هستند. بانک ها با قبض و بسط اعتبارات بانکی و هـدایت وجـوه از بخشی به بخش دیگر، گذشته از کمک به تثبیت اقتصاد در سطح کلان، نقش مؤثري در تنظیم بخش هاي اقتصـادي نیـز بـر عهده دارند. به دلیل عدم توسعه لازم بازار سرمایه در اقتصاد ایران، بانکداري از اهمیت بیشتري برخوردار اسـت و در عمـل ایـن بانک ها هستند که عهده دار تأمین مالی بلند مدت می باشند. در این پژوهش تاثیر تعداد شعب ، موقیعت جغرافیـایی شـعب ، تنوع خدمات بانکی، مهارت کارکنان و رضایتمندي مشتریان در جذب و تخصیص منابع بانکها از اهمیت خاصـی برخـوردار مـی باشد. و اینکه بانکها با تعداد شعب بانکی معقول و با داشتن نیروي انسانی فعال با مهارت بالا و موقیعت جغرافی مناسـب شـعبه می توانند با تعامل مناسب با مشتریان حقیقی و حقوقی در صـدد کسـب اهـداف خـود باشـد.و باارائـه خـدماتی از قبیـل ارائـه تسهیلات مختلف و دریافت سپرده هاي مختلف می توانند سودخود را نیز افزایش دهند.شاید مهمتـرین بخـش شـعب ارتبـاط کارمندان با مشتریان می باشد لذا تعامل آنها می تواند در جذب مشتري سودمند و مفید باشد.وقتی صحبت از تعداد شـعب بـه عمل می آید بصورت ناخودآگاه تأثیر آن بر سهم بازار و سودآوري نیز مطرح می شود و لذا ازدیاد تعداد شعب باعث برخـورداري بانکها ازتعداد مشتریان زیاد و سهم بازار بیشتر نهایتاًو سودآوري بیشتر خواهد شد.پس با یک دید کلی میتوان بـه ایـن نتیجـه رسید که هریک از متغیر هاي ذکر شده می تواند تاثیر گذاري خود را بر تجهیز منابع و تخصص آن داشته باشد.
عوامل تأثیرگذار برتجهیز منابع و تخصیص پولی در بانکداري نوین
دراین بخش به اختصار به معرفی مؤلفههایی که درجذب و تخصیص منابع مالی تاثیر گذارند میپردازیم.
مهارتهاي نیروي انسانی
در بانکها و مؤسسات مالی بیشتر خدمات توسط نیروي انسانی ارائه میشود و تجهیز منابع درسطح استانداردهاي جهانی، مستلزم داشتن کارکنانی ماهر و آموزش دیده است. در بعد فنی، کارکنان باید توانایی استفاده از تکنولوژي جدید را داشته و درشغل خود حرفهاي باشند، در بعد انسانی ، کارکنان باید بتوانند به بهترین نحو با مشتریان در تعامل و ارتباط باشند و در بعد ادراکی نیز نیروي انسانی شاغل باید به شناسایی ، تجزیه و تحلیل و حل مشکلات مشتریان بپردازد.استفاده از کارکنان مجرب و با روابط عمومی مناسب که داراي سوابق و تحصیلات مرتبط باشند به منظور کاهش میزان اختلاف عملکرد بانک با انتظارات مشتریان در خصوص ارائه خدمات ، حائز اهمیت است، زیرا که ارائه خدمات بانکی بستگی مستقیم به قابلیت نیروي انسانی شاغل در این صنعت داشته و یکی از مولفه هاي اساسی افزایش و ارتقاي کارایی محسوب می شود(یزدانی و دهنوي، .( 1389
تنوع و کیفیت خدمات بانکی
بانکها براي ارائه خدمات نوین و محصولات جدید نیازبه بازاریابی نوین علمی دارند. شناسایی مشتریان ونیازهاي متنوع آنها با بازاریابی نوین امکانپذیراست. دربانکداري نوین، بانکها براي شناسایی مشتریان و نیازهاي آنها دست به بازاریابی تک به تک و بازاریابی براساس پایگاه دادهها میزنند. بازاریابی تک به تک، یعنی ایجاد و مدیریت رابطه فردي با تک تک مشتریان. امروزه به دلیل بهرهگیري ازفناوري رایانهاي، بازاریابی تک به تک درمقیاس وسیعی قابل اجرا و اقتصادي است. تکنولوژي پایگاه دادهها این امکان را به بانکها می دهد که رد تک به تک مشتریان خود را دنبال کنند. قطعا بدون بازاریابی و شناسایی نیازهاي متنوع مشتریان، تجهیز و تخصیص منابع مالی مطابق استانداردهاي جهانی امکانپذیر نخواهد بود.از زمانی که خدمات در زندگی روزمره آشکار شد مقوله کیفیت خدمات نیز به عنوان مشخصه اصلی رقابت بین سازمان ها مورد توجه قرار گرفت بطوریکه توجه به کیفیت خدمات سازمان را از رقابتش متمایز ساخته و سبب کسب مزیت رقابتی میشود (قباران،اسپلر و جونز (1994 معمولا کیفیت را بر اساس تطابق پذیري محصول با ویژگی هاي مد نظر مشتري و یا میزانی که محصول می تواند انتظارات قبلی مشتري را برآورد سازد تعریف می کنند (جانسون و نیلسون .( 2003 در این زمینه می توان چنین گفت که خدماتی با کیفیت هستند که بتوانند نیازها و خواستههاي مشتریان را برآورده نمایند. اگرخدمتی انتظارات مشتریان را برآورده سازد و یا فراترازآن باشد، داراي کیفیت است. سازمان هایی که به صورت مستمرخدمات باکیفیت ارائه میدهند و به حفظ و نگهداري مشتري اهمیتمیدهند،سازمان هایی مشتريمدارهستند. شاید حفظ و نگهداري مشتري،یکی ازمهمترین معیارهاي سنجش کیفیت باشد. در بانکها و مؤسسات مالی، عوامل متعددي بر کیفیت خدمات بانکی تأثیر میگذارند. از جمله:میزان نرخ بهره بانکی، سیستمهاي نظارتی و رسیدگی به شکایات، اطلاعرسانی دقیق به مشتریان، سرعت و دقت خدمات ارائه شده، انجام به موقع تعهدات توسط موسسه ، ادب و تواضع کارکنان در برخورد با مشتریان و رازداري و محرم اسرار بودن کارکنان درخصوص اطلاعات مشتري که همگی باعث جذب و تخصیص هرچه بیشتر منابع مالی میشوند.
عوامل و شرایط فیزیکی
محل استقرار شعب بانک: باتوجه به افزایش وشدت رقابت، ارائه خدمات درمکان و محلهاي موردنظرمشتریان عاملی تعیینکننده درجذب ونگهداري مشتریان است. به همین دلیل امروزه بانکهاودیگرسازمانهاي خدماتی به ایجادشعب درمناطق مختلف پرداختهاند تاضمن ارائه خدماتی بهتر، حوزه وسیعتري را تحت پوشش قراردهند (روستا،1380،ص.( 40
طراحی وزیبایی فضاي داخلی وخارجی شعب:یک محیط خوب،میتواند بر رشد ارزشهاي کارکنان و افزایش توان و بهرهوري آنان اثرگذار باشد. در بانکداري نوین این امراز دغدغههاي مدیران اجرایی و مدیران ارشد بانکها میباشد. بانکها براي جذب بیشتر منابع مالی مشتریان میبایست به محیط هاي کاري مناسب که داراي شاخص هاي محیط کاري از نظر فیزیکی، روانی و اجتماعی باشد مجهز شوند (ونوس،.(1383
امکانات فیزیکی شعب بانک: امکانات فیزیکی شعب بانک باعث سهولت فعالیت مشتریان وکارکنان شعب بانک می شود. امکانات و ویژگیهاي فیزیکی مختلفی را بانک بایستی مدنظرداشته باشدکه می توان به برخی ازاین موارداشاره نمود: داشتن فضاي کافی شعبه براي ارائه خدمات ، مبلمان مناسب جهت سالن انتظارمشتریان، سهولت دسترسی به وضعیت حساب توسط مشتري،سهولت پارك خودرو مشتري، امکان استفاده از دستگاه خودپردازو دسترسی مناسب به ملزومات موردنیاز (عبدالباقی و همکاران، .(1383
تعداد شعب
طی سالهاي اخیر وبه ویژه با ورود بانک هاي خصوصی به عرصه فعالیت شاهدرقابتی شدید درتأسیس شعبه هاي بانکی بوده ایمکه این وضعیت که بیشترجنبه رقابتی پیداکرده است . دراین شرایط بانکی موفق است که بتواندبا آینده نگري تعادل منطقی ومناسبی رابین توسعه فیزیکی و توسعه مجازي خود فراهم کندتا درقابتهاي آینده که قطعاً تعداد شعب شاخص مهمی درآنهانیست موفق ترعمل کند (خضرا، .( 1385
مدیریت نقدینگی3
مدیریت نقدینگی به معناي توانایی بانک براي ایفاي تعهدات مالی خود در طول زمان است . مدیریت نقدینگی یکی از بزرگترین چالش هایی است که سیستم بانکداري با آن روبروست. دلیل اصلی این چالش آن است که بیشتر منابع بانک ها از محل سپرده هاي کوتاه مدت تامین مالی می شود. علاوه بر این، تسهیلات اعطایی بانک ها صرف سرمایه گذاري در دارایی هایی می شود و درجه نقدشوندگی نسبتا پایینی دارند. مدیریت نقدینگی نیز مانند دیگر مدیریت ها، تقابلی بین ریسک و بازدهی است. زیرا نگهداري نقدینگی بیشتر در حساب هاي موجود اسکناس و مسکوك، موجودي نزد بانک مرکزي، موجودي نزد سایر بانک ها و ذخیره قانونی، باعث کاهش ریسک و همزمان فرصت هاي سرمایه گذاري را از بانک گرفته و بازدهی بانک را نیز کاهش خواهد داد. وظیفه اصلی بانک ایجاد توازن بین تعهدات مالی کوتاه مدت و سرمایه گذاري بلندمدت است. بدیهی است که ناکافی بودن مقدار نقدینگی، بانک را با خطر عدم توانایی در ایفاي تعهدات روبرو می کند و در نتیجه، بانک را با خطر عدم توانایی در ایفاي تعهدات روبرو می کند و در نتیجه بانک در معرض ورشکستگی قرار می گیرد. از سوي دیگر، نگهداري مقادیر فراوان نقدینگی هم نوع خاصی از تخصیص ناکارآمد منابع است که باعث کاهش نرخ سوددهی بانک به سپرده هاي مردم و در نتیجه ، باعث از دست دادن بازار می شود (احمدپور، آذر 87، ص 48 ـ .(44
سپردههاي بانکی4
یکی از عوامل مهم براي بقا و ماندگاري سازمان هایی همچون بانک جذب هر چه بیشتر منابع مالی و به عبارتی جذب سپرده هاي مختلف و بکارگیري بهینه این منابع در امور خدماتی، بازرگانی، صنعتی و زیربنایی جامعه است که در این میان هم بانک و هم مشتري بانک منتفع شده و چرخ هاي اقتصادي کشور نیز به حرکت در می آیند. بانک ها با افتتاح حسابهاي مختلف و قبول پس اندازها، سپرده هاي کوتاه مدت و بلندمدت، ضمن نگهداري وجوهات به عنوان یک خدمت براي مشتریان خود، با استفاده از نیروي کار فیزیکی ، اقدام به پرداخت تسهیلات ، سرمایه گذاري مستقیم و سایر خدمات بانکی می نمایند. از مهم
3. Liquidity Management 4.Bank deposits
ترین وظایف بانک ها تأمین نقدینگی اشخاص حقیقی و حقوقی براي سرمایه گذاري در زمینه هاي مختلف و خریدهاي مصرفی آنها می باشد (شادکام، 1387، ص .(94
مدیریت هزینه:5
هدف نهایی هر بنگاه اقتصادي عبارت است از افزایش ارزش براي سهامداران. به واقع در شرایط نوین کسب و کار موفقیت پایدار بنگاه در گرو ارزش آفرینی براي سهامداران است، زیرا صاحبان سرمایه آنجا سرمایه گذاري می کنند که بازده مورد انتظار را به دست می دهد. براي افزایش سودآوري و در نتیجه ارزش آفرینی براي سهامداران راه هاي مختلفی وجود دارد. گرچه ایجاد ساختار مناسب سرمایه و بهبود پرتفوي بنگاه رایج ترین اقدام براي افزایش ارزش آفرینی است اما منشا مهم دیگر سودرسانی عبارت است از اعمال مدیریت بر هزینه ها توسط واحدهاي مختلف سازمان (فخاریان، ابوالقاسم، ص 43، ش .(159 پیشرفت سریع و شگرف فناوري همراه با افزایش روز افزون رقابت در بازارهاي جهان، مدیران واحدهاي اقتصادي را ناگزیر از تولید محصولاتی با کیفیت بالا، ارائه خدمات مطلوب به مشتریان و در عین حال با کمترین بهاي تمام شده کرده است (ابراهیم رییسی، شهریور 1383، ص .(103 در تعریفی ساده واجمالی،»مدیریت هزینه عبارت است از مجموعه اقداماتی که مدیریت براي تامین رضایت مندي مشتریان همراه با کنترل و کاهش مستمر هزینه انجام می دهد« (ابوالقاسم فخاریان، شماره 159،
Õ .(43 تاکید سیستم مدیریت هزینه بر فعالیت هاي بنگاه اقتصادي است. این تاکید براي دستیابی به هدف تولید محصولات
æ خدمات با کیفیت و با حداقل بهاي تمام شده، حائز اهمیت بسیار است (رضاییان، علی، ص .(12
تسهیلات6
اعطاي تسهیلات از اصلیترین زمینه هاي فعالیت و عمده ترین منابع تامین درآمد بانک هاست.رشد و توسعه اقتصادي بدون افزایش کمی عامل »سرمایه« به عنوان یکی از عوامل تولید ممکن نیست و چون براي تمامی اشخاص (حقیقی و یا حقوقی ) به دلائل مختلف مقدور نیست که در کلیه موارد و مراحل فعالیت خود بتوانند از امکانات و منابع پولی شخصی جهت تامین نیازهاي موجود استفاده نمایند و علاوه بر این، دریافت ها و پرداخت هاي واحدهاي اقتصادي نیز به ندرت با هم انطباق می یابند لذا ناگزیر براي استفاده از تسهیلات و منابع لازم به مؤسسات مالی و اعتباري که مهمترین آنها بانک ها می باشند، روي می آورند (هدایتی، 1372،ص 10 و .(11 با تصویب قانون عملیات بانکی بدون ربا در ایران، ربا از نظام بانکی کشور به صورت رسمی و قانونی حذف شد و بانک ها از یک سو با استفاده از ابزارهاي پیش بینی شده وجوه نقد و پس انداز مردم را جذب می کردند و از سوي دیگر با چهارده عقد پیش بینی شده در قانون مذکور از طرف سپرده گذاران وکیل بودند که این وجوه را به متقاضیان واگذار کنند و خود بانک ها در واقع در یک سرمایه گذاري وارد می شدند و سود حاصله از آن را بین سپرده گذاران، بانک و متقاضیان وجوه تقسیم می کردند (اداره کل تحقیق و توسعه بانک پارسیان، ص .(45
پیشینه تحقیق
