بخشی از مقاله
خلاصه
به دلیل پیچیدگی و گستردگی عوامل موثر در پروژههای ساختمانی در مراحل مختلف طراحی، اجرا، بهرهبرداری و نگهداری و نیز ارتباط تنگاتنگ آنها با یکدیگر، تصمیمگیری کار سهل و آسانی نخواهد بود. از سوی دیگر، وجود تخصصهای متعدد فنی، اقتصادی و بازرگانی و تاثیرگذاری شدید شرایط اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی بر صنعت ساختمان، نیاز به بهرهگیری از روشهای نوین و جامعتری به شدت احساس میشود که بتواند تمام عوامل و خواستهها را در برگیرد.
در این مقاله، تلاش بر آن بوده است که روشهای مختلف تصمیمگیری بررسی گردد و در انتها روشهایی مورد پذیرش قرار گیرد که امکان بررسی عوامل مورد نیاز را داشته باشد. یکی از مهمترین عوامل، مدلسازی خواستههای صاحبان منافع به منظور برقراری تعادل منافع به قسمی که هر یک از آنان به بیشترین منافع ممکن برسند. عوامل موثر دیگر، بررسی و مدلسازی عوامل فنی موثر، تاثیر زمان، هزینه و کیفیت، بررسی شرایط اجرایی - عوامل انسانی، ماشینآلات، مصالح - و بررسی شرایط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه می باشند. استفاده از نظریه بازی یا علم تصمیمگیری، میتواند بهترین و عملیترین گزینه برای انتخاب بهترین گزینه توسط مدیران پروژه باشد.
کلمات کلیدی: مهندسی ارزش، دارندگان منافع، صنعت ساختمان، نظریه بازی، مدیریت ساخت
مقدمه
صنعت ساختمان، سابقهای به قدمت تاریخ و گسترهای به وسعت کره خاکی دارد. ایجاد هر ساختمان، نیازمند مشارکت مالی، هماندیشی و عملیات مشترک و هماهنگ اشخاص متعددی میباشد. این اشخاص با سرمایهگذاری مالی، اتکا به تجارب و دانش روز، به کار بردن مصالح و نیز استفاده از ماشینآلات و نقش تعیینکننده نیروی انسانی تحت یک مدیریت منسجم و در زمان لازم قادر به ایجاد محصولی به نام ساختمان هستند.
تعدد عملیات و تکثر گزینهها و تفاوت در ورودیها، منجر به خروجیهایی با نتایج کاملا متمایز میگردد. این امرمدیریت ساخت را با شرایط پیچیدهای مواجه میسازد. تصمیمگیریها و انتخابها باید متکی به شرایط اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعه و نیز وضعیت خاص پروژه باشد. لذا مدیریت ساخت،برای تعیین گزینه ای که بتواند تعادل بین منافع ذی نفعان را بر قرار سازد،نیازمند راه کار های بدیع و کامل تری دارد که تمام عوامل موثر ر اپوشش دهد. نظریه بازی یا علم تصمیم گیری که در عرصههای دیگر علمی و اجتماعی نقش موثر خود را اثبات نموده است، برای اولین بار به عنوان بهترین و عملیترین ابزار مدیریت ساخت معرفی میگردد.
نظریه بازی Game Theory
این نظریه توسط یکی از نوابغ علم ریاضیات به نام جان فوننیومان1 پایهگذاری گردید. او در سال 1928 قضیه کم و بیش را که اساس این نظریه جدید میباشد، ارائه کرد. در سال 1944 در مقالهای که با اقتصادانی به نام اسکار مونگسترن2 منتشر کرد، مفاهیم اولیه را بسط داد. کاربرد این نظریه را در علم اقتصاد تشریح نمود. از آن پس "نظریه بازی" در علوم مختلف از جمله جامعهشناسی، روانشناسی، علوم سیاسی، علم تکامل و محیط زیست استفاده شد .
مسائلی که دارای تعدد مراکز تصمیمگیری باشد و در بین انتخابهای متعدد، تنها یک استراتژی باید به قسمی مورد پذیریش قرار گیرد که منافع همه در آن لحاظ گردد، توسط نظریه بازی قابل حل میباشد.
نظریه بازی چیست؟
نظریه بازی مطالعه شکل برخورد و همکاری بین افراد است. مفاهیم نظریه بازی زمانی به کار میرود که عمل و نقش چند عامل روی هم تاثیر میگذارند. این عوامل ممکن است افراد، گروهها، شرکتها و یا ترکیبی از آنها باشد. نظریه بازی زبانی را ارائه میدهد که بتوان گزینههای استراتژیک را فرموله کرد و ساختار آن را معین نمود، و با تجزیه وتحلیل آنها کرد و درک درستی نسبت به موضوع پیدا کرد.
در سال 1950 جان فوربز نش نشان داد که بازیهای محدود کننده همواره دارای یک نقطه تعادل است. در این نقطه همه بازیگران با توجه به نقش حریفان خود، گزینه هایی را انتخاب میکنند که برای آنها بیشترین منفعت ممکن را به همراه دارد.
بازی دو نفره با برآیند صفر منظور از برآیند صفر این است که برد یک بازیکن به باخت دیگری منجر میشود و برعکس. بازی دونفره با برآیند غیر صفر: بازیهایی که برآیندشان صفر نیست، بیشتر در واقعیت کاربرد دارند و در عین حال تجزیه و تحلیل آن نیز مشکلتر است. در این بازیها، استراتژی برتر وجود ندارد و امکان پیشبینی قطعی بازی در بسیاری از موارد ممکن نیست و به عوامل دیگر بستگی دارد.
سیستمهای اطلاعاتی
ثبات درونی و پایه ریاضی نظریه بازی، موجب شد که به عنوان بهترین وسیله در مدلسازی و طراحی فرایندهای تصمیمگیری خودکار در محیطهایی که مستلزم تعامل نیروها است، مورد استفاده قرار گیرد. قدرت و توانایی نظریه بازی به عنوان یک ابزار ریاضی برای تصمیمگیری ، به دلیل روش شناسایی آن،از نظر ساخت و تجزیه و تحلیل مشکلات و مسایلی است که بشر در انتخابهای استراتژیک با آن مواجه است.
فرایند مدلسازی یک وضعیت به صورت یک بازی، مستلزم آن است که تصمیم گیرنده به طور شفاف، دیگر بازیگران و گزینههای استراتژیک آنها را به حساب آورد و اولویتها و واکنشهای آنها را مد نظر قرار دهد. نظم موجود در ساخت یک چنین مدلی ،دارای این توان بالقوه است که نگاه واضحتر و وسیعتری از موقعیت را در اختیار تصمیم گیرنده قرار می دهد.تصمیمگیری مهمترین وظیفه مدیریت ساخت است.
ساختمان - آشنایی با مساله -
ایجاد هر ساختمان، نیاز به صدها عملیات ریز و درشت دارد. هر عملیات به طرق مختلف قابلیت اجرا دارد. به دلیل اهمیت وگستردگی ساختوساز، ارتباط مستقیم با ایمنی افراد، نقش سرمایه ملی و عوامل متعدد دیگر ساختمان، تمام جامعه را متاثر میسازد.
تصمیمگیری و هدفگذاری
از صفر تا صد هر پروژه به طور پیوسته نیاز به تصمیمگیری و انتخاب میباشد. اما مهمترین تصمیمگیریها عبارتند از: تعریف پروژه: با توجه به مطالعات انجام شده پروژه از نظر کاربری، موقعیت، کمیت و کیفیت تعریف میگردد. انتخاب زمین: با توجه به تعریف پروژه، ابعاد زمین، هزینه پیشبینی شده، تراکمهای مورد نیاز، موقعیتها و محدودیتهای مورد نظر تعیین میگردد. زمان ساخت: با توجه به منابع مالی، طرح توجیهی، امکانات و شرایط، زمان تکمیل پروژه برآورد و برنامه زمانبندی تهیه میشود.
تامین منابع مالی: مشاوران اقتصادی با توجه به توان مالی سرمایهگذاران، اعتبار آنان، شرایط و روند اقتصادی جامعه، نسبت به تامین مالی پروژه از روشهای متعدد نظیر اخذ وام، پیش فروش، تهاتر، مشارکت و زمانبندی پروژه بهره میبرند. روش ساخت نوع قراردادهای مشاوره و اجرا و نظارت تامین مصالح، تجهیزات، تدارکات و نیروی انسانی واگذاری پروژه: نحوه، زمان و نوع واگذاری، انتخاب بهرهبرداران، روشهای اطلاعرسانی و تبلیغات نیز از موضوعات مهمی است که در سود حاصله بسیار تاثیرگذار میباشد.
تامین مالی
از عوامل بسیار موثر در تاخیر، رکود و یا پیشرفت پروژهها، تامین منابع مالی در زمان مناسب میباشد. عمده منابع مالی صرف موارد ذیل میگردد: خرید زمین، هزینههای اخذ مجوز، هزینههای طراحی، هزینههای تجهیز کارگاه، هزینه تامین مصالح، دستمزدها و هزینههای مدیریتی، عوارض، بیمه، مالیات و هزینههای تفکیکی و سند.
اقدام
برای آن که در عمل اتفاقی رخ دهد و پروژه به اهداف و برنامههای تعیین شده برسد، باید اقدام صورت گیرد. این اقدامها به صورت پیوسته و با رعایت تقدم و تاخر مطابق برنامهزمانبندی پروژه باید انجام گیرد. اقدامات را میتوان به موارد ذیل تقسیم نمود: تهیه زمین: تهیه زمین مناسب نیازمند پیگیری و تلاش همهجانبهای میباشد. انتخاب مشاوران، تهیه طرح، اخذ مجوزهای لازم، انتخاب سازنده و نوع قراداد از اقداماتی هستند که قبل از شروع پروژه باید انجام شود.
اجرای پروژه: اجرای پروژه یعنی انجام تمامی عملیات لازم طبق برنامه زمانبندی که در صورت مهیا بودن تمام عوامل زیر میسر میباشد: الف- تامین مالی ب- تامین مصالح پ- تهیه ماشینآلات ت- نیروی انسانی مدیریت،واگذاری: اقدامات درست براساس سیاست برنامهریزی شده و واگذاری پروژه در زمان مناسب و برگشت سرمایه به موقع میتواند علاوهبر سود بیشتر، امکان اجرای پروژههای بعدی را فراهم میسازد.
