بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به پیچیدگی مسائل در دنیاي امروز، مشارکتذیمدخلان متفاوت و نیاز به درنظرگرفتن کلیه شاخصهاي اقتصادي، اجتماعی، سیاسی، زیستمحیطی جهت دستیابی به موفقیت در پروژهها، استفاده از روش هاي تصمیم گیري گروهی امري ضروري است . یکی از مواردي که در تصمیمگیري گروهی بسیار اهمیت دارد تعیین وزن تصمیمگیران میباشد، نظر به اینکه تصمیمگیران از دانش، مهارت و تجربههاي متفاوتی برخوردارند نبایستی همانند بسیاري از مسائل تصمیمگیري گروهی، داراي وزن یکسانی باشند.
در این مقاله با استفاده از روشی که توانایی درنظرگرفتن همزمان ارزیابی ذهنی مدیر و ارزیابی تصمیمگیران را داراست وزن هر تصمیمگیر در یک مسئله واقعی جهت تعیین گزینه مناسب براي مدیریت یکپارچه سیل رودخانه شاهجوب شهر بجنورد واقع در استان خراسان شمالیمورد بررسی قرار خواهد گرفت، با استفاده از این روش گزینه نهایی با دقت بیشتري انتخاب و به واقعیت نزدیکتر خواهد بود.
کلید واژهها:تصمیمگیري گروهی، مدیریت یکپارچه سیل، وزن تصمیمگیران
مقدمه
افزایش پیچیدگی جوامع و محیطهاي اقتصادي و اجتماعی امروز باعث شده که یک تصمیمگیر کمتر به تنهایی بتواند تمام جوانب لازم براییک مساله تصمیمگیري را در نظر بگیرد و ضروري است که از تصمیم گیران با دانش، مهارت و تجربیات مختلف در فرآیند تصمیمگیري استفاده گردد. در یک محیط واقعی تصمیمگیري گروهی با توجه تفاوت میان دانش، مهارت و تجربیات تصمیمگیران بسار بعید به نظر میرسد که دو تصمیمگیر داراي ویژگیهاییکسانی باشند.
این مسئله ناشی از علل مختلفی از جمله استعدادها و توانائیهاي مختلف افراد، عدم دسترسییکسان به منابع و امکانات موجود و بسیاري از عوامل اقتصادي و اجتماعی میباشد. با توجه به تفاوت دانش و تجربه تصمیمگیران، بایستی جهت جلوگیري از خطا و عدم قطعیت در جواب نهایی، وزن و اهمیت نسبی تصمیمگیران را در تصمیمگیري گروهی در نظر بگیریم. در این مقاله درکی مسئله کاملاً واقعی از روش فوق جهت تعیین وزن تصمیمگیران در مدیریت یکپارچه سیل رودخانه شاهجوب واقع در شهر بجنورد، استان خراسان شمالی، استفاده میگردد.
در مدیریت یکپارچه سیل، اثرات متقابل گزینهها با مفاهیمی مانند مدیریت منابع آب، توسعه سیلابدشت، مدیریت ریسک و هماهنگی مناسب بین ذيمدخلان، محور اساسی تصمیمگیري در خصوص انتخاب گزینههاي کاهش خسارت سیل در نقاط مختلف یک حوضه آبریز میباشد. بدیهی است با توجه به وجود ذيمدخلان متعدد و وجود گزینههاي گوناگون استفاده از تصمیمگیري گروهی امري ضروري به نظر میرسد. علاوه بر این به دلایلی از جمله فشار زمانی، کمبود دانش و اطلاعات، دقت و توانایی محدود تصمیمگیران در پردازش اطلاعات، نمیتوان مقادیر عددي دقیق برخی از معیارها بویژه معیارهاي کیفی را ارزیابی کرد. از اینرو ارزیابی گزینهها به صورت زبانی پیشنهاد میشود. در نتیجه از تصمیمگیري گروهی به عنوان یک ابزار مفید در مدیریت یکپارچه سیل استفاده میشود.
کاربرد تصمیمگیريهاي چند معیاره در مدیریت ریسک سیل محدود میباشد که از آن جمله میتوان به موارد زیر اشاره کرد: در سال2000 براي انتخاب روش مناسب جهت کنترل سیل در کانادا از روش برنامه ریزي سازشی استفاده کرددند. و همکاران درسال 2004 روش مقایسه زوجی را براي ارزیابی و تحلیل گزینه هاي مهار سیل در پرتغال به کار بردند در سال 2008 طرحهاي مدیریتی در حوضه رودخانه در برزیل را با استفاده از روش FUZZY AHP3 مورد ارزیابی قرار دادند.
موسوي و همکاران در سال 1387سیستمهاي پشتوانه تصمیمگیري و کاربرد آن در مدیریت سیل را با استفاده از فرآیند تحلیل شبکه اي بررسی کردند. لقب دوست و بنی حبیب در سال 138ي رتبه بندي گزینههاي مدیریت سیل را با استفاده از بررسی کردند.از این رو در ادامه پیش زمینهاي از تصمیمگیري چندشاخصه و تصمیمگیري گروهی ارائه شدهاست. سپس به اختصار به معرفی و خصوصیات روش تعیین وزن تصمیمگیران پرداخته شده و پس از اشاره به روشهاي مقابله با سیل و شاخصهاي مورد نظر جهت انتخاب بهترین روش، وزن تصمیم-گیران با استفاده از روش فوق تعیین میگردد.
تصمیمگیري چندشاخصه
تصمیم گیري چندشاخصه یک امر ضروري و مهم در بسیاري از فعالیتها و زمینههاي مختلف علمیاست که شامل پیدا کردن گزینه ارجح از بین یک مجموعه از گزینههاي موجود میباشد. مدلهاي چند شاخصه به صورت ماتریس تصمیمگیري فرموله می گردند که این ماتریس تشکیل شده از m گزینه از قبل معلوم و n شاخص یا مشخصه براي سنجش مطلوبیت هر گزینه و عناصر rij که بیانگر مقادیر خاص از شاخص j ام براي گزینهi ام است. فرآیند تصمیم گیري چندشاخصه شامل چهار مرحله اساسی شناسائی و ارزیابی وزن دهی انتخاب گزینه برتر با استفاده از یک روش و آنالیز حساسیت و انتخاب گزینه نهائی میباشد.
تصمیمگیري گروهی
افزایش پیچیدگی جوامع و محیطهاي اقتصادي و اجتماعی امروز باعث شده که یک تصمیمگیر کمتر به تنهایی بتواند تمام جوانب لازم براییک مساله تصمیمگیري را در نظر بگیرد و ضروري است که از تصمیمگیران با دانش، مهارت و تجربیات مختلف در فرآیند تصمیمگیري استفاده گردد. اصلیترین تفاوت تصمیمگیري گروهی و تصمیمگیري چند معیاره - MCDM - 7 در تعداد افراد شرکت کننده در تصمیمگیري است.
در تصمیمگیري چند معیاره ،تنها یک تصمیم گیر در انتخاب گزینه برتر و نهایی شرکت داشته، در صورتیکه در تصمیمگیري گروهی براي انتخاب گزینه برتر و نهایی، باید نظر چندین تصمیمگیر بطور همزمان و به صورت توافقی تامین گردد. فرآیند تصمیمگیري گروهی شامل چهار مسئله اساسی تعیین و ارزیابی همگنسازي تجمیع توافق گروهی میباشد. این فرآیند است.
فرآیند تصمیمگیري بر مبناي توافق گروهی
در مرحله اول ابتدا گزینهها، تصمیمگیران و شاخصها تعیین میگردند سپس ارزیابی وزن نسبی تصمیم گیران، شاخصها و ارزش گزینهها در مقابل شاخصها صورت خواهدگرفت. در مرحله دوم نظرات تصمیمگیران همگن و یکنواخت میگردد پس از همگنسازي دادهها، نظرات آنها بوسیله یک عملگر تجمیعی با یکدیگر تجمیع شده و درنهایت بر اساس ارزش تجمیعی هر گزینه، گزینه برتر انتخاب میگردد. پس از انتخاب گزینه برتر، میزان توافق گروهی بر روي هرگزینه و جواب گروهی محاسبه میگردد.
اگر میزان توافق گروهی بر روي تمام گزینهها از حداقل توافق گروهی لازم که توسط مدیر گروه و یا نظر گروه تعیین میگردد بیشتر باشد، گزینه انتخاب شده به عنوان جواب نهایی انتخاب شده و به اطلاع اعضاي گروه میرسد. در غیر اینصورت، از شرکتکنندگان خواسته میشود که نظراتشان را براي دستیابی به یک توافق گروهی مناسب اصلاح نمایند. شرکت کنندگان در صورت تمایل میتوانند نظراتشان را تنها در مورد گزینههایی اصلاح نمایند که میزان توافق گروهی بر روي آن گزینهها، از حداقل میزان توافق گروهی لازم براي هر گزینه کمتر باشد.
در غیر اینصورت، میتوانند نظر خود را در مورد هر گزینه دلخواه اصلاح نمایند. مدیر گروه با ارائه جواب گروهیبه اعضاي گروه در هر مرحله و درخواست اصلاح نظر تصمیمگیران با توجه به جواب گروهی، دستیابی به توافق گروهی را تسریعمیبخشد. فرآیند مدل تصمیمگیري گروهی فوق، یک فرآیند تکراري و پویا است که شرکت کنندگان با تغییر اطلاعات و متغیرهاي نسبی مساله، نظراتشان را تا رسیدن به یک توافق گروهی مناسب و معقول به هنگام مینمایند.
