بخشی از مقاله
چکیده
با استفاده از فن تولید گاز حاصل از تخمیر نمونه خوراک های دارای سطوح مختلف صفر، 40 و 80 درصد علف خارشتردر شرایط آزمایشگاه و اندازه گیری گاز تولیدی در زمان های: 2، 4، 6، 8، 12، 24، 48، 72 و 96 ساعت انکوباسیون، انرژی قابل سوخت و ساز، ضرایب هضمی مادۀ خشک و مادۀ آلی برآورد شد. بر اساس نتایج بدست آمده مقادیر انرژی قابل سوخت و ساز - مگاژول بر کیلوگرم - و قابلیت هضم ماده آلی - درصد - به ترتیب در تیمار اول 14/043 و 62/459 ، در تیمار دوم 13/563 و 56/993 و در تیمار سوم 13/042 و 52/864 حاصل شده است و اختلاف در کلیه تیمارها نسبت به هم معنی دار است.
مقدمه
اهمیت پروتئین حیوانی در تغذیه انسان ها به وضوح روشن است و مهمترین هدف از پرورش دام تأمین پروتئین مورد نیاز جوامع بشری است. بدیهی است که تولید پروتئین حیوانی مستلزم تأمین کافی احتیاجات غذایی دام ها با در نظر گرفتن جنبه های اقتصادی آن می باشد. تهیه و تولید مواد خوراکی ارزان قیمت و موجود در منطقه و مصرف آنها به مقدار مناسب در جیره روزانه دام ها، یکی از راه های رسیدن به این هدف است.
از طرفی با توجه به تولید ناکافی علوفه و خوراک دام در کشور مخصوصاً در مناطق خشک و نیمه خشک، شناسایی منابع خوراکی منطقه ای که امکان استفاده از آنها در تغذیه دام وجود دارد، از اهمیت زیادی برخوردار می باشد. یکی از منابع خوراکی موجود در منطقه که کمتر از جنبه علوفه به آن توجه شده است، علف گیاه خارشتر است. بدیهی است استفادۀ بهینه از این منبع خوراکی و جلوگیری از هدر رفتن آن، می تواند قسمتی از نیازهای غذایی دام های منطقه را تأمین نماید و در کاهش هزینه مربوط به خوراک و تهیه آن موثر باشد.
بحث
مقدار و روند تولید گاز نمونه خوراک های مورد آزمایش در زمان های 2، 4، 6، 8، 12، 24، 48، 72 و 96 ساعت انکوباسیون در نمودار شمارۀ - 1 - نشان داده شده است. حجم تولید گاز - میلی لیتر - در 24 ساعت اول انکوباسیون نمونه خوراک بدون خارشتر - 42/58 - بیشتر از گاز تولیدی در خوراک های حاوی 40 و % 80 علف خارشتر 35/58 - و - 31/66 بود . - P <0/01 - جیره %80 خارشتر جیره %40 خارشتر جیره بدون خارشتر نمودار شمارۀ : - 1 - میزان تولید گاز در ساعات مختلف انکوباسیون - میلی لیتر به ازای 200 میلی گرم ماده خشک خوراک - در زمان 48 ساعت انکوباسیون و همچنین در کل زمان انکوباسیون یعنی زمان 96 ساعت نیز روند تولید گاز در تیمارهای اول، دوم و سوم با یکدیگر معنی دار بوده و در مجموع به ترتیب مقدار: 57/53، 47/28 و38/95 میلی لیتر گاز بدست آمده است . - P<0/01 -
با توجه به نمودار شمارۀ - 1 - ، با افزایش درصد میزان خارشتر در جیره از صفر به 40 و 80 درصد کل جیره، تولید گاز در ساعات مختلف انکوباسیون کاهش پیدا کرد، بطوریکه بیشترین میزان تولید گاز در ساعات مختلف انکوباسیون مربوط به تیمار اول و کمترین مقدار مربوط به تیمار سوم بود - . - P <0/01 افزایش نسبت خارشتر در جیره موجب کاهش معنی دار پتانسیل تولید گاز گردید که علت آنرا می توان به نقش تعیین کنندۀ دیوارۀ سلولی نسبت داد. در این میان با توجه به تأثیر معنی دار افزایش لیگنین در جیره های دارای نسبت بیشتر خارشتر، مقدار کربوهیدرات سهل الهضم و قابل هضم کمتری در معرض تجزیه میکروارگانیسم ها قرار گرفته و کمتر متحمل تخمیر شده است و در نتیجه میزان حجم گاز کمتری تولید شده است.
با توجه به جدول شمارۀ - 4 - مقادیر انرژی قابل سوخت و ساز - مگاژول بر کیلوگرم - و قابلیت هضم ماده آلی - درصد - به ترتیب در تیمار اول: 14/043 و 62/459 ، در تیمار دوم: 13/563 و 56/993 و در تیمار سوم: 13/042 و 52/864 حاصل شده است و بین تیمارها تفاوت وجود دارد - . - P <0/01 تولید گاز و قابلیت هضم مادۀ خشک با هم مرتبط هستند و مشخص شده است که با افزایش گاز تولیدی، قابلیت هضم مادۀ خشک نیز افزایش می یابد - - 2، این موضوع نشان دهنده آنست که تولید گاز یک بخش لاینفک تخمیر شدن مواد خوراکی است.
• در هر ردیف میانگین هایی که با دو ستاره مشخص شده اند، در سطح 0/01 با یکدیگر دارای اختلاف هستند.
کمالک - Kamalak - و همکاران - 2005 - در آزمایشی که بر روی 14 واریته مختلف یونجه انجام داده اند، گزارش نموده اند که مقدار قابلیت هضم مادۀ آلی از 59/15 تا 64/97 درصد متغیر بوده است و میزان انرژی قابل سوخت و ساز نیز از حداقل 8/65 تا حداکثر 9/76 مگاژول بر کیلوگرم حاصل شده است - 4 - در عین حال و با اینکه مقدار قابلیت هضم مادۀ آلی مواد خوراکی مورد آزمایش اندکی کمتر از نتایج آزمایش مذکور است، اما مقدار انرژی قابل سوخت و ساز بدست آمده بیشتر از نتایج گزارش شده در آن آزمایش می باشد که به دلیل تفاوت در محتوای مواد خوراکی مورد مطالعه و نیز وجود %20 جو در ترکیب نمونه جیره های مورد آزمایش اخیر، تفاوت ها منطقی به نظر می رسد.
بطورکلی و با توجه به ترکیبات شیمیایی جیره های مورد بررسی، میزان مواد لیگنوسلولزی در جیره های حاوی خارشتر بیشتر شده و در نتیجه میزان تخمیر و تولید گاز و بالطبع میزان قابلیت هضم مادۀ آلی کاهش یافته است. اما در خصوص انرژی قابل سوخت و ساز و با توجه به اینکه در فرمول برآورد میزان انرژی، پروتئین نقش مهمی دارد و با مقایسه میزان پروتئین 14 واریته یونجه مورد استفاده در آزمایش مورد مقایسه که از 15/87 تا 20/37 درصد متغیر بوده است - 4 - و میزان پروتئین خوراک های مورد بررسی در آزمایش حاضر که از 7/68 تا 8/15 درصد بوده است، نتایج بدست آمده قابل پذیرش می باشد.
