بخشی از مقاله
چکیده
تولید ناخالص داخلی از مهمترین شاخصها در بررسی رشد اقتصادی یک منطقه بهشمار میرود. این مطالعه در استان قزوین و بر روی کلیه محصولات زراعی و باغی آبی و دیم انجام شده است. در این تحقیق ارزش ناخالص تولیدات کشاورزی وابسته به آبیاری بر اساس روش شناسی ارائه شده توسط مرکز ملی آمار استرالیا، محاسبه شد. در این راستا ارزش ناخالص محصولات زراعی و باغی وابسته به آبیاری و دیم در بازه زمانی 1381 تا 1395 تحلیل گردید.
نتایج نشان داد ارزش ناخالص تولیدات کشاورزی وابسته به آبیاری در استان در سال 1395، 29521 میلیارد ریال و معادل 95 درصد کل ارزش ناخالص تولیدات باغی و زراعی استان بوده است . انگور آبی با حدود %20 ، گندم آبی با حدود %8 و گوجه فرنگی با حدود % 7 رتبه اول تا سوم محصولات را از نظر ارزش ناخالص تولیدات کشاورزی وابسته به آبیاری در استان دارا هستند. توسعه و بهبود مدیریت تولید کشاورزی و راندمان آبیاری و افزایش بهره وری آب تأثیر چشمگیری بر افزایش ارزش محصولات وابسته به آبیاری و ارتقای ارزش افزوده بخش کشاورزی و اقتصاد استان خواهد داشت.
مقدمه
بخش کشاورزی به دلیل داشتن نقش حیاتی در تأمین غذای مورد نیاز مردم و به عنوان زیربنای اصلی تحقق امنیت غذایی از مهمترین بخشهای اقتصاد جوامع محسوب میشود. در فرآیند توسعه اکثر کشورها این بخش علاوه بر موارد مذکور، نقش تعیین کنندهای در ایجاد مازاد اقتصادی و تأمین ارز مورد نیاز از طریق صادرات داشته است. امروزه فعالیتهای کشاورزی در برخی از کشورهای در حال توسعه علاوه بر موارد مذکور به لحاظ ایجاد اشتغال نیز حائز اهمیت است.
در اغلب کشورهای توسعه یافته، نقش کشاورزی فراتر از تأمین غذای مورد نیاز بوده و شامل تأمین اولویتهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی نیز میگردد و از این نظر غیر قابل جایگزین شمرده میشود. به همین جهت به استقلال بخش کشاورزی برای حذف زیانهای ناشی از وابستگی این بخش تأکید میکنند و سیاستهای حمایتی گوناگون را به صورت اثر بخش و در جهت نیل به ارتقاء کارایی، مصرف بهینه نهادهها و منابع کمیاب طبیعی در حوزههایی مانند تجارت، مالیات، اعتبارات، قیمتها و غیره در بخش کشاورزی تدوین و اعمال میکنند. بخش کشاورزی به عنوان کوچکترین بخش از تولید ناخالص داخلی ایران بوده که طی بیست سال گذشته سهمی در حدود 8,3 درصد از تولید ناخالص داخلی به خود اختصاص داده است
در میان شاخصهای اقتصاد کلان، تولید ناخالص داخلی از اهمیت ویژهای برخوردار است. زیرا نه تنها بهعنوان مهمترین شاخص عملکرد اقتصادی در تجزیه و تحلیلها و ارزیابیها مورد استفاده قرار میگیرد، بلکه بسیاری از دیگر اقلام کلان اقتصاد محصولات جنبی محاسبه و برآورد آن محسوب میگردند. کل ارزش ریالی محصولات نهایی تولید شده توسط واحدهای اقتصادی مقیم کشور در دوره زمانی معین - سالانه یا فصلی - را تولیدناخالص داخلی مینامند
تولید ناخالص داخلی از مهمترین شاخصها در بررسی رشد اقتصادی کشورها محسوب میشود و میتوان گفت رشد اقتصادی در هر جامعهای برآیندی از تولید آن جامعه است. رشد، افزایش بلندمدت ظرفیت تولید به منظور افزایش عرضه کل، جهت تأمین نیازهای جمعیت است بنابراین رشد اقتصادی هر کشور، بیانگر رشد مداوم تولید است؛ کهدر اغلب موارد، با افزایش جمعیّت و یا معمولاً با تغییرات زیربنایی همراه است
با استفاده از جدول دادهB ستانده ارزش افزوده واقعی بهرهوری صنعت در چین را برای دوره زمانی 2010-1995 اندازهگیری کردند. نتایج نشان داد اگر چه از دست دادن سرمایه طبیعی در بخشهای صنعتی چین ازنظر ارزش افزوده کند شده است ولی اثرات آن بر بهرهوری در طول دهه گذشته هنوز کاملا روشن است.
Nicholas and - 2014 - et al به بررسی اثر بیماری نفتی بر ارزش افزوده بخش کشاورزی کشورهای منا برای دوره زمانی 2011-1970 با روش پانل پرداختند. نتایج نشان داد که رونق بخش نفت به علت حرکت منابع به سمت بخشهای نفتی سبب کاهش فعالیتهای کشاورزی و کاهش ارزشافزوده این بخش میشود
. - 2013 - Figen & Burhan Ozkan به بررسی ارتباط میان ارزشافزوده بخش کشاورزی و رشد اقتصادی در اتحادیه اروپا با روش پانل برای دوره 2002 - 2007 پرداختند. نتایج نشان داد که رشد ارزشافزوده بخش کشاورزی سبب رشد اقتصادی کشورهای عضو اتحادیه خواهد شد.
جعفری صمیمی و نقوی - 1387 - به بررسی مزیت نسبی ارزشافزوده بخشهای اقتصادی در منطقه خراسان بر اساس عملکرد برنامه سوم توسعه با استفاده از شاخص مزیت نسبی آشکار برای دو مقطع زمانی سالهای 1379 و 1383 پرداختند . نتایج نشان داد که از میان بخشهای عمده اقتصادی، بخش کشاورزی نسبت به بخشهای دیگر اقتصادی دارای مزیت نسبی بیشتر بوده و بخش صنعت به کلی فاقد مزیت نسبی در منطقه خراسان است. اما در بین 72 رشته فعالیت اقتصادی، فعالیتهای مرتبط با خدمات گردشگری نظیر هتل و خوابگاه و فعالیتهای صنعتی خاص نظیر صنایع محصولات غذایی داری مزیت نسبی در خراسان هستند.
جعفری صمیمی و حسینی - 1386 - در مطالعهای به بررسی رابطه بین مزیت نسبی ارزشافزوده و توسعه اقتصادی در بخش کشاورزی استان خراسان و مقایسه آن با سایر استانهای کشور برای سال 1385 پرداختند .نتایج تحقیق نشان میدهد که استان خراسان در زمینه فعالیت بخش کشاورزی از مزیت نسبی برخوردار بوده و رتبه پانزدهم را در بین سایر استانهای کشور بدست آورده است .در زمینه توسعه بخش کشاورزی نیز نتایج تحقیق نشان میدهد که شاخص توسعه بخش کشاورزی استان خراسان معادل 0,538 برآورد شده است و این استان در رده استانهای توسعهیافته در بخش کشاورزی محسوب شده و رتبه سوم را از این لحاظ کسب نموده است.
لایقی و همکاران - 1391 - مزیت نسبی تولید و اشتغال بخش کشاورزی استان های کشور بررسی نمودند. نتایج این تحقیق نشان میدهد استانهای کرمان، اردبیل و گلستان در مزیت نسبی تولید و استانهای اردبیل، خراسان شمالی و آذربایجان غربی در مزیت نسبی اشتغال رتبه های اول تا سوم را در سالهای مورد مطالعه به خود اختصاص دادهاند. استان های تهران ، قم و اصفهان در مزیت نسبی تولید و اشتغال بخش کشاورزی عملکرد ضعیفتری را بین استانهای کشور دارد و این استانها در تولید و اشتغال بخش کشاورزی مزیت نسبی لازم را کسب ننمودهاند.
لذا با توجه به مطالعات انجام شده، ارزش افزوده به تفکیک وابستگی محصولات به تامین آب آبیاری چندان مورد توجه محققین قرار گرفته نشده و مطالعاتی در این زمینه به چشم نمیخورد. بنابراین این تحقیق با هدف محاسبه از ارزش ناخالص تولیدات کشاورزی وابسته به آبیاری در استان قزوین انجام شده است. چارچوب تحلیل مورد استفاده نیز روش شناسی توسعه داده شده توسط سازمان ملی آمار استرالیا - ABS,2017 - بوده است.
مواد و روشها
استان قزوین در حوزه مرکزی ایران بین 48 درجه و 44 دقیقه تا 50 درجه و 53 دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ و 35 درجه و 24 دقیقه تا 36 درجه 49 دقیقه عرض شمالی نسبت به خط استوا قرار گرفته است. این استان از شمال به استانهای مازندران و گیلان و از غرب به استانهای زنجان و همدان، از جنوب به استان مرکزی و از شرق به استان تهران محدود میگردد - شکل . - 1 این استان با دارا بودن تنها 1 درصد از مساحت کشور نزدیک به 8 درصد در اقتصاد و تولید ناخالص داخلی ایران نقش دارد.
شکل -1 موقیت جغرافیایی استان قزوین
محاسبه 1GDPR - تولید ناخالص داخلی منطقهای - استان از سال 1379 توسط مرکز آمار ایران و گروه حسابهای منطقهای سازمان مدیریت و برنامهریزی استان آغاز شده است. میزان تولید ناخالص داخلی زراعت استان - شامل محصولات باغی و زراعی - در سال 1393 برابر 516،393،23 میلیون ریال میباشد که سهم آن از کل تولید ناخالص داخلی استان در حدود 15 درصد میباشد - حسابهای منطقه ای ملی و منطقه ای - .
در این مطالعه برای محاسبه ارزش ناخالص تولیدات کشاورزی وابسته به آبیاری که شامل محصولات زراعی و باغی میباشد از شاخص2GVIAP ارائه شده توسط سازمان ملی آمار استرالیا، استفاده شد
