بخشی از مقاله
چکیده
هدف اصلی این تحقیق تعیین ارزش اقتصادی آب کشاورزی در کشت گلخانهای دشت قزوین است. برای دستیابی به هدف موردنظر، از روش برنامهریزی ریاضی اثباتی - PMP - بهرهگرفته شد. ابتدا سناریوهای غیر-قیمتی آب در سطوح به ترتیب 5،10،20 و 30 بررسی و مورد ارزیابی قرار گرفت.
داده های موردنیاز برای سال زراعی 1395-1396 میباشند. پس از حل مدل، ارزش اقتصادی آب آبیاری در دشت قزوین 1040 ریال برآورد گردید. نتایج نشان داد که اختلاف چشمگیری میان ارزش اقتصادی آب محاسبه شده وجود دارد و پیشنهاد سیاستی منتج شده از این تحقیق این است که مقدار نرخ آببهای واقعی کشاورزان را به مقدار ارزش اقتصادی آب آبیاری در یک سطح مشخص موجودی منابع آب نزدیک کنیم، تا از اتلاف و هدررفت این منبع طبیعی کمیاب جلوگیری شود.
مقدمه
ایران یکی از مناطق خشک و نیمهخشک جهان به شمار میآید. قسمت اعظم فلات ایران را کویر تشکیل میدهد. بیشتر نواحی ایران سالانه فقط 150 تا 250 میلیمتر بارندگی دارند. این ارقام نشان میکند که متو سط بارندگی در ایران از 30 در صد تو سط بارندگی جهان کمتر ا ست. م شکلات دیگری نظیر توزیع نامنا سب جغرافیایی باران، توزیع نامنا سب زمانی ریزش باران، بالا بودن درجه تبخیر و تغییرات میزان بارندگی سالانه ابعاد م سئله را بهمراتب گ ستردهتر می سازد. کمیابی آب از یک طرف و هزینههای زیاد تأمین آب از طرف دیگر، افزایش بهرهوری مصرف آب را بهصورت یکی از مهمترین هدفهای ملی مطرح کرده است. ازاینرو تعیین نرخ آب باید با توجه به ضوابطی با شد که مشکلات مالی سازمانهای آب را حل نماید
بنابراین باید پذیرفت که بخش عمدهیا از عدم تعادل در منابع آب در ابعاد محلِی، منطقهای و ملی ناشی از محدودیت طبیعی و بخش دیگر متأثر از اقدامات و فعالیتهای بشر در ارتباط با استفاده از منابع کمیاب آب است که در قالب تخصیص غیر بهینه و استفاده غیراقتصادی منابع آب ظاهر میگردد.
همچنین به علت وجود خلأ بین توان تأمین و شدت تقا ضای آب که نا شی از محدود بودن منابع، ثابت بودن حجم آب تجدیدشونده و بالا بودن نیاز سرمایهگذاری است ازیکطرف و افزایش روزافزون تقاضای آب به علت رشد روزافزون جمعیت شهرنشینی، بهبود شیوههای زندگی، افزایش نیاز به مواد غذایی و پیدایش نیازهای جدید مصرف آب از طرف دیگر، بیانگر این مهم است که تقاضای آب بحرانآفرین بوده و یکی از بزرگترین چالشهای قرن حا ضر بشریت محسوب میگردد که میتواند منشأ بسیاری از تحولات مثبت و منفی جهان قرار گیرد.
لذا با توجه به تنگناهای موجود در راستای بهرهبرداری، تخصیص، استفاده بهینه و جلوگیری از اتلاف این منبع ارزشمند و مبارزه با مشکل کمآبیخصوصاً در بخش کشاورزی اتخاذ سیاستها و راهبردهای درازمدت که لوازم مدیریت کارآمد منابع ا ست. ضروری بوده تا با تأمین آب باکیفیت م شخص، در زمان و مکان معین و تخصیص آن بین بخشها و مصارفی که بالاترین بازده نهایی را تولید میکنند. موجب بهبود مدیریت آب کشاورزی گردیده و بین عرضه و تقاضای آن تعادل برقرار گردد
بنابراین افزایش کارایی و راندمان آب یکی از اهداف مهم در این بخش است. در کشتهای مزرعهای، آبیاریمعمولاً به روش سنتی - غرقابی - انجام می شود. خوشبختانه کشتهای گلخانهای موجب مصرف کمتر و صرفهجویی در آب ن سبت به ک شتهای آزاد می شوند. سالها ست که اروپا ک شت گلخانهای را با توجیه اقتصادی و سودآوری فراوان انجام میدهد. کشور ما نیز با توجه به کمی بارندگی و زمینهای حاصلخیز، جمعیت عظیم کارشناسان و فارغ التحصیلان بخش کشاورزی، نزدیکی به بازارهای مصرف کشورهای خلیج فارس، میتواند از طریق گسترش فعالیتهای گلخانهای تغییر عمدهای در زندگی کشاورزان و سودآوری فعالیتهای کشاورزی آنان ایجاد کند. ازجمله محصولاتی که تولید آنها در گلخانه به سهولت انجام می شود میتوان به گوجه فرنگیفرنگی، خیار، بادمجان، توتفرنگی، تربچه، فلفل و انواع مختلف سبزیها دارای برگ اشاره نمود.
دشت قزوین یکی از دشتهای مستعد برای تولید محصولات کشاورزی است. این منطقه یکی از دشتهای حوضه آبریز دریاچه نمک و بزرگترین دشت آن محسوب میشود که بیشترین سطح زیر کشت انواع محصولات را در میان د شتهای حو ضه آبریز دارد
میانگین بارش سالانه در استان قزوین 234/1 میلیمتر است که حدود 8 درصد کمتر از متوسط بارندگی در کشور است. برداشت بخش کشاورزی از آبخوانهای استان قزوین در حدود 1400 میلیون مترمکعب است که حدود 900 میلیون مترمک عب آن در بخش زراعی، برای تول ید محصولات ع مدهای چون گ ندم، جو ذرت دانه ای، گو جه فرنگیفرنگی، چغندر، کلزا و یونجه استفاده می شود
برآورد مصرف آب در هر هکتار از محصولات کشتشده در بخش گلخانهای استان قزوین حدود 0,7 لیتر در ثانیه است. محصولات گلخانهای قابلکشت در استان قزوین شامل دو نوع سبزی و صیفی و محصول دیگر به نام توتفرنگی است. سبزی و صیفی شامل خیار و گوجه فرنگیفرنگی و انواع فلفل و بادمجان است.
طبق آمار گزارش شده سازمان جهاد ک شاورزی استان قزوین در سال 1394 تعداد واحدهای گلخانهای ک شت شده برای مح صول خیار و گو جه فرنگی و انواع فل فل و بادم جان و توتفرنگی به ترت یب 24،11،1،1،5 بوده است که میزان تول ید محصولات خیار و گوجه فرنگی و بادمجان و توتفرنگی به ترتیب 2540 و 700 و 75 و 318 تن بوده است.
