بخشی از مقاله
چکیده:
الگوی کشت به عنوان یکی از عوامل تأثیر گذار در رشد و توسعه بخش کشاورزی، به ویژه در کشور های در حال توسعه که با افزایش جمعیت، رشد تقاضا و بهبود نسبی سطح زندگی مردم روبرو هستند، دارای اهمیت خاصی است. در این راستا این مطالعه به بررسی تعیین الگوی کشت مناسب محصولات زراعی در شهرستان ساری در سال زراعی 1391 - 1392 با استفاده از روش برنامه ریزی خطی با هدف حداکثر سازی سود و دستیابی به خودکفایی با نرم افزار Lingo10 و Excel قرار گرفته است.
هدف از تعیین الگوی بهینه کشت، انتخاب ترکیبی از محصولات برای کشت در یک واحد زراعی مشخص با توجه به خصوصیات کشت محصولات مختلف، حجم تقاضا، منابع آب و خاک در دسترس، نیروی انسانی، سرمایه، تجهیزات کشاورزی و دیگر به منظور بیشینه کردن تولید، سود در جهت حفظ محیط زیست می باشد.
نتایج بررسی نشان میدهد که محصولات گندم دیم، کلزا دیم، شبدر، کشت مخلوط علوفه ی، سورگم و از میان سبزیجات تربچه و شاهی از الگوی بهینه حذف شوند و سطح زیر کشت کلیه ارقام برنج محلی، میان رس، رتون و کشت مجدد کاهش یافته و سطح زیر کشت باقلا، سیر و از میان سبزیجات جعفری و اسفناج افزایش پیدا میکند. همچنین نتایج این مطالعه نشان می دهد که در مقایسه با الگو های موجود و سطح درآمدها، به کار گیری الگوی کشت بهینه 10 درصد بازده خالص کل را افزایش دهد.
.1 مقدمه
بخش کشاورزی یکی از مهمترین و تواناترین بخش های اقتصادی کشور است که تأمین کننده حدود %25 تولید ناخالص داخلی،%25 اشتغال و بیش از%80 نیازهای غذایی کشور است. توسعه بخش کشاورزی در هر شرایطی پیش شرط ضروری توسعه اقتصادی کشور بوده و تا زمانی که موانع توسعه در این بخش برطرف نشود، سایر بخش ها نیز به شکوفایی و توسعه دست نخواهند یافت
همواره دو پرسش مهم در اقتصاد تولید، نحوه تخصیص نهاده ها و منابع مصرفی وچگونگی تخصیص محصولات در منابع پایه تولیدی می باشد. حدود 50 سال است که متخصصین اقتصاد و مدیریت کشاورزی با استفاده از روش برنامه ریزی ریاضی مدیریت تخصیص بهینه محصولات را اعمال می کنند. به طورکلی 3 هدف گذاری بهینه در تولید وجود دارد که شامل موارد ذیل است:
-1دستیابی به حداکثر تولید فیزیکی در واحد سطح - عملکرد در هکتار - .
-2دستیابی به حداکثر سود.
-3دستیابی به حداقل هزینه.
رشد روز افزون جمعیت و محدودیت منابع موجود، بشر را وادار ساخته است تا با مدیریت صحیح منابع موجود و تخصیص بهینه منابع موجود به نیازهای نامحدود بشری به بهترین نحو ممکن پاسخ دهد. به سبب فعالیت جمع کثیری از جمعیت کشور های در حال توسعه به خصوص ایران در بخش کشاورزی، اقتصاد این کشورها بطور چشمگیری وابسته به کشاورزی است. انتخاب یک الگوی کشت بهینه که در آن علاوه بر داشتن شرط حداکثر درآمد ممکن برای کشاورز به استفاده صحیح و اصولی از منابع نیز توجه شود ضروری است
الگوی کشت به عنوان یکی از عوامل تأثیر گذار در رشد و توسعه بخش کشاورزی، به ویژه در کشور های در حال توسعه که با افزایش جمعیت، رشد تقاضا و بهبود نسبی سطح زندگی مردم روبه رو هستند، دارای اهمیت خاصی است. رشد تولید و افزایش درآمد حاصل از فعالیت ها در بخش کشاورزی به طور کلی از دو منبع ناشی می شود: گسترش سطح زیر کشت محصولات کشاورزی و افزایش میزان بهره وری تولید در زمین های موجود. به دلیل محدودیت در افزایش سطح زیر کشت، بهبود تولید و افزایش درآمد از زمین های موجود دارای اهمیت بیشتری است
پیشینه تحقیق
کرامت زاده و همکاران - 1385 - در مطالعه ای برای تعیین ارزش اقتصادی آب از تکنیک برنامه ریزی خطی استفاده نمودند. به این منظور برای بدست آوردن ضرایب تکنیکی با استفاده از روش نمونه گیری طبقه ای، 100 پرسشنامه تکمیل گردید. تجزیه و تحلیل این مطالعه با بسته نرم افزاری Lindo صورت گرفت. براساس نتایج به دست آمده، در شرایط اجرای الگوی کشت بهینه در اراضی زیر سد بارزو شیروان، ارزش اقتصادی آب سد در ماه های فروردین، تیر،شهریور و آبان به ترتیب 880،470،474 و 595 ریال برآورد شد.
محمدی - 1388 - شهرستان مرودشت براساس الگوی بهینه ی ارائه شده دو الگوی تقریبأ بهینه نیز با انحراف بازدهی 5 درصد نسبت به الگوی بهینه ارائه شد. در الگوی تقریبا بهینه ی نخست، از سطح زیر کشت گندم از 10 هکتار الگوی بهینه به 4,9 هکتار کاهش یافته است و جو نیز از الگو حذف شده است. از سوی دیگر سطح زیر کشت ذرت از 2,2 هکتار در الگوی بهینه به 3,8 هکتار و سطح زیر کشت سبزی نیز از 2,1 هکتار به 3,8 هکتار افزایش یافته است. باقلا که در الگوی بهینه از اولویت برخوردار نبود، در الگوی تقریبا بهینه ی نخست 2,6 هکتار را به خود اختصاص داده است. بازدهی این الگو در مقایسه با الگوی فعلی 14,4 درصد بالاتر است.
مادح خاکسار و آینه بند - - 1390 به تعیین الگوی کشت بهینه شبکه آبیاری و زهکشی هندیجان، با استفاده از روش برنامه ریزی خطی و نرم افزار Lingo پرداختند. همچنین در این تحقیق، تحلیل حساسیت مدل براساس قیمت آب انجام پذیرفت. نتایج نشان داد که با افزایش قیمت آب و فشردگی کشت، درآمد به ازای هر واحد آب مصرفی و کل درآمد کشاورز در تمام سناریو های مفروض کاهش مییابد.
بیشترین سود کشاورز در تمامی حالت های فراهمی آب، در شرایط بدون محدودیت فشردگی کشت 140 درصد وآب بهاء براساس 3 درصد محصول، به دست آمد که بیشترین مقدار آن معادل با 12334682 ریال در هکتار، به شرایطی آب با احتمال 50 درصد اختصاص داشت. اولیوریا و همکاران - 2007 - با ارائه تکنیک هایی به حل مدل های برنامه ریزی خطی بازده ای چند هدفه پرداختند و این امکان را فراهم آوردند تا تصمیم گیرنده قادر به دخالت دادن شرایط ریسک، نبود قطعیت و داده های نادقیق در مدل های تصمیم گیری برنامه ریزی باشد.
نتایج نشان می دهد که روش حل ارائه شده از روش های حل موجود دقت بالاتری دارد و با این تکنیک امکان دخالت امکان دخالت چندین هدف در شرایط نااطمینانی میسر است. کاش - - 2011 به بررسی وضعیت الگوی کشت در ایالت بنگال غربی هندوستان پرداخته است. بنابر نتایج این مطالعه کشاورزی هندوستان در رویارویی با اقتصاد جهانی به سوی تولید هرچه بیشتر محصولات عمده کشاورزی پیش رفت که در این میان توجه به تنوع کشت به عنوان یکی از اصلی ترین عوامل افزایش تولید و بهره وری شناخته شد. به گونه ای که با وجود گرایش به کاشت غلات غذایی، تولید محصولاتی همچون برنج، سیب زمینی، دانه های روغنی و خردل مورد توجه کشاورزان قرار گرفت.
عبدالعزیز و همکاران - 2012 - ، با استفاده از برنامه ریزی خطی به بهینه سازی کشت ترکیبی در ایالت دارفور شمالی - NDS - کشور سودان، پرداخته اند. در این راستا، از روش برنامه ریزی خطی استفاده شد. نتایج نشان داده است که الگوی بهینه کشت با الگوی کنونی کشاورزان متفاوت است، چون مقدار تابع هدف در مدل مثبت است در حالی که کشاورزان در طول دوره تولید و برداشت متحمل ضرر شده اند، به عبارتی کشاورزان بهینه تولید نمی کنند. استفاده از تکنولوژی پیشرفته، افزایش قیمت محصولات کشاورزی و کاهش هزینه های تولید باعث افزایش حمایت از درآمد کشاورزان می گردد.
سینگ و پندا - 2012 - در مطالعه ای مدل برنامه ریزی خطی را برای تخصیص مطلوب زمین و منابع آب به منظور به حداکثر رساندن بازده خالص سالانه در یک منطقه آبی واقع در ایالت هاریانا در هند مورد استفاده قرار دادند.نتایج نشان می دهد در الگوی بهینه کشت سطح زیر کشت برنج، خردل و جو کاهش و در منطقه گرم سطح زیر کشت پنبه، نیشکر، گندم، ارزن و سورگم افزایش مییابد. براساس تخصیص بهینه زمین و آب، استفاده از آب های زیر زمینب افزایش مییابد، که به نوبه خود سبب کاهش مشکلات شوری و غرقابی در منطقه مورد مطالعه می شود. همچنین بازده خالص سالانه نزدیک به 26 درصد افزایش مییابد. تحلیل حساسیت پارامتر های مدل نشان می دهد که قیمت بازار محصولات حساس ترین پارامتر است و بعد از آن سطح زیر کشت محصول و هزینه های کشت قرار دارند.
ماجیک و همکاران - 2013 - ، برنامه ریزی خطی را در ترکیب بهینه محصولات زراعی منطقه ای در زیمباوه استفاده کردند. نتایج نشان داد این مدل درآمد بالاتری را برای کشاورزان منطقه بدست آورد که اختلافش با درآمد کشت فعلی 72/79 درصد بود.
