بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این مطالعه دستابی به الگوی بهینه کشت در مزارع شهرستان نکا می باشد. جهت تعیین الگو کشت از روش برنامه ریزی خطی که در رابطه با تخصیص بهینه منابع کمیاب بین فعالیت های به کار گرفته می شود استفاده گردید. همچنین برای تجزیه وتحلیل از نرم افزارLINGO استفاده شده است که از این طریق الگوی بهینه برای شهرستان نکا تعیین شد . نتایج حاصل بیانگر آن بود که الگوی فعلی بهینه نبوده است ،در نتیجه کشاورزان از زمین و دیگر منابع استفاده مطلوب نمی کنند و همچنین نتایج بیانگر آن بود که اگر تولید در منطقه افزایش یابد قیمت کاهش می یابد و تولید صرفه اقتصادی نخواهد داشت. لذا پشنهاد می شود که بازاریابی و فروش محصولات با ایجاد یک بازار متمرکز جهت سهولت فروش محصولات بدون حضور واسطه ها مورد بررسی واقع شود و همچنین آگاهی کشاورزان در رابطه با چگونگی استفاده از منابع با کمک مراکز ترویج افزایش دهند.
مقدمه:
اغلب فعالیت های کشاورزی وابسته به شرایط اقلیمی است به نحوی که هر محصول در شرایط خاصی از محیط از عملکرد بالاتری برخوردار است. با توجه به شرایط اقلیمی در ایران موضوع الگوی کشت از اهمیت بالایی برخورداراست. از این طریق می توان قطبهای تولیدی محصولات زراعی، باغی ودامی را در ایران تعریف نمود و بر مبنای قطبهای منطقه ای تعیین شده سیاستگذاریمخصوصاً در جهت سرمایه گذاری کشاورزی مشخص شود، این امر یک تجربه جهانی موفق بوده است. برای دستیابی به الگوی بهینه لازم است موارد زیر مورد توجه قرار گیرد: - برشور همایش اقتصاد کشاورزی -
- شرایط محیطی مانند دما، رطوبت، بارندگی
- نوع خاک از لحاظ مواد مغذی، بافت و ساختمان خاک، عمق زراعی، وضعیت توپوگرافی و...
- موجودی منابع تولیدی در منطقه اعم از منابع طبیعی به ویژه ذخایر آب
- سطح، جهت و سرعت پیشرفت تکنولوژی
- نیازمندیها و شرایط آرمانی هر محصول - خودکفایی، مزیت نسبی و...
- بازارها و قیمت های نسبی
بین موارد فوق عوامل، یک تا سه در آزمایش زمین تعیین می شوند و تقریبا در طول زمان ثابت هستند. عوامل چهارم وپنجم توسط محققین کشاورزی تعیین می شود اگر چه نسبت به دسته قبلی انعطاف پذیری بیشتری دارند اما در کوتاه مدت تقریبا ثابت بود و نمی توانند سرعاًی تغییر یابند. آخرین متغیرعامل اقتصادی بوده که باید مورد توجه ویژه قرارگیرد، متغیر اقتصادی بدلیل نوسانات سریع، تاثیر بدی در الگوی کشت کوتاه مدت دارد. چنانچه سیاستهای دولت در جهت تثبیت قیمتها در سطحی باشد که الگوی کشت براساس پنج عامل قبلی انجام شود بهترین استراتژی محسوب می شود . در این بررسی تعیین الگوی کشت براساس برنامه ریزی خطی انجام پذیرفت.
ضرورت مسئله
شهرستان نکا به دلیل بهرمندی از شرایط اقلیمی و جغرافیایی یکی از شهرهای اصلی در تولید محصولات زراعی به شمار می آید. محصولات زراعی به لحاظ گستردگی سطح زیرکشت و رقم بالای تولید، به عنوان مهمترین محصولات محسوب گردند. به دلیل اینکه مشخص شود الگوی فعلی برای تولید محصولات زراعی دارای حداکثر سود بوده و همچنین از زمین استفاده مطلوب می شود، با استفاده از برنامه ریزی خطی ، الگوی بهینه برای این شهرستان تعیین می گردد. هدف از این تحقیق شناسایی الگوی کنونی کشت، نحوه استفاده ازمنابع تولید و تعیین الگوی کشت بهینه با هدف حداکثر سازی درآمد ناخالص می باشد. محققان در بررسیهای متعددی الگوی کشت بهینه محصولات کشاورزی را برآوردکردند:
حاج رحیمی و ترکمانی - 1376 - در بررسی خود برنامه بهینه واحد کشاورزی استان آذربایجان غربی و الگوی کشت را با استفاده از روشهای برنامه خطی و برنامه ریزی هدف تعیین نمودند و علاوه بر ساختار برنامه ریزی هدف معرفی و نتایج حاصل از کاربرد آن با برنامه ریزی مقایسه گردیده است. نتایج نشان داد که الگوی کشت مطلوب حاصل از برنامه هدف تفاوت قابل توجه ی با نتایج حاصل از کاربرد برنامه ریزی خطی داشته است .
چیذری و قاسمی - 1378 - ، به بررسی و تعیین الگوی بهینه محصولات زراعی در یک مزرعه ی نماینده ی 40 هکتاری درشهرستان اقلید استان فارس پرداختند. در این مطالعه هدف های مورد بررسی شامل استفاده ی کمتر از نهاده های زمین و آب،کمینه کردن هزینه های متغیر تولید و بیشینه کردن سود ناخالص مزرعه بود. براساس نتایج در الگوی بهینه دو محصول گندم وچغندر جای گرفتند و محصولات دیگر نظیر لوبیا، نخود و عدس از الگوی بهینه حذف شدند .
ترکمانی و صداقت - 1378 - با استفاده از برنامه ریزی خطی ایجاد گزینه ها به تعیین الگوی بهینه ی زراعت و باغداری پرداختند. نتایج این مطالعه نشان داد که سطح زیر کشت پسته در الگوهای بهینه و تقریبا بهینه ی که توسط بهره بردارن دارای آب شیرین انجام گردید، تفاوت معنی داری با وضعیت فعلی آن نداشت، در حالی که بهره برداران دارای آب شور این سطح به گونه ی معنی داری بیشتر از سطح زیرکشت پسته با آب شیرین می باشد .
اسدی و سلطانی - 1379 - در مطالعه خود در دشت قزوین که به منظور تعیین الگوی بهینه ومقایسه آن با الگوی فعلی، مقایسه درآمد گروههای مختلف در برنامه بهره برداری کنونی و بهینه و همچنین تعیین حاشیه ایمنی زراعین انجام شده است از روش برنامه ریزی خطی استفاده نموده اند. نتایج نشان داد کاربرد الگوی بهینه به طور قابل ملاحظه ای درآمد زارعین را افزایش می داد .حیدری و قاسمی - 1379 - در مطالعه ای یک واحد 40 هکتاری در اقلید فارس را مورد بررسی قرار دادند. ایشان با استفاده از برنامه ریزی ریاضی و با توجه به اهداف زیر واحد کشاورزی در زمینه استفاده از نهاده های زمین و آب، حداقل نمودن هزینه متغیر تولید، حداکثر نمودن سود ناخالص و تولید مطلوب الگوی بهینه را مشخص نموداند. نتایج این مطالعه نشان می دهد الگوی مورد استفاده مذکور دارای توجیه اقتصادی نبوده و بکارگیری الگوی کشت پشنهادی سبب افزایش سود و کاهش هزینه تولید و صرفه جویی در مصرف آب می شود .
ترکمانی وخسروی - 1380 - در مطالعه ای درشهرستان مرودشت استان فارس با استفاده از برنامه-ریزی خطی الگوی بهینه کشت منطقه را تعیین نموده که بر اساس آن سطح زیر کشت ذرت علوفه-ای و یونجه نسبت به الگوی فعلی کاهش یافته وسطح زیرکشت بهینه محصولات آبی ذرت دانه ای ذرت علوفه ای و یونجه تعیین گردیده است . شاه ولی و ترکمانی - 1384 - در مطالعات خود الگوی بهینه فعالیت زراعین شهرستان مرودشت را با استفاده از انواع برنامه ریزی از جمله برنامه ریزی خطی ساده و برنامه ریزی هدف مورد بررسی قرارداد، نتایج نشان داد که بالاترین ریسک ممکن، الگوی بهینه تمامی روشهای یکسان، لازم ذکر است که در تمامی این الگوها محصول گوجه فرنگی نیاز به آب فروان در فصلهای بهار و زمستان و از الگو حذف شد.
باقریان و همکاران - 1386 - در مطالعه ای در شهرستان کازرون با استفاده از برنامه ریزی خطی الگوی بهینه منطقه را تعیین نموده است که براساس آن الگوی کشت در زمینهای کمتر از 5 هکتار منطقه کازرون با محدویت های - آب، زمین و .. - مواجه می باشد این مطالعه نشان داد که فقط گندم ذرت و خیار در الگوی کشت بهینه وارد گردیده اند که نتایج بیان می کند که کشاورزان از منابع موجود به نحو بهینه استفاده نمی کنند به گونهای که اختلاف سود در اجرا در حالت کنونی و بهینه 11/5 درصد است منصوری و کهنسال - 1387 - بسیاری از تحلیل های اقتصادی تنها بر روی افزایش رفاه اقتصادی کشاورزان تاکید می کنند بدون اینکه به مسایل زیست محیطی توجهی داشته باشند.
از این رو می-توان گفت یک مدیر همه سو نگر و کارامد ، در زمینه انتخاب فعالیتهای کشاورزی باید چندین هدف اعم از اقتصادی و زیست محیطی را همزمان در نظر داشته باشد نتایج تحقیقات منصوری و همکاران نشان داد که با استفاده از یک مدل برنامه ریزی ریاضی ، تصمیم گیری برای کشاورزان در شرایط نامناسب زیست محیطی تسهیل می گردد، شرایط الگوی کشت به طور نسبی بهبود می یابد و از منابع و نهاده ها به نحو مطلوبتری بهره برداری می گردد.
