بخشی از مقاله
چکیده :
بررسی وبرآورد میزان آب موجود در یک آبخوان، یک شاخص مهم در برنامه ریزی وتصمیم گیری در مورد استفاده بهینه از منابع آبی وتوسعه منابع آب زیر زمینی است .ایجاد وتوسعه یک تاسیسات شهری،صنعتی یا
کشاورزی نیاز به اطمینان از وجود آب کافی ودر دسترس دارد
محاسبه حجم آب موجود در یک آبخوان مستلزم داشتن اطلاعات دقیق از حجم آبخوان وهمچنین تخلخل لایه های تشکیل دهنده آبخوان است .دو پارامتر مجهول - حجم وتخلخل آبخوان - توسط مطالعات ژئوالکتریک محاسبه می شوند . بخشی از آبخوان که مورد مطالعه قرارگرفته دارای شکل هندسی نامنظم است و برای تعیین حجم آن از تکنیک های انتگرال گیری استفاده شده است .در محاسبه تخلخل آبخوان از روابط آرچی بر ای محاسبه تخلخل بدون صرف هزینه های آزمایشگاهی بهره گرفته شده است.
مقدمه :
نقش منابع آب در پیشرفت وتوسعه هر شهر وروستایی انکار ناپذیر است .حفظ ونگهداری از منابع آب زیرزمینی در کنار استفاده مناسب واصولی از آنها نیاز به داشتن اطلاعات کافی در مورد این منابع دارد
مطالعات ژئوالکتریک می تواند اطلاعات بسیار مفیدی در مورد یک آبخوان در اختی ار قرار دهد . آبخوان مورد مطالعه در مجاورت دریا قرار دارد، به دلیل اختلاف چگالی آب شور وشیرین،آب شیرین در داخل یک سفره آب زیرزمینی بالای آب شور قرار می گیرد، با افزایش حجم آب شیرین در اثر تغذیه آبخوان به تدریج آب شور به سمت پایین رانده می شود،و در صورت برداشت زیاد از آب شیرین آبخوان سطح آب شور بالا می آید، در نتیجه عمق مرز آب شور وشیرین در اثر عوامل مختلف از جمله عواملی که بیان شد،می تواند در یک آبخوان بسیار متغییر باشد.
از این رو مسئله مهم یافتن عمق مرز آب شور وشیرین وشکل هندسی این مرز برای محاسبه حجم آبخوان است. روش مقاومت ویژه بهترین پیشنهاد برای مطالعه و پایش دائمی مرز آب شور وشیرین است که در این مطالعه نیز مورد استفاده قرار گرفت . مرز هندسی دیگر سفره آب زیرزمینی،سطح ایستابی است . سطح ایستابی با استفاده از تفسیر داده های ژئوالکتریک وهمچنین داده های چاه های پیزو متری موجود بدست می آید .
تخلخل درصدی از کل حجم سنگ است که توسط فضا های خالی اشغال می گردد، در این مطالعه منظور از تخلخل، تخلخل بین دانه ای یا بین بلوری است که تخلخل اولیه نامیده می شود . در مورد تخلخل حفره ای یا تخلخل ناشی از شکستگی های مکانیکی که تخ لخل ثانویه نامیده می شود بحثی نمی شود. محاسبه تخلخل یک سازند بویژه زما نی که مغزه در اختیار نباشد،بر اساس روش های غیر مستقیم انجام می گیرد، در آنها تخلخل با استفاده از پارامتر هایی که تحت تاثیر تخلخل تغییر می کنند اندازه گیری می شود . روابط تجربی آرچی با استفاده از اندازه گیری مقاومت ویژه سنگ اشباع از آب ومقاومت ویژه آب سازندی، تخمینی از تخلخل سازند ارائه میکند.
بحث:
محاسبه حجم آبخوان دارای آب شیرین :
مطالعه حاضر روی قسمتی از یک آبخوان ساحلی در استان بوشهر انجام شده است.عمده نهشته های ساحلی در این منطقه , نهشته های آبرفتی نسبتا همگن می باشد . برای نیل به اهداف تعیین شده و باتوجه به اطلاعات زمین شناسی منطقه تعداد 12 پروفیل عمود بر خط ساحلی طراحی شد .هر پروفیل شامل 7 سونداژشلومبرژه با فاصله 50 متر است.فاصله پروفیلها با هم 100 متر انتخاب شد. .با توجه به عمق کم آب شور در منطقه گسترش آرایش 200 متر است. داده های برداشت شده ابتدا به صورت دستی تفسیر شد ودر ادامه برای تکمیل شدن کار و حذف نویز های جانبی احتمالی، شبه مقطع های دو بعدی مقاومت ویژه با استفاده از نرم افزلر REST2DINV بدست آمد. شبه مقطع ها پس از اعمال تصحیحات اولیه روی داده های میدانی برای هر پروفیل رسم شدند . طول هر پروفیل 350 متر است وپروفیلها عمود بر ساحل قرار گرفته اند . شبه مقطع های بدست آمده برای 12 پروفیل به صورت زیر می باشند.مقاومت ویژه ها به میلی اهم متر بیان شده اند.
اولین سونداژ از سمت راست در همه پروفیل ها دقیقا روی خط ساحلی قرار دارد،و همان طور که انتظار می رود،مرز آب شور تقریبا مماس با سطح زمین است .با حرکت روی منحنی به سمت راست، و با دور شدن از دریا به تدریج سطح آب شور پایین می رود، این افت سطح آب شور به دلیل جایگ زین شدن آب شیرین در روی آب شور دریا وپایین راندن آن است . این روند در همه شبه مقطع ها دیده می شود . تغییر عمق مرز آب شور وشیرین عوامل گوناگونی دارد که از آن جمله می توان به وجود چاه های آب کشاورزی و در طرف مقابل وجود رودخانه ها وجریانات آب که آبخوان را تغذیه می کنند نام برد .
با استفاده از تفسیر کارشناسی شبه مقطع های بدست آمد ه ، عمق آب شور در محل هر سونداژ تعیین شد. منحنی مربوط به عمق مرز آب شور وشیرین برای هر پروفیل رسم گردید . نمونه هایی از منحنی مرز آب شور و شیرین در آبخوان ساحلی در شکل 2 آورده شده است.
شکل -1 نمونه هایی ازشبه مقاطع مقاومت ویژه الکتریکی برحسب عمق، در منطقه.
