بخشی از مقاله
چکیده:
حمل و نقل جاده ای اولین و پرکاربردترین روش حمل و نقل در سراسر جهان می باشد.آزاد راه ها، ،بزرگ راه ها،راه های اصلی و فرعی هر کدام بخشی از شبکه به هم پیوسته ارتباط جاده ای بین شهرها و روستاها را تشکیل می دهد که نقش عمده ای درتوسعه گردشگری دارد. گردشگری بزرگترین جنبش اجتماعی در زندگی انسان است که می تواند سرچشمه ژرف ترین نشانه های فرهنگی،اجتماعی و اقتصادی باشد.
مقاله حاضر به بررسی نقش ویژگیهای ژئومورفولوژیکی نواحی ساحلی خورموسی در امر حمل و نقل جاده ای در جاده های فرعی و حرکات خارج از جاده برای توسعه گردشگری از مدل تحلیلی SWOT می پردازد. در این تحلیل سواحل خورموسی ازنظر تنگناها و مقدورات حمل و نقل در جاده های فرعی و حرکات خارج از جاده برای توسعه گردشگری به 3 واحد ژئومورفولوژی کوهستان، تپهماهور و کمعمق دریایی افراز گردیده است.
در اطراف خورموسی به هنگام مد معمولا آبگرفتگی و باتلاق ایجاد می شود و زمین های اطراف آن به دلیل وجود گل رس در هنگام بارندگی، حرکت خودروهای چرخدار محدود به شبکه های جاده ای می گردد و گردشگران به هنگام فصل سرما توانایی استفاده از مسیرهای خارج از جاده را ندارند.
-1 مقدمه
ژئومورفولوژی عبارت است از مطالعهی سیستماتیک و بینرشتهای لندفرمها و مناظر آنها و نیز شناسایی فرایندهای درونی و بیرونی کره زمین که اشکال را خلق کرده و آنها را تغییر میدهد تعریف نمود
این رشته شامل مطالعه تمامی چشم اندزهای ژئومورفیک مانند لندفرمهای خشکی،جزایر،بستر دریا و اقیانوسها، رودخانهها،سواحل،یخچالها و ... رادر برمیگیرد
یکی از بخشهای مطالعاتی در ژئو مورفولوژی،مطالعات ژئومورفولوژی ساحلی است که بافرم،منشأوتوسعه از ویژگیهای دریا و خشکی،سروکاردارد. سواحل ایدئال سواحلی هستند که آبهای نزدیک ساحل برای تردد کشتی به حد کافی عمیق باشند، برای دسترسی نهایی به این سواحل باید آبراهها عاری از هرگونه پشته ماسهای، جزایر مرجانی، سکوی دریایی و . . . باشند، شیب ساحل طوری باشد که کشتیها و قایقها بتوانند پس از آمدن به خشکی، گردشگران و وسایل آنها را در نزدیکترین خط مد پیاده نمایند، بستر و ساحل استحکام کافی برای حرکت وسایل نقلیه چرخدار را داشته باشند، در خشکی باید راههای خروجی متعدد با ظرفیت ترابری زیادی از ساحل به اولین شهرها و بیمارستان ها، وجود داشته باشد. در سواحل ماسهای و مسطح، شیبراههایی دسترسی به دریا ملایم است ولی سواحل صخرهای شیب تندی دارند. سواحل مسطحی که ماسه خشک و لغزان دارند، برای حرکت کامیون مناسب نیستند. سواحل با سنگریزه و قلوهسنگ برای ترابری خودروهایی با بار سنگین مشکلی ندارند. وسایل ترابری در سواحل گلی فرو میروند.
-2 محیط شناسی تحقیق:
منطقه خورموسی در جنوب خوزستان و در شمال غرب خلیج فارس؛ بین عرض جغرافیایی 30 درجه تا 30 درجه و45 دقیقه عرض شمالی و 48 درجه و 20 دقیقه تا 49درجه و 51دقیقه طول شرقی واقع شده است.دهانه خور موسی با عرضی در حدود 32 کیلومتر و دارای امتداد شمال شرق – جنوب غرب است.محیط داخلی خور موسی در مجموع 251/35 کیلومتر و مجموع مساحت داخلی آن 1089/53 کیلومتر مربع برآورد شده است.
این منطقه از رسوبات کواترنری و گل و لای پوشیده شده و با شیب کمی به خلیج فارس می رسد. در این منطقه دو شهر بندری مهم به نام های ماهشهر و بندر امام خمینی به آب های آزاد بین المللی و از طریق راه آهن سراسری به ترکیه و اروپا و آسیای مرکزی دسترسی دارد.مجتمع های عظیم پتروشیمی بندر امام،رازی و فارابی در این منطقه واقع شده اند
خور موسی بزرگترین خور خلیج فارس بوده،طول کانال اصلی آن از دهانه تا ماهشهر،حدود 80 کیلومتر، بیشترین عرض آن در ابتدای خور36 کیلومتر و حداقل آن30 کیلومتر است .با توجه به وسعت بسیار زیاد و شاخه های فرعی متعدد،تعدادی از شاخه های فرعی منشعب از خور موسی،جداگانه نامگذاری شده اند؛از مهمترین آنها می توان خور غزلان به موازات و در شرق کانال اصلی ورودی خور موسی،دورق در غرب بندر امام،خور یوسفی در انتهای شرقی خور موسی و خور ماهشهر در انتهای شمال شرقی و ساحل شهر ماهشهر را نام برد
حداکثر عمق خور موسی،حدود 40 متر و تا آخرین نواحی کانالهای اصلی و فرعی،دارای قابلیت کشتی رانی بوده و کشتی های پهن پیکر به راحتی قادر به تردد در کانال اصلی آن تا ماهشهر هستند،عمق متوسط کانال ورودی خور،حدود 13 متر است.در اطراف این خور به هنگام مد معمولا آبگرفتگی و باتلاق ایجاد می شود و زمین های اطراف آن از شرق تا عمق 65 کیلومتر و از غرب تا عمق 70 کیلومتر - تا آبادان و خرمشهر - و از شمال تا عمق 200 کیلومتر - دزفول و اندیمشک - صاف و هموار و قابل استفاده جهت گردشگران به هنگام فصل گرما می باشد. اما به دلیل وجود گل رس در هنگام بارندگی حرکت خودروهای چرخدار محدود به شبکه های جاده ای می گردد. سواحل کم ارتفاع آن امکان استفاده از نیروهای امدادرسان آبی خاکی را فراهم می آورد.وجود بنادر ماهشهر در شمال شرقی آن و بندر امام خمینی در شاخه شمالی آن و آبادان در فاصله 56 کیلومتری غرب آن و بیمارستان های موجود در این شهرها این خور را یک یک مکان مناسب برای دسترسی گردشگران به خدمات شهری نموده است
زمین شناسی خور موسی مرتبط با زمین شناسی سرزمین خوزستان و خلیج فارس است.تشکیلات زمین شناسی منطقه شامل آبرفت دانه ریز از رس و رس سیلتی همراه با کمی رسوبات نمکی و تبخیری بوده و دارای ضخامت 80 متر بر روی سنگ کف غیر قابل نفوذ تشکیلات تبخیری – مارنی و ماسه سنگی آغاجاری گسترده است
-3 روش تحقیق:
در این مقاله تلاش شده است با استفاده از منابع مختلف ژئومورفولوژی و جغرافیای نظامی و جستجو درمنابع کتابخانه ای و پایگاه های اینترنتی، 14نوع لند فرم ژئومورفولوژی ساحلی که در 3 واحد ژئومورفولوژی کوهستان،تپه ماهور و کمعمق دریایی طبقهبندیشدهانددر سواحل خوزستان شناسایی و در ادامه با استناد از اطلاعات گردآوریشده با کمک مدل تحلیلی SWOTقابلیتها و محدودیت های ژئومورفولوژی ساحلی خورموسی که در این محدوده واقع شده است در توسعه گردشگری موردبحث و بررسی مختصر قرارگرفته است.
-4 مبانی نظری
نخستین تلاش سیستماتیک برای تشریح اشکال ساحلی،توسط دانشمندان قرن نوزدهم،مانند چارلز داروین،چارلز لیل و ژئومورفولوژیست پیشکسوت یعنی ویلیام موریس دیویس صورت گرفته است.با این وجود، بخش عمده مطالعات انجام گرفته در مورد خطوط ساحلی کره زمین مربوط به قرن بیستم است.در این میان ، سهم عمده آن متعلق به محققان اروپایی وآمریکای شمالی است
در گردشگری ، سواحل صخرهای،سواحل سنگلاخی،سواحل ماسهای... سواحل پست و همچنین سواحل جزایر باید مدنظر باشد. سواحل حدفاصل بین دریا و خشکی هستند. باید چگونگی شکلگیری خطوط ساحلی مشخص گردد،آیا دریا به طرف ساحل پیشروی مینماید یا اینکه پسروی میکند؟ هرکدام مسائل خاص خود را دارد و بایستی تأسیسات ساحلی از قبیل لنگرگاهها جهت باراندازی کشتیها و یا قایقهای کوچک با وضعیت سواحل هماهنگی داشته باشند. گردشگری فعالیتی چند منظوره است که در مکانی خارج از محیط عادی گردشگر انجام می گیرد و مسافرت گردشگر بیش از یک سال طول نمی کشد و هدف تفریح،تجارت و یا فعالیت های دیگر است
چنانچه برای انجام فعالیتی نواحی ساحلی و محیط دریایی منظور نظر قرار گیرد آن را توریسم ساحلی می نامند
گردشگری ساحلی مستلزم مسافرت از یک محل اقامت و تمرکز بر محیط دریایی است - . - Orams.1999,8در این تعریف محیط دریایی از دو جهت مورد اشاره است: از نظر بیولوژیکی در بر گیرنده مناطقی است که دارای ویژگی های دریایی - آب شور،جذرو مد - است و از نظر بیولوژیکی در بر گیرنده نقطه تلاقی خشکی و آب به عنوان نواحی ساحلی است که می توان آن را در چارچوب شهرهای ساحلی در شمار آورد.
-5 یافته های تحقیق:
-1-5 ژئومورفولوژی ساختمانی سواحل خوزستان -1-1-5 لند فرمهای واحد ژئومورفولوژی کوهستان
لند فرم کوهستان متشکل از رخنمونهای سنگی متراکم با حداقل پوشش خاک بوده ،که از طبقات شیب بیش از 20 درصد تشکیلشدهاند. ین لند فرمها منطبق برسازندهای سخت زمینشناسی منطقه ساحلی کشور بوده و بهصورت ارتفاعات کوهستانی در تاقدیسها و قلل رخنمون یافتهاند.
شبکه آبراههها در این لند فرمها بیشتر به شکل شاخه درختی هستند.در منطقه ساحلی استان خوزستان،تاقدیس رگ سفید در شمال شرق شهرستان هندیجان محدودشده است.سازندهای میشان،آغاجاری،گچساران و بختیاری مجموعه اجزای تشکیلدهنده این لندفرم هستند.
لندفرم حرکت تودهای ، لندفرم گنبد نمکی ، سواحل بالاآمده ، دماغهها ، صخرهها و پرتگاههای ساحلی ، ازلندفرم های واحد کوهستان هستند که در سواحل خوزستان دیده نشده است.همه این لند فرمها به علت داشتن شیب بالای 20درصد حرکت خودروهای چرخدار در این مناطق با مشکل مواجه میکند
