بخشی از مقاله
مقدمه
این با توجه به این که صنعت گلخانه به عنوان یک صنعت مولد و اشتغال زا در کشور در حال گسترش است، بالا بردن بهرهوري گلخانهها میتواند به افزایش تولید در واحد سطح گلخانهها منجر شود. یکی از راههاي افزایش راندمان گلخانه ها تغذیه مناسب است. تغذیه بهینه گلخانه سبب بهینه سازي مصرف کود، کاهش هزینه، افزایش سلامت محصول، افزایش عملکرد در واحد سطح و کاهش آلودگی منابع خاك و آب میشود.
در تغذیه گیاه نه تنها باید هر عنصر به اندازه کافی در دسترس آن قرار گیرد، بلکه ایجاد تعادل و رعایت نسبت میان همهي عناصر غذایی از اهمیت زیادي برخوردار است. زیرا در حالت عدم تعادل تغذیهاي با افزودن مقداري از عناصر غذایی نه تنها افزایش عملکردي رخ نمیدهد، بلکه اختلالاتی در رشد گیاه ایجاد شده و در نهایت باعث افت محصول میشود. تغذیه متعادل گیاه به عنوان یک عامل تأثیر گذار، تابعی از اثرات متقابل عناصر غذایی و شرایط محیطی است لذا تعیین دقیق عناصر غذایی مورد نیاز گیاه، نیازمند یک روش علمی مبتنی بر اندازهگیري است تا بتوان میزان کمبود عناصر غذایی را تعیین نمود - تیسدل و همکاران، . - 1993 عدم تشخیص صحیح کمبود عناصر غذایی در گیاه منجر به اشتباه در توصیه کودي میشود.
این موضوع یکی از مهمترین چالشهاي توصیه بهینه کود است. آزمون خاك و تجزیه گیاه دو ابزار اصلی براي تشخیص و توصیه کودي است. آزمون خاك روشی که براي تعیین ترکیب کودهاي پایه و تجزیه گیاه ابزاري است براي بهینه سازي توصیههاي کودي از طریق نمایش میزان جذب و صحت آزمون خاك است. بهینه سازي و مصرف تعدادي از عناصر غذایی نظیر نیتروژن و عناصر کم مصرف در طول دوره رشد به صورت سرك و برگ پاشی با استفاده از روش تجزیه گیاه امکانپذیر است.
ارزش کاربردي تجزیه گیاه به منظور توصیه کودي وابسته به تفسیر صحیح و دقیق آن است. روش1DOP یکی از روشهاي است که جهت تفسیر نتایج حاصل از تجزیه برگی، ارائه گردیده است. بر اساس این روش، اولویت یا ترتیب نیاز عناصر غذایی به دست می آید. به طور کلی تفاوتهاي زیادي در وضعیت تغذیهاي گلخانههاي استان مشاهده می شود، که با استفاده از این روش میتوان برنامهریزي تخصصی مدونی براي اصلاح کلیه گلخانههاي استان در جهت استفاده صحیح از منابع خاك و کود انجام داد.
غلظت استاندارد یا مرجع براي هر عنصر غذایی Cref - - غلظت بهینه آن عنصر در برگ میباشد. که اندازهگیري آن میتواند به عنوان یک استاندارد منطقهاي براي غلظت عناصر در برگ گیاه در راستاي استفاده از روش DOP به عنوان یکی از بهروزترین روشهاي تفسیر نتایج تجزیه برگی به کار رود. در این زمینه پژوهشهاي متعددي انجام گرفته است. از جمله مونتانوس و همکاران - 1993 - در تحقیقی ضمن ارائه مقایسه روشهاي دریس و DOP، نشان دادند که بین این دو روش همبستگی بالایی در تفسیر نتایج حاصل از تجزیه برگی وجود دارد و روش DOP را به عنوان یک روش کارآمد در تفسیر نتایج حاصل از تجزیه برگی معرفی کردند.
در مطالعهاي دیگر که در استان اصفهان انجام گرفت تدین نژاد و همکاران - 1388 - ، شاخص DOP را براي عناصر غذایی Cu , Zn , Fe , Mn , Mg , Cu , K , P, N در خیار کلخانهاي تعیین کردنند و نتایج نشان داد که این روش در تفسیر نتایج برگی خوب عمل میکند. همچنین یوآن مائو و همکاران - - 1995 با استفاده از روش DOP ناهنجاريهاي تغذیهاي در باغهاي سیب را مورد بررسی قرار داده و کمبود عناصر غذایی شناسایی کردنند.
در تحقیقی تحت عنوان ارزیابی تعادل تغذیهاي در تاکستانهاي منطقه سی سخت استان کهگیلویه و بویر احمد با استفاده از روش انحراف از درصد بهینه نشان داد که عدم تعادل تغذیه اي در باغات منطقه باعث کاهش عملکرد شده است - گودرزي، . - 1384 آقاي صمدي و مجیدي - 1389 - اعداد مرجع DRIS در انگور - Vitis vinifera L. - سفید بیدانه را تعیین و با شاخص DOP مقایسه کردنند. شاخصهاي تعادل تغذیهاي دریس - NBI - و انحراف از درصد بهینه - DOP - در کلیه تاکستانها با عملکرد پائین - بریکس پائین - خیلی بزرگتر از صفر بود که حاکی از عدم وجود تعادل عناصر غذایی جذب شده در باغات انگور می باشد.
مواد و روشها
کلیه جهت اجراي این طرح در مرحله اول با هماهنگی و نظر مدیریت باغبانی سازمان جهاد کشاورزي استان یزد گلخانهها جهت نمونهبرداري انتخاب شدند. نمونهبرداري برگ در دو مرحله، کشت پاییزه - کشت اول - از تعداد 54 گلخانه و در کشت بهاره - کشت دوم - از تعداد 43 گلخانه انجام شد.بدین صورت که از برگهاي هر گلخانه یک نمونه مرکب آخرین - برگ بالغ باز شده ، تقریباً برگ پنجم - در نیمه اول مرحله رشد گرفته شد و عناصر غذایی Zn , Fe , Mn , Mg , Cu , K , P, N در آنها تعیین گردید. براي تعیین میزان عملکرد و وضعیت مدیریت گلخانهها پرسشنامهاي بدین منظور طراحی گردید و به گلخانهدارها داده شد و میزان عملکرد گلخانه بر اساس تن بر 1000 متر مربع - کیلوگرم بر متر مربع - به دست آمد. و بر همین اساس گلخانههاي با مدیریت خوب و عملکرد بالا جهت تعیین غلظت استاندارد - Cref - انتخاب شدنند.
بدین ترتیب در کشت اول از 53 گلخانه 28 عدد بعنوان مرجع و بقیه به عنوان غیر مرجع و در کشت دوم از 45 گلخانه 12 عدد بعنوان مرجع و بقیه غیر مرجع انتخاب شدند. با توجه به این که اندازه گیري دقیق غلظت مرجع - - Cref میتواند پایه آزمایشات بعدي براي تفسیر نتایج حاصل از تجزیه برگی خیار گلخانه با استفاده از روش DOP قرار گیرد، بنابراین با استفاده از نتایج به دست آمده از تجزیه برگی گلخانههاي برتر سطح استان و انجام آنالیزهاي آماري و میانگین گیري از غلظت هر عنصر، Cref براي هر عنصر محاسبه و تعیین شد.
نتایج و بحث
با میانگین گیري از درصد عناصر گروه مرجع - گروه عملکردي بالا - ، غلظت مرجع - - Cref را بدست آورده شد. غلظت مرجع براي دو کشت برداشت شده در جدول 1 نشان داده شده است. بعد از به دست آوردن غلظت مرجع از رابطه زیر مقدار DOP - انحراف از درصد بهینه - محاسبه گردید. DOP= [ - C×100 - / Cref ] – 100 در اینجا C غلظت عنصر غذایی در نمونه گیاهی بوده که تعیین نیاز کودي آن مورد نظر است. مقادیر شاخصهاي DOP براي 25 گلخانه در کشت اول و 33 گلخانه در کشت دوم و همچنین اولویت کمبود عناصر غذایی آنها تعیین شده که تعداي از آن در جدول 2 و 3 آورده شده است.
