بخشی از مقاله
چکیده
به منظور تعیین محل کروموزومی ژنهاي کنترل کننده جذب روي و آهن در صفات مرتبط با عملکرد سنبله گندم آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوكهاي کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. ژنوتیپ، شامل 21 لاین جایگزین و دو والد آنها یه عنوان عامل اول و محلول پاشی عناصر روي و آهن در دو سطح عدم محلول پاشی - شاهد - و محلول پاشی به عنوان عامل دوم در نظر گرفته شدند.
نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر ژنوتیپ، اثر کود و اثر متقابل ژنوتیپ در کود براي تمام صفات مورد بررسی معنی دار بود. آزمون ص هم بصورت مستقل و هم جفت شده نشان داد که بین مصرف و عدم مصرف کود در لاینهاي جایگزین براي تمام صفات اختلاف معنیدار وجود داشت. مقایسه لاینهاي جایگزین با رقم چاینیز اسپرینگ براي صفات مرتبط با عملکرد مورد بررسی در این آزمایش مشخص نمود که کروموزوم 7A رقم تایمستین با احتمال بیشتر نسبت به سایر کروموزومها داراي ژنهایی است که در جذب عناصر روي و آهن مؤثر هستند.
مقدمه
استفاده از عناصر ریزمغذي یکی از راههاي افزایش خصوصیات کمی و کیفی عملکرد در گندم میباشد. با توجه به اهمیت گندم در تغذیه انسان لازم است همراه با افزایش عملکرد کمی، در بالا بردن کیفیت گندم هم اقداماتی انجام شودح با توجه به اینکه عناصر ریزمغذي علاوه برافزایش تولید، در سلامتی و تندرستی انسان نیز موثرمیباشند، لذا یکی از راههاي ساده و اقتصادي براي نیل به خودکفایی و جامعههاي سالم و تندرست، اضافه کردن عناصر ریزمغذي به خاك و یا مصرف آن به صورت محلولپاشی میباشد
ماهیت سیتوژنتیکی گندم و وضعیت آلوپلوئیدي آن باعث شده که بهنژادگران توجه خاصی به آن به ویژه در مکان یابی کروموزومی صفات مختلف داشته باشند. علی رغم وضعیت ژنومی و پتانسیل خاص گندم، نقش کروموزومها و ژنومهاي گندم به منظور شناسایی مکان کروموزومی محتمل ژنهاي کنترل کننده صفات مختلف به اندازه کافی مورد تحقیق و بررسی قرار نگرفته است
خوشبختانه امروز دامنه گستردهاي از منابع ژنتیکی در سراسر جهان به منظور مطالعات و بررسیهاي ژنومی تولید و گسترده شدهاند که از بین آنها لاینهاي جایگزین کروموزومی از اهمیت خاصی برخوردار می باشند. از این لاینهاي ژنتیکی به دفعات در مطالعه توراث پذیري صفات متفاوت استفاده شده است.
به منظور تعیین محل ژنهاي کنترل کننده تحمل به خشکی از لاینهاي جایگزین شده گندم شاین و کاپل دسپرز در چاینیز اسپرینگ - 3 - ، براي شناسایی محل ژنهاي کروموزومی کنترل کننده مقاومت به سرما از لاینهاي جایگزین شده متقابل شاین و ویچتا - 2 - و همچنین براي تعیین محل کروموزومی ژنهاي کنترل کننده مقاومت به شوري و نیز عملکرد گندم در ارتباط با صفات روزنهاي از لاینهاي جایگزین تایمستین در زمینه ژنتیکی چاینیز اسپرینگ استفاده شده است
با توجه به مطالب فوق و با توجه به اینکه تاکنون گزارشی در ارتباط با تعیین کروموزومهاي مؤثر در جذب عناصر روي و آهن صورت نگرفته است، براي این منظور در این مطالعه به بررسی21 لاین جایگزین کروموزومی به همراه دو والد آنها یعنی رقم چاینیز اسپرینگ و رقم تایمستین پرداخته شد.
مواد وروشها
مواد ژنتیکی مورد استفاده در این مطالعه یک سري کامل لاینهاي جایگزین کروموزومی = 6x = 42 - غ - 2 گندم میباشند. این لاینهاي ژنتیکی در زمینه واریته مشهور چاینیز اسپرینگ تولید شدهاند. در این سري، کروموزوم هاي واریته تایمستین جایگزین کروموزومهاي همولوگ مربوطه از واریته چاینیز اسپرینگ شدهاند. این لاینها با استفاده از تلاقیهاي برگشتی مکرر با پایه منوزومیک واریته چاینیز اسپرینگ تولید شدهاند و تا نسل خالص شدهاند. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوكهاي کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد.
تیمار اول ژنوتیپ شامل21 لاین جایگزین کروموزومی به همراه رقم چاینیز اسپرینگ - گیرنده کروموزوم - و رقم
تایمستین - دهنده کروموزوم - و تیمار دوم محلول پاشی عناصر روي و آهن در دو سطح عدم محلول پاشی - شاهد - و محلول پاشی در نظر گرفته شدند. روي و آهن از منبع سکوسترین با غلظت دو در هزار در آغاز خوشه دهی و دو هفته بعد از آن استفاده گردیدند.
در ابتدا صفات مورد بررسی در دو رقم چاینیز اسپرینگ و تایمستین مورد تجزیه واریانس قرار گرفتند. پس از مشاهده معنیدار بودن اثر رقم و کود در این دو رقم لاینهاي جایگزین بررسی شدند. اثر کود بر صفات طول و عرض سنبله، تعداد دانه، عملکرد و وزن 5 سنبله 21 لاین جایگزین با آزمون ص جفت شده و مستقل مورد بررسی قرار گرفتند. اثر کود در ارقام چاینیز اسپرینگ و تایمستین در حالت هاي مختلف نیز با آزمون ص مستقل، بررسی شد.
نتایج و بحث
ابتدا تجزیه واریانس دو رقم چاینیز اسپرینگ و تایمستین انجام شد. بین دو رقم براي تمام صفات مورد بررسی اختلاف معنی دار وجود داشت. اثر کود و اثر متقابل رقم در کود نیز براي تمام صفات به جز طول سنبله معنی دار بود
جدول.1 تجزیه واریانس صفات مربوط به سنبله در دو رقم چاینیز اسپرینگ و تایمستین
پس از این که مشاهده شد اثر رقم براي صفات مورد بررسی معنیدار شد، تجزیه واریانس همه لاینها و ارقام انجام شد. نتایج نشان داد اثر ژنوتیپ، اثر کود و اثر متقابل ژنوتیپ در کود براي همه صفات معنی دار بود
جدول.2 تجزیه واریانس صفات مربوط به سنبله در لاینهاي جایگزین و دو رقم چاینیز اسپرینگ و تایمستین
سپس، آزمون براي لاین هاي جایگزین به صورت جفت شده و مستقل انجام شد
نتایج این آزمون نشان داد که بین مصرف و عدم مصرف کود در لاینهاي جایگزین براي تمام صفات اختلاف معنیدار وجود داشت. همچنین آزمون ص براي مقایسه دو رقم در شرایط مصرف و عدم مصرف کود انجام شد - جدول. - 4 هم در رقم چاینیز اسپرینگ و هم در رقم تایمستین بین مصرف و عدم مصرف کود در تمام صفات به جز طول سنبله اختلاف معنیدار مشاهده شد. همچنین بین این دو رقم هم در شرایط مصرف و هم در شرایط عدم مصرف کود تفاوت معنیدار مشاهده شد.
جدول.3 بررسی اثر آهن و روي در صفات مربوط به سنبله با آزمون
جدول.4 مقایسه ارقام چاینیز اسپرینگ و تایمستین براي صفات مربوط به سنبله با آزمون مستقل
