بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی عملکرد 15 لاین پیشرفته جو تحت شرایط کمبود آب، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1390 در ایستگاه کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز انجام شد. عامل اصلی سه سطح آبیاری 70، 110 و 140 میلی متر تبخیر از تشتک کلاس A و عامل فرعی 15 لاین جو بود. تجزیه علیت نشان داد که وزن هکتولیتر بیشترین اثر مستقیم مثبت را بر عملکرد دانه دارد. وزن هزار دانه از طریق وزن هکتولیتر بیشترین اثر غیر مستقیم مثبت را بر عملکرد دانه داشت. این صفت همچنین دارای اثر غیر مستقیم مثبت ازطریق عملکرد کاه و سطح برگ پرچم بر عملکرد دانه بود.
مقدمه
جو با نام علمی Hordeum vulgare L. گیاهی است که دامنه سازگاری وسیعی دارد و در تمام نواحی معتدله و در تعداد زیادی از نقاط سردسیر و نیمه سردسیر دنیا تولید می شود - خدابنده، . - 1387 غلات یکی از مهمترین منابع تولید مواد غذایی بشر است در حدود 55 درصد از پروتیئن ها، 154 درصد از لیپدها و 70 درصد از گلوسیدها و بطور کلی 50-55 درصد از کالری های مصنوعی انسان از غلات تامین میشود
تنش خشکی از پدیدههای اقلیمی رایج در طبیعت میباشد و محدود کننده رشد تمام گیاهان است و کمتر گیاهی بطور کامل از آن اجتناب میکند - فرشادفر و همکاران، . - 1380 تنش کمبود آب می تواند در مراحل رشد رویشی گیاه، تشکیل آغازههای گل، مرحله گرده افشانی و باروری دانه و در نهایت مرحله پر شدن دانه رخ دهد. اما خسارت ناشی از تنش وارده در مرحله زایشی گیاه شدیدتر بوده و کاهش زیاد عملکرد به لحاظ حساسیت گیاه در این مرحله رخ میدهد - کوچکی، . - 1381 عملکرد دانه و پایداری آن در مناطق متعددی که تنشهای محیطی وجود دارد همیشه به عنوان معیار مهم در گزینش ارقام مورد استفاده قرار گرفته است
بخش قا بل توجه اثر خشکی بر کل عملکرد دانه ناشی از کاهش تعداد سنبله های مولددانه در هر بوته است. ودر واقع میانگین وزن هزار دانه وتعداد دانه های هر بوته را به شدت کاهش می دهد. تنش خشکی به لحاظ افزایش درجه حرارت سایه انداز گیاهی سبب کوتاه شدن دوره سنبلچه انتهایی تا ظهور بساک میگردد و کاهش این دوره میتواند سبب کاهش تعداد دانه در سنبله گردد
در بررسی تنش خشکی ارقام جو گزارش کردند تنش در مراحل دانه بندی عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و وزن هزار دانه را به طور معنیداری کاهش می دهد. این محققین کاهش وزن هزار دانه در اثر تنش را ناشی از کاهش تامین مواد پرورده به دانه و در نتیجه کاهش طول دوره پرشدن دانه عنوان کردند.
سلام و همکاران - 1991 - طی آزمایشی دریافتند که شاخص برداشت در ژنوتیپهای جو با افزایش کمبود آب بطور خطی کاهش مییابد. همچنین کلارک و همکاران - 1993 - گزارش کردند که شاخص برداشت در شرایط آبی بیشتر از دیم است. ارتیز و همکاران - 1989 - نشان دادند که در شرایط خشکی انتهایی یکی از مهمترین صفاتی که همبستگی معنیداری با عملکرد گندم دارد طول پدانکل میباشد. استرلینگ و هس - 1980 - ارقام مقاوم به خشکی در شرایط کمبود آب در مقایسه با ارقام حساس، از طول ساقه بیشتری برخودار هستند.
هدف از انجام این آزمایش تعیین صفات موثر بر عملکرد لاین های جو بهاره تحت شرایط کمبود آب بود.
مواد و روش ها
این آزمایش در سال زراعی 1390 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز اجرا گردید. آزمایش به صورت بلوک های خرد شده بر پایه طرح بلوک کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. عامل اصلی شامل سه سطح آبیاری پس از 70 ،110 و 140 میلی متر تبخیر از تشتک کلاس A و عامل فرعی شامل 15 لاین جو بهاره بود. کاشت بذور به صورت دستی و در تاریخ 90/02/08 انجام شد هر واحد آزمایشی شامل سه ردیف به طول دو متر با فاصله 15 سانتیمتر از هم بود.
آبیاری تا قبل از شروع اعمال تنش بصورت هفته ای انجام شد، همزمان با شروع مرحله گلدهی تا مرحله رسیدگی آبیاری بر اساس میزان تبخیر از تشتک انجام گرفت. در مرحله چند برگی با رعایت اثرات حا شیه ای تعداد 10 بوته در هر کرت فرعی بصورت تصادفی انتخاب و بوسیله حلقه های پلاستیک علامتگذاری شدند. برای ا ندازه گیری برخی صفات از این بوته ها از 10 بوته تصادفی استفاده شد و برای عملکرددانه، عملکرد کاه، شاخص برداشت و وزن هکتولیتر از بوته های کل کرت استفاده شد. برای تجزیه های آماری و رسم نمودار ها از نرم افزارهای MATLAB , EXCEL , SPSS , MSTAT-C استفاده گردید.
نتایج و بحث
ضرایب همبستگی بین صفات مورد مطالعه در متوسط شرایط آبیاری در جدول 1 آورده شده است. عملکرد دانه دارای همبستگی مثبت و معنیداری با همه صفات به جز تراکم سنبله اصلی بود. بالاترین ضریب همبستگی عملکرد، به عملکرد کاه و وزن هزار دانه مربوط بود. جعفر زاده - 1388 - با بررسی 25 رقم و لاین امید بخش جو، همبستگی مثبت و معنیدار بین عملکرد دانه و شاخص برداشت را مشاهده نمود.
جدول-1 ضرایب همبستگی ساده میان صفات مورد بررسی در لاین های جو
