بخشی از مقاله
چکیده
بیشترین هزینههای عملیات بهرهبرداری و حمل و نقل، مربوط به خروج چوب از محل قطع به کنار جادههای جنگلی میباشد. با استفاده از فن مطالعه کار میتوان به راهحلهایی جهت کاهش هزینههای چوبکشی دست یافت. هدف این پژوهش دستیابی به حجم بار بهینه در چوبکشی با اسکیدر تیمبرجک 450 c بوده، که در سری افراه سره بخش 3 شرکت سهامی نکا چوب انجام گردیده است. در این تحقیق به منظور برآورد حجم بار بهینه از تکنیک مطالعات زمانی به صورت زمانهای پیوسته استفاده شد.
نتایج این تحقیق نشان داد که با افزایش فاصله چوبکشی، حجم بار بهینه افزایش خواهد یافت، بصورتی که این حجم در فاصله 100 متر تا 1000 متر، از 4/6 مترمکعب به 6/4 مترمکعب افزایش مییابد. با این تغییر میتوان تولید ساعتی را از 14/92 به 20/86 مترمکعب افزایش داد که با این کار بهرهوری تا %40 برای فواصل دورتر افزایش خواهد یافت.
همچنین در فاصله 100 متر، تولید ساعتی به حداکثر خود یعنی 31/88 مترمکعب و در فاصله 1000 متر تولید ساعتی به حداکثر خود یعنی 9/78 مترمکعب میرسد. . با به کارگیری حجم بهینه بار، 14753 ثانیه در زمان چوبکشی صرفه جویی گردیده است و تعداد تردد از 60 نوبت در کل زمان چوبکشی به 45 نوبت کاهشیافته است. جهت دستیابی به اهداف این تحقیق پیشنهاد میشود در بخش اجرا مراحل بینه بری قبل از مرحله چوبکشی با اسکیدر و در زمان تبدیل انجام گیرد تا موجب کاهش تأخیرهای اجرایی و افزایش زمانهای مؤثر گردد.
مقدمه
مدیریت پایدار در جنگلهای شمال کشور نیازمند استفاده از روشهای مدیریتی است که علاوه بر حفظ کیفیت تودههای جنگلی، صدمات وارده به جنگل را هنگام انجام مراحل مختلف بهرهبرداری کاهش دهد - نقدی و همکاران، . - 2008 بهره-برداری چوب یکی از مهمترین و اصلیترین اهداف سیستم مدیریت جنگل محسوب میشود و عمدهترین هزینهها نیز مربوط به این بخش است
بهینهسازی متغیرهای مؤثر در این مرحله میتواند موجب بازده کار و بهرهوری بهینه گردد و حجم بار یکی از متغیرهای مهم و تأثیرگذار در زمان چوبکشی میباشد. میزان بهینه حجم بار میزان باری است که در هر نوبت توسط اسکیدر چوبکشی میشود. رانندگان تیمبرجک و کارگران به طور تجربی در طی سالیان طولانی کار چوبکشی در جنگل، از حدود این حجم اطلاع دارند اما این مقدار دقیق نیست. با دستیابی به میزان حجم بار بهینه میتوان با کاهش زمان چوبکشی در هر نوبت و در فواصل مختلف، ضمن کاهش تعداد تردد در مسیر چوبکشی، موجب افزایش تولید ساعتی، کاهش هزینههای چوبکشی و افزایش بهرهوری گردید
” در بررسی تولید و هزینه تیمبرجک 450 c در دو جهت چوبکشی مخالف در سیستم بهرهبرداری ترکیبی نشان دادند که میزان تولید اسکیدر تیمبرجک در چوبکشی در جهت شیب مثبت 16 /31 مترمکعب در ساعت و بیشتر از میزان تولید آن در چوبکشی در جهت شیب منفی 12/32 - مترمکعب در ساعت - میباشد
نقدی و همکاران با بررسی تولید و هزینه اسکیدر تیمبرجک 450c و اسکیدر×HSM 904 در جنگلهای تحت مدیریت شرکت صنایع چوب و کاغذ مازندران نشان دادند که متغیرهای حجم بار، فاصله چوبکشی و طول مسیر وینچینگ در زمان چوبکشی اسکیدر تیمبرجک 450 c و متغیرهای حجم بار و فاصله چوبکشی در زمان چوبکشی اسکیدرHSM 904 مؤثر میباشند. ایشان تولید خالص اسکیدر تیمبرجک 450c و اسکیدر ×HSM 904 را به ترتیب برابر 11/3 و 8/7 مترمکعب در ساعت بیان کردند. بعضی از محققان دیگر حجم بار و فاصله چوبکشی را از عوامل مهم و تأثیرگذار در چوبکشی از پای کنده یعنی محل قطع تا دپو دانستند
تحقیق حاضر به منظور تعیین میزان بهینه حجم بار در چوبکشی با اسکیدر تیمبرجک 450cو نیز بررسی تأثیر متغیر های فاصله و شیب بر روی میزان حجم بهینه بار صورت پذیرفت تا با استفاده از آن موجب کاهش هزینههای حملونقل اولیه، افزایش راندمان چوبکشی و رسیدن به اهداف اقتصادی میسر شود.
مواد و روشها منطقه مورد مطالعه
این پژوهش در شهرستان نکا استان مازندران در محدوده 35 درجه و 45 دقیقه تا35 درجه و55 دقیقه عرض جغرافیایی و45 درجه و 40 دقیقه تا 45 درجه و 45 دقیقه طول جغرافیایی انجام گرفت. حوزه طرح به مساحت 74/3 هکتار در پارسل 25 سری افرا سره - بخش 3 طرح جنگلداری شرکت سهامی نکا چوب - در حوزه آبخیز 77 قرار دارد. طول جاده موجود در سری مورد مطالعه 29 کیلومتر و تراکم جاده موجود 17 متر در هکتار می باشد با توجه به اعمال شیوه تک گزینی، مسیر های کشیدن چوب در پارسل فوق با در نظر گرفتن شرایط تو پو گرافی، شیب و همچنین پوشش جنگلی در عرصه احداث و طول این مسیر ها در حدود 2800 متر می باشد
روش مطالعه
به منظور تعیین مدل زمان چوبکشی، میزان تولید ساعتی و تعیین میزان حجم بار بهینه 60 نوبت چوبکشی در جهت رو به پایین در پارسل 25 انجام گرفت. در این تحقیق اجزای یک نوبت چوبکشی شامل زمانهای حرکت خالی، استقرار، باز کردن کابل وینچ، بستن قلاب به دور گرده بینهها، جمع کردن کابل وینچ، حرکت با بار به محل دپو، باز کردن قلاب و دسته بندی در محل دپو و متغیرهای مستقل شامل فاصله چوبکشی، شیب مسیر چوبکشی، حجم بار و تعداد بینه با روش بررسی زمانی پیوسته با دقت یک ثانیه اندازهگیری شد.
در این تحقیق تنها تأخیر فنی مورد ارزیابی قرا گرفت و در زمانسنجی دخالت داده شد. با استانداردسازی دادهها در نرمافزار SAS، 33 نوبت از میان دادهها انتخاب شد. برای تعیین ضرایب ثابت و متغیر مدل ریاضی پیشبینی زمان چوبکشی از روش متداول رگرسیون خطی چند متغیره و از روش گام به گام استفاده گردید. در نهایت با انتخاب حجمهای مختلف با اختلاف 0/2 مترمکعب در فواصل متفاوت، حجم بار بهینه به منظور تولید ساعتی حداکثر به دست آمد. از آنجا که در چوبکشی زمینی امکان چوبکشی با حجمهای متغیر به دلیل کافی نبودن موجودی در مسافتهای مختلف وجود نداشت، به منظور تعیین میزان بهینه حجم بار، حجم و مسافت متفاوت در مدل پیشنهادی در نظر گرفته شد. با این حساب مدل به ما کمک خواهد کرد که مقدار حجم بهینه به ازای هر مسافت را برآورد نماییم.
نتایج
مدل ریاضی پیشبینی زمان چوبکشی تابعی از متغیرهای مستقل فاصله چوبکشی، حجم بار، تعداد بینه و نسبت حجم به فاصله چوبکشی بوده و به صورت زیر میباشد.
:Lt لگاریتم طبیعی زمان چوبکشی :T زمان خالص - دقیقه -
:Sd فاصله چوبکشی استاندارد شده :Sn تعداد بینه استاندارد شده
:Sv حجم استاندارد شده :Svod نسبت حجم به فاصله چوبکشی استاندارد شده
مشخصههای اندازهگیری شده و عوامل موثر بر زمان یک نوبت چوبکشی در جدول 1 آمده است.
جدول - 1 مشخصه های آماری در بررسی زمانی چوبکشی
میزان R2 به دست آمده از مدل بیانگر این است که مدل برازش شده 85 درصد از تغییرات را نشان میدهد. میزان F و سطح معنیداری به دست آمده در جدول واریانس نشان میدهد که مدل پیشبینی شده در سطح 99 درصد معنیدار است.
