بخشی از مقاله
چکیده :
مشارکت سیاسی نوعی رفتار سیاسی است که در ابعاد حکومت جای میگیرد. ناهنجاریهای انتخاباتی، کنش معطوف به ناآگاهیهای رای دهندگان، تغییر الگوی مرجع و تنوع خاستگاهها باعث شد مشارکت سیاسی در ایران، در هر دوره ویژگی خاصی داشته باشد و نمیتوان الگوی خاصی را برای پیشبینی انتخابات در ایران بر-شمرد. عوامل موثری در جهتدهی آرای رای دهندگان موثر است که در نواحی مختلف تابع شرایط اقتصادی، سیاسی و فرهنگی است.
حوزه انتخابیه شهرستانهای بهشهر، نکا و گلوگاه به عنوان یکی از حوزههای انتخابی در شرق استان مازندران، در مجلس شورای اسلامی یک نماینده دارد. روش تحقیق، تحلیلی- توصیفی و گردآوری اطلاعات، ماهیتی پیماشی - مصاحبهای - دارد. یافتههای تحقیق حاکی از آن است که رقابت مکانی - بنا به ناحیه-گرایی در این حوزه انتخابیه - ، آرای شهرت - بنا به سابقه نمایندگی در دوره قبل و کارنامه قابل قبول اجرایی در آن دوره - ، وزن مکانی زادگاه نماینده و نفوذ شهرستان نماینده بر دیگر شهرها و شهرستانهای حوزه انتخابی، آرای شرعی و حمایت کانونهای قدرت از مهمترین خاستگاهای آرا در این حوزه انتخابیه است.
-1 مقدمه
در چند دهه اخیر مشروعیت نظام سیاسی با آهستگی و پیوستگی، بنیادی مردم خواهانه یافته است. در نظام سیاسی، نقش سیاسی انسان در یک مکان و دموکراسی ناشی از آن، به عنوان یک حق طبیعی در نظر گرفته میشود. با شکلگیری دموکراسی و توسعه حق رای همگانی، انتخابات تبدیل به یکی از مهمترین جلوههای زندگی سیاسی، در دنیای امروز شد.
مشارکت مردم در فرآیند سیاسی به شیوه های مختلفی صورت میگیرد. افزایش مشارکت سیاسی باعث بهبود وجه کارکردی حکومت شده و ایجاد اعتماد سیاسی بین حکومت و مردم را سبب خواهد شد - تاجدوزیان و پیشگاهیفرد،:1390 . - 3 انتخابات مهمترین کنش سیاسی مدنی و تبلور عینی مشارکت مردم در تعیین سرنوشت جامعه است.
امروزه مشارکت نقش موثری در اداره واحدهای سیاسی- اداری پیدا کرده است. جستار انتخابات مورد مطالعه، رشتهها و گرایشهای مختلفی بوده است که از آن میان میتوان به جغرافیای انتخابات اشاره کرد. جغرافیای انتخابات به بررسی ساختارهای سیاسی، اقتصادی و فرهنگی میپردازد که در قالب فرصت و محدودیت بتواند بر روند الگوی فضایی انتخابات و نقشه رفتار انتخاباتی شرکت کنندگان در انتخابات تاثیر گذارد. درک جغرافیای انتخابات مستلزم شناخت مناسب جغرافیا، سیاست و دموکراسی است. مهمترین عرصه تجلی رابطه جغرافیا با سیاست، حکومت یا نظام سیاسی مستقل است که به نیابت از دو عنصر پایدار یعنی سرزمین و ملت یا انسان بومی و مقیم در سرزمین موجودیت مییابد
عوامل متعددی در جهتدهی آرای رای دهندگان موثر هستند که در نواحی مختلف تابع شرایط اقتصادی، سیاسی و فرهنگی است که با افزایش آگاهی و شناخت مردم از مطالبات خود، آراء آگاهانه ترخواهد شد. از جمله مباحث مطالعاتی جغرافیای انتخابات، تبیین الگوی فضایی رای است که در قالب آن تبیین الگوی فضایی رای در انتخابات مجلس شورای اسلامی مورد بررسی قرار میگیرد.
انتخابات مجلس شورای اسلامی در ایران به واسطه تنوع خاستگاه آرا، به شکل گیری الگوهای متفاوت فضایی در حوزه انتخابات انجامیده است. در این میان حوزه انتخابیه شهرستان بهشهر، نکا و گلوگاه از جمله حوزههایی به شمار میروند که عوامل مختلفی همانند آرا، زادگاه، تعلقات مذهبی، نقش کانونهای قدرت و محلی گرایی نقش موثری در پیدایش الگوی فضایی رای در آنجا داشتهاند.
مقاله حاضر بر این فرض استوار است که در حوزه انتخابیه یاد شده، تعلقات محلی گرایانه رای دهندگان نقش موثری در جهت دهی و معنا بخشی به آرای رای دهندگان بخش های مختلف این حوزه انتخابیه داشته است. روش شناسی حاکم بر تحقیق ماهیت توصیفی - تحلیلی دارد و دادهای مورد نیاز آن نیز به روش کتابخانهای - کتب، نشریات و اینترنت - و میدانی - مصاحبهای - گردآوری شده است.
-2 بنیادهای مفهومی پژوهش
2-1 هویت مکانی
مکان از ارکان جغرافیا است و منظر مکان ترکیبی از عناصر مانند قومیت، طبقه یا پایگاه اجتماعی و محیط جغرافیایی است و هویت مکانی مهمترین بعد هویت است که از یک مکان گرفته میشود و از آن حس مکانی - وزن مکانی - نیز یاد میشود که در یک محدوده خاص و با داشتن مشترکات خاص میان افراد آن محدوده شکل میگیرد و باعث شکلگیری رفتارهای اکتسابی و تغییر رفتارهای مردم میشود
مشخصات کالبدی، فعالیتها و معانی، ابعاد سه گانه هویت مکانی را شکل میدهند. هویت مکانی به عنوان یکی از راههای ارتباط میان انسانها و مکانها از رهگذر فرهنگ، نوع و ماهیت فن آوری ساخت، نشانه ها و دیدمانهای دیدمانی و کالبدی ادراک میشود. در میان دلبستگی مکانی شکلی از تعلق خاطر به مکانی است که آرامش با آن احساس میشود و افراد هویت مکانی خود را بر اساس همین دلبستگی با عناصر کالبدی آن تعریف و عملیاتی میکنند. هویت مکانی برآیند تداوم هویت مکان و تبدیل از مقوله بیرونی به مقوله درونی است، از این رو ادراک هر فضا برخاسته از زمینههای فرهنگی و رفتارهای غریزی است.
در این میان نقش هویت مکانی و تاثیر آن بر الگوی رای دهی به گونهای است که جغرافیدانان انتخابات علاوه بر مقوله کیستی، اهمیت خاصی نیز برای کجایی نامزد انتخاباتی قائل هستند، به طوری که نقش مکان را در فهم و تحلیل جستار مذکور مهم ارزیابی میکنند و به تحلیل تفاوتهای فضایی میپردازند
این تحلیل تفاوتهای فضایی در رفتارهای سیاسی مردم والگوی انتخاب و رای دهی مردم اثر میگذارد و باعث گرایش بیشتر مردم به نامزد انتخاباتی با هویت مکانی مشترک آنها میشود. هویت مکانی باعث شکل گیری آراهایی تحت عنوان آرای محلی گرایانه، آرای زادگاهی و آرای زادبومی میشود که نقش آرای محلی گرایانه در انتخابات مجلس پررنگتر از دیگر انواع آراء برگرفته از هویت مکانی است.
2-2 مشارکت سیاسی
توجه و توسعه مشارکت سیاسی زمانی مورد توجه قرار گرفت که مفاهیم کشور- ملت و برابری شهروندی نهادینه شد و زمینه مشارکت مردمی را مهیا کرد. مشارکت سیاسی نوعی رفتار سیاسی شهروندان است که متوجه قلمرو سیاست است و هدف آن انتخاب و مشارکت در فرآیند تصمیم گیری و اجرای تصمیمات حاکمان است.
