بخشی از مقاله
عنوان: تاثیر آزمون پیشرفت تحصیلی بر میزان تحقق اهداف آموزش و پرورش دوره متوسطه شهرستان نکا عزت االله بالویی جامخانه
چکیده
تحقیق حاضر با هدف بررسی تاثیر آزمون پیشرفت تحصیلی بر میزان تحقق اهداف آموزش و پرورش دوره متوسطه با نمونه 210نفری از دانش آموزان دوره متوسطه شهر نکاء و به روش نمونه گیری تصادفی ساده در سال تحصیلی 63-1392 توسط پژوهشگر با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته انجام شد. جهت انجام تجزیه و تحلیل از روش های آمار توصیفی و استنباط آماری از (آزمون t تک متغیره) در مورد فرضیه های پژوهش استفاده شد. یافته های پژوهش نشان دادکه آزمون پیشرفت تحصیلی برمیزان تحقق اهداف اخلاقی و اهداف علمی واهداف اجتماعی واهداف زیستی و تحقق اهداف اقتصادی آموزش و پرورش دوره متوسطه مؤثر است. در نهایت فرضیه اصلی پژوهش: آزمون های پیشرفت تحصیلی بر میزان تحقق اهداف آموزش و پرورش دوره متوسطه مؤثر است.
واژه های کلیدی : آزمون ، آزمون پیشرفت تحصیلی، اهداف آموزش و پرورش
-1 مقدمه (بیان مسئله، هدف، ضرورت پژوهش)
تحصیل و آموزش، بخشی از عملکرد جامعه است، وظیفه مدارس، آماده کردن جوانان برای زندگی در آن جامعه تلقی می شود. در جامعه ما این امر به معنای تربیت افراد برای نوآوری و در عین حال انتقال فرهنگمان است. علاوه بر این، به انتظارات شغلی آینده دانش آموز و این که مدرسه چگونه به این معنا به عنوان تعیین کننده شغل های آینده عمل میکند، تاکید می کند. در عمل، نیاز به موفقیت در امتحانات عمومی و مدرک های کاغذی، این فشار جامعه را بر آموزش و پرورش نشان میدهد. آموزش و پرورش دوره متوسطه یکی از پراهمیت ترین دوره های آموزشی است
و مانند هر دوره آموزشی دیگر اهداف خاصی را دنبال می کند [1] هدف، نقش اساسی و محوری در برنامه درسی دارد. به همین دلیل هدف در فرایند برنامه درسی باید توجه شود. ریشههای شروع شکست در بسیاری از جوانان و نوجوانان امروزه از مدارس شروع میگردد. تحقیقات نشان داده است یکی از علل بزهکاری در جوانان را میتوان در شکستهای آنان در مدارس به خصوص شکستهای تحصیلی دانشآموز دانست. آزمون یکی از وسایل اندازه گیری فعالیتهای آموزشی و پیشرفت تحصیلی دانش اموزان است.یکی از انواع آزمونها ، آزمونهای پیشرفت تحصیلی که از آزمونهای توانایی به حساب میآیند. این آزمونها شباهت زیادی به آزمونهای استعداد دارند با این حال آزمونهای پیشرفت تحصیلی مقدار دانش، اطلاعات و مهارتهایی را که فرد تا لحظهی اجرای آزمون کسب کرده است اندازهگیری میکند. [2] در بسیاری از مدارس آزمون-های پیشرفت تحصیلی به نوعی طراحی و اجرا میگردد که به شکست دانشآموز منجر میگردد.علل موفقیت و عدم موفقیت نبود انگیزه پیشرفت در دانشآموزان می تواند باشد. نیاز به پیشرفت، میل به انجام دادن خوب کارها، در مقایسه با معیار برتری، این نیاز افراد را برای جستجو کردن در موفقیت در رقابت با معیار برتری، با انگیزه میکند. انگیزه پیشرفت را به صورت یک میل یا علاقه کلی به موفقیت کلی با موفقیت در زمینهای خاص میدانند. .[2] اگر از گروهی از معلمان سوال شود که چرا ارزیابی میکنند؟ پاسخهای متنوع ارائه خواهند داد. گروهی ارزیابی را به منظور مطلع کردن دانشآموزان از پیشرفتشان در درس میدانند برخی آن را نشانه عملکرد دانشآموزان و ارائه آن به والدینشان میدانند .[3] بنابراین مهمترین موضوع مربوط به آزمون های استاندارد شده پیشرفت تحصیلی مربوط به تاثیرات این آزمون ها بر آموزش و یادگیری می باشد. با توجه به موارد بیان شده، محقق در این تحقیق در صدد بررسی این سؤال است: آیا آزمون پیشرفت تحصیلی برمیزان تحقق اهداف آموزش و پرورش دوره متوسطه تأثیر دارد؟ این موضوع می تواند این ضرورت را ایجاد کند که ؛ الف) ارزشیابی برای معلمان ضرورت دارد، زیرا معلمان در برنامه ریزی تدریس و تصمیم گیری در جریان فعالیت های آموزشی به داشتن اطلاعات فراوان در زمینه آمادگی و پیشرفت تحصیلی فراگیران نیازمندند
و ارزشیابی می تواند چنین اطلاعاتی را در اختیار آنان قرار دهد. ؛ ب) ارزشیابی برای فراگیران نیز ضرورت دارد؛ زیرا در بهبود یادگیری آنان تأثیر مستقیم دارد. بنابراین اگر ارزشیابی به نحو مطلوب صورت پذیرد: ؛ (1 برای یادگیری مؤثر دانش آموزان ایجاد انگیزه می نماید. ؛ (2 نارسایی
1
یادگیری دانش آموزان و جنبه های مثبت و منفی آن را نشان می دهد. ؛ (3 اگر مستمر باشد، باعث مرور دائمی آموخته ها خواهد شد. بنابراین نتایج این تحقیق ، فواید آزمون های پیشرفت تحصیلی در تحقق اهداف را بیان می کند .
آگاهی از میزان تاثیر آزمون پیشرفت تحصیلی در تحقق اهداف آموزش و پرورش دوره متوسطه ( هدف کلی) .
کسب اطلاع از میزان تاثیر آزمون پیشرفت تحصیلی در تحقق اهداف اخلاقی آموزش و پرورش دوره متوسطه . (اهداف جزئی). کسب اطلاع از میزان تاثیر آزمون پیشرفت تحصیلی در تحقق اهداف علمی آموزش و پرورش دوره متوسطه . ( هدف جزئی) . کسب اطلاع از میزان تاثیر آزمون پیشرفت تحصیلی در تحقق اهداف اجتماعی آموزش و پرورش دوره متوسطه .
( هدف جزئی).
کسب اطلاع از میزان تاثیر آزمون پیشرفت تحصیلی در تحقق اهداف زیستی آموزش و پرورش دوره متوسطه ( هدف جزئی).
کسب اطلاع از میزان تاثیر آزمون پیشرفت تحصیلی در تحقق اهداف اقتصادی آموزش و پرورش دوره متوسطه بر مبنای آزمون پیشرفت تحصیلی ( هدف جزئی).
-2 ادبیات و پیشینه پژوهش مبانی نظری پژوهش
امروزه ارزشیابی یادگیرهای دانش آموزان یکی از مهم ترین و در عین حال پیچیده ترین ارکان نظـام تعلـیم و تربیـت اسـت، چـرا کـه ارزشـیابی پیشرفت تحصیلی نه تنها به عنوان ارزشیابی از برنامه ها و محتوای کتب درسی و تعیین میزان تحقق هدف های آموزشی به کار می رود، بلکـه بـه عنوان ابزاری مهم و اساسی جهت ارتقای دانش آموزان به پایه تحصیلی بالاتر محسوب می شودآزمونهای پیشرفت، آزمونهایی هستند کـه بـرای سنجش مهارتهای پرورشیافته ساخته شدهاند و نشان میدهند که شخص در حال حاضر قادر بـه انجـام چـه کارهـایی اسـت.[4] آزمـونهـای پیشرفت علیرغم محدودیتهایی که دارند، از پرمصرف ترین ابزارهایی هستند که روانشناسان تهیه کردهاند. با این همه، این آزمونهـا در صـورتی همچنان سودمند باقی میمانند که واقعبینانه با آنها برخورد شود. آزمون های پیشرفت در صورتی که بجا بهکار روند نقش مهمی را ایفـا مـیکننـد. معمولا همراه آزمون های پیشرفت، آزمونهای هوش نیز اجرا میشوند؛ زیرا مقایسه نمرات آزمون هوش با نمرات آزمون های پیشـرفت تحصـیلی غالبا اطلاعات ارزشمندی به دست میدهد [4] .یکی از راه های رسیدن به اهداف نظام آموزشی، بررسـی دقیـق وضـعیت موجـود و تطبیـق آن بـا وضعیت مطلوب و رفع نواقص و تقویت نقاط قوت و استفاده از فرصت های پیش رو است. آزمونهای پیشرفت تحصیلی معلمان را در این امـر کمک می کند. اولین تعریف رسمی ارزشیابی به نام رالف تایلر1 ثبت شده است وی ارزشیابی را وسیله ای جهت تعیین میزان موفقیت برنامـه در رسیدن به هدف های آموزشی مطلوب مورد نظر می داند. [5] بی بای 2 درتعریف ارزشیابی می نویسد. ارزشیابی فرآیند جمع آوری و تفسیر نظام دار شواهدی است که در نهایت به قضاوت ارزشی با چشمداشت به اقدامی معین بینجامد . در این تعریف منظور از عبارت اقدامی معـین ، اتخـاذ تصمیم مناسب جهت بهبود برنامه است. استافل بیم3 ارزشیابی را فرایند،تعیین کردن، به دسـت آوردن و فـراهم سـاختن اطلاعـات مفیـدی بـرای قضاوت در تصمیم گیری ها تعریف کردند. مقوله های متعددی وجود دارند که درگیر ارزیابی پیشرفت تحصیلی دانش آمـوزان مـی باشـند .ایـن مقوله ها شامل آزمون های هنجاری و مقیاس مرجع هستند که در آنها اصول ساخت، تعیین روایی و پایایی مورد توجه قرار گرفته است .مقایسه پیشرفت تحصیلی بین دانش آموزان نواحی مختلف، مقایسه وضعیت کنونی دانش آموزان با گذشته آنان و همچنین بررسی نتایج آزمون با عملکرد واقعی دانش آموز از مواردی هستند که به وسیله این آزمون ها مورد بررسی قرار می گیرند[6] به طور کلی در مورد ضرورت و اهداف ارزشـیابی می توان گفت ارزشیابی انجام می شود تا میزان پذیرش، توجیه و تحقق هدف ها مشخص شود، برای تصـمیم گیرنـدگان معلـم و دانـش آمـوزان بازخورد فراهم نماید، نقاط قوت وضعف را نشان داده و زمینه را برای تجدید نظر مهیا کند ، به مقایسه پرداخته شود ، نیازهای آتی را پـیش بینـی
2
کند، اطلاعاتی در باره آنچه باید باشد فراهم کند شرایط اجرا را تبیین کند مقاومت در مقابل تغییرات را به فعالیت مولد تبدیل کند ، به طبقه بنـدی بپردازد مشارکت افراد ذینفع را ایجاد کند و ابزار نظارت و هدایت باشد.[7] ارزشیابی در یک تقسیم بندی کلی دو صورت دارد: مستمر و مقطعی. (1 ارزشیابی مستمر بر آن نوع ارزشیابی اطلاق می شود که معلم و استاد به طور مستمر در کلاس انجام می دهد.
(2 ارزشیابی مقطعی عکس آن است و به هنگام امتحانات نهایی (پایانی) و کنکور انجام می گیرد. ارزشیابی مستمر خود دارای تقسیماتی است که عبارتند از:
الف) ارزشیابی تشخیصی: این نوع ارزشیابی در جریان تدریس به کار می رود و برای تشخیص مشکل صورت می پذیرد. یعنی برای تشخیص این نکته که چرا فراگیران در یادگیری مشکل دارند.
ب) ارزشیابی مرحله ای: این نوع ارزشیابی نیز در جریان تدریس اتفاق می افتد و بدین منظور طراحی شده است که استاد تدریس خود را تنظیم و فراگیران را برای رسیدن به اهداف آموزشی کمک نماید. به عنوان نمونه تکلیف شبانه در مقاطع ابتدایی ابزاری برای ارزشیابی مرحله ای است. ارزشیابی مستمرکه در طول سال تحصیلی انجام می گیرد، با نام ارزشیابی تکوینی نیز شناخته شده است.
ارزشیابی مقطعی نیز دو صورت مشخص دارد: (1 ارزشیابی تعینی
این نوع ارزشیابی پیش از شروع تدریس انجام می شود، هدف از ارزشیابی تعیینی تطبیق فراگیران با آموزش ثمربخش است. تصمیم درباره اینکـه آیا فراگیر زودتر وارد مقطعی خاص از تحصیل شده است یا نه، نمونه ای از ارزشیابی تعیینی است. برگزاری آزمون قبل از تعیین رشته دانشـگاهی یا رشته تحصیلی در دبیرستان نوعی ارزشیابی تعیینی است که یافته ها و دانسته های قبلی فراگیر و میزان آن را تعیین می کند و مشخص می سازد که دانش آموز یا دانشجو در چه رشته ای می تواند تحصیل کند. سپاسی در 1373 تأثیر آزمون های تکوینی بر پیشرفت تحصیلی دانشجویان را در حین آموزش به صورت آزمایشی مورد مطالعه قرار داده است. نتایج حاکی از عملکرد بهتر دانشجویانی است که آزمو نهـای تکـوینی را گذرانـده بودند .[8] حیدری در 1375 تأثیر اجرای سنجش تکوینی بر افزایش پیشرفت تحصیلی دانش آموزان سال اول دبیرستان های نظـام جدیـد منطقـه فریدونکنار را مورد بررسی قرار داده و به این نتیجه رسیده است که هرگاه سنجش تکوینی با بازخورد نتایج به دانش آموزان همراه باشد، با میـزان پیشرفت تحصیلی همبستگی مستقیم دارد، اما اگر درباره نتایج سنجش تکوینی به دانش آموزان بازخورد داده نشود ، یعنـی از نمـره هـایی کـه در آزمون های تکوینی گرفت هاند بی اطلاع بمانند، سنجش تکوینی با میزان پیشرفت تحصیلی همبستگی مستقیم نخواهد داشت.[9]
(2 ارزشیابی پایانی(مجموعی یا تراکمی) این نوع ارزشیابی در پایان یک ترم، یک سال و یا یک دوره آموزشی انجام می شود و بدین منظور طراحی شده که مشخص سازد فراگیـر تـا چـه
حد هدف های درس را کسب کرده است و در جستجوی تعیین این موضوع است که یک بخش خاص از برنامه درسی تـا چـه حـد در تعلـیم و تربیت یک گروه خاص از فراگیران مفید و کمک کننده بوده است و بر اساس نتایج آن فراگیران طبقه بندی می شوند.
روشن است که ارزشیابی مقطعی نتایج مقطعی خواهد داشت . منظور از نتایج مقطعی آن است که یادگیری در سرتاسر جریان، مورد استفاده و بهره وری نیست و فقط در مقطع پایانی تحصیل، یا در مقطعی که تحصیل در رشته جدید آغاز می شود، مـورد اسـتفاده اسـت. از ایـن رو در تعلـیم و تربیت بر ارزشیابی مستمر تأکید فراوان شده است. ارزشیابی پایانی بدون ارزشیابی مرحله ای و یا حتی (تشخیصی) سـودمند نیسـت زیـرا هـدف ارزش سنجی، اصلاح کاستی ها، از بین بردن ضعف ها و تغییر و تکمیل روش های تدریس و شیوه های کنترل و اصلاح رفتار است لذا ارزشیابی باید به صورت مستمر و دائمی انجام پذیرد.
به منظورنظام بخشی به فعالیت های ارزشیابی پیشرفت تحصیلی دانش آموزان با توجه بـه رویکردهـا ونگرشـهای نـوین درتعلـیم وتربیت.اصـول زیرتحت عنوان (اصول حاکم برارزشیابی پیشرفت تحصیلی ) تعیین شده است .
-1 جدایی ناپذیری ارزشیابی ازفرایند یاددهی-یادگیری:
ارزشیابی دانش آموزان باید به عنوان بخش جدایی ناپذ یر فرآیند یاددهی-یادگیری ونه به عنوان نقطه پایانی آن تلقی شود . -2استفاده ازنتایج ارزشیابی دربهبود فرآیند یاددهی-یادگیری واصلاح برنامه ها وروشها.
هدف غایی ارزشیابی ، اصلاح وبهبود فرآیند یاد دهی-یادگیری است ونتایج ارزشیابی ها بایددراصلاح برنامه ها وروشها مورداستفاده قراگیرد .
3
-3 هماهنگی میان هدف ها محتوا روش های یاددهی-یادگیری و فرآیند ارزشیابی:
در ارزشیابی باید تناسب و هماهنگی بین هدف ها، محتوا و روش های یاددهی-یادگیری مربوط به هردرس مورد توجه قرار گیر د. -4 توجه به آمادگی دانش آموزان:
در طراحی و اجرای انواع برنامه های ارزشیابی باید به آمادگی های جسمانی ، عقلی ، عاطفی و روانی دانش آموزان توجه شود. -5توجه به رشد همه جانبه دانش آموزان:
در ارزشیابی باید به جنبه های مختلف رشد بدنی، عقلی ،عاطفی، اجتماعی، اخلاقی و حرکتی دانش آموزان توجه شود . -6توجه همه جانبه به دانش ها، نگرش ها و مها رت ها:
در ارزشیابی، متناسب با محتوای آموزش و پرورش باید به حیطه دانش ها، نگرش ها و مهارتهای دانش آموزان توجه شود. -7 توجه به ارزشیابی دانش آموز از یادگیری های خود (خود ارزشیابی):
در ارزشیابی باید شرایطی فراهم شود که دانش آموز نیز بتواند از یادگیریها و عملکرد های خود و دیگر دانش آموزان ارزشیابی کند. -8 ارزشیابی از فعالیتهای گروهی:
در نظام ارزشیابی، علاوه بر ارزش یابی فردی، باید از فعالیتهای گروهی نیز ارزشیابی به عمل آید . -9 توجه به فر آیند های فکری منتهی به تولید پاسخ:
در ارزشیابی باید علاوه بر پاسخ نهایی، به فرآیندی که منجر به تولید پاسخ شده است توجه کرد. -10تاکید بر نو آوری و خلاقیت:
در ارزشیابی باید با تاکید بر روش حل مساله ، زمینه رشد و شکوفایی دانش آموزان را فراهم کرد . -11 تنوع روش ها و ابزار های اندازه گیری و سنجش پیشرفت تحصیلی:
با توجه به اهداف، ماهیت و نوع موارد ارزشیابی، از انواع مختلف روش ها و ابزارهای ارزشیابی (مانند پرسش های شفاهی ،آزمـون هـای عملـی ،انواع پرسش های عینی و انشایی، روشهای مشاهده رفتار ، پوشه های مجموعه کار، ارایه مقالات و طرح هـا، گـزارش مربـوط بـه فعالیـت هـای تحقیقاتی، ارزشیابی عملکرد، ارزشیابی مستمر، انواع دست ساخته ها، روش خود سنجی ) استفاده می شود .
-12 استفاده از انواع ارزشیابی:
در فر آیند یاددهی- یادگیری لازم است با توجه به هدف ها، محتوا و روش های تدریس از انـواع ارزشـیابی هـا ( از قبیـل تشخیصـی، تکـوینی، مجموعی، هنجار مرجع، هدف مرجع ، درونی، بیرونی ، ملی و ...) استفاده شود .
-13 استقلال مدرسه ومعلم در فرآیند ارزشیابی:
در فرآیند ارزشیابی باید استقلال مدرسه و معلم در چار چوب سیاست های کلی آموزش و پرورش حفظ شود -14 اصل رعایت قواعد اخلاقی و انسانی در ارزشیابی:
به موجب این اصل ، ارزشیابی باید به گونه ای سازماندهی و اجرا شود که موجب خدشه دار شدن حقوق ، تعاملات انسانی ، اعتمـاد بـه نفـس و سلامت روانی دانش آموز یا معلم نگردد .
-15اصل توجه به تفاوت های فردی:
در انجام ارزشیابی پیشرفت تحصیلی می بایست به تفاوت های فردی دانش آموزان توجه شود . -16ضرورت هماهنگی در تحقق اصول ارزشیابی:
در به کارگیری اصول فوق الذکر باید میان سازمانها ، مراکز ، ادارات، واحدها و سایر بخش های مسئول ارزشـیابی در مـورد روش هـا ، ابزارهـا، معیار ها و برنامه های اندازه گیری و سنجش پیشرفت تحصیلی دانش آموزان، تعهد و هماهنگی کامـل وجـود داشـته باشـد . [10] آزمـون هـای پیشرفت تحصیلی مقدار دانش، اطلاعات و مهارتهایی را که فرد تا لحظه اجرای آزمون کسب کرده است اندازه می گیرند، اما آزمون های استعداد مقدار توانایی و آمادگی فرد را برای کارهایی که در پیش دارد و یا ظرفیت او را برای یادگیری می سنجند. [3] این آزمونها به منظور سنجش میزان تسلط افراد بر یک محتوای درسی یا آموخته های افراد در زمینه های گوناگون درسی به کار می رود. آزمون های پیشرفت تحصـیلی، عـلاوه بـر
4
تعیین میزان آموخته های دانش آموزان، اهداف دیگری را نیز ممکن است دنبال کنند استفاده از آزمونهای پیشرفت هم در افزایش کیفیت ارزشیابی موثر است » یک آزمون پیشرفت اقدامی منظم برای تعیین آموخته های دانش آموز است.[11] استفاده از این آزمونها علاوه بر تصمیمات مربوط به بهبود تدریس، بهبود انگیزه دانش آموز برای فعالیت، افزایش شناخت دانش آموز از خود، ارائه بـازخورد در مـورد کـارآیی تـدریس را بـه همـراه خواهد داشت .گیبسون و میشل1 معتقدند که آزمون های پیشرفت تحصیلی برای اندازه گیری الف) میزان یـادگیری؛ ب) سـرعت یـادگیری؛ ج) مقایسه پیشرفت دانش آموز با پیشرفت سایر دانش آموزان یا مقایسه پیشرفت خود فرد در یک حوزه با پیشرفت او در سایر حوزه هـا؛ ت)سـطح یادگیری در حوزه های فرعی؛ ث) توانمندی ها و ضعف های دانش آموز در یک موضوع درسی؛ و در بعضی موارد ح) پیش بینی یادگیری آینده مورد استفاده قرار می گیرند. بنابراین آزمون ها می توانند اطلاعات مهمی را ارایه دهند . آنها اطلاعات ارزشمندی در مورد اثربخشی برنامه مطالعه ای دانش آموز، پیشرفت وی در اکتساب مهارت های امتحان دادن و تسلط دانش آموز بر محتوای دانش در اختیار قرار می دهنـد .عـلاوه بـر آن، دانش آموزان با ارزیابی سئوالاتی که اشتباه جواب داده اند، می توانند مطالبی از عملکرد خویش در امتحان بیاموزند.آزمون ها علاوه بـر تـاثیر بـر پیشرفت تحصیلی، بر ویژگی های روان شناختی دانش آموزان نیز تاثیر می گذارند که از آن جمله می توان بر تاثیر آزمون ها بـر انگیـزش، عـزت نفس، نگرش، مهارت های مطالعه، اضطراب، درک و فهم مطالب درسی و مفاهیم آموزشی اشاره نمود. شرکت در آزمـون هـا نیـز نـوعی تجربـه مستقیم است که می تواند منتقل کننده احساسی خوشایند یا ناخوشایند و خوب یا بد به دانش آموز باشد .اگر احسـاس منتقـل شـده خوشـایند، خوب یا پادا ش دهنده باشد، آمادگی جذب شدن را در دانش آموز به وجود می آورد و اگر ناخوشایند، منفی یا تنبیه کننده باشد، آمادگی اجتناب، کنارکشیدن و دورشدن را به وجود می آورد. در نظریه یادگیری آموزشگاهی بلوم، کم یا زیادبودن علاقه دانش آموزان نسبت به یادگیری موضوع های مختلف درسی، به تجارب آنها در برخورد با این موضوع ها ارتباط داده می شود. تجارب یادگیری دانش آموزان در درس های مختلف وقتی به صورت موفقیت ها یا شکست های پی درپی اندوخته می شوند، به ایجاد تصوراتی در آنها نسبت به توانایی ها یشان درباره یادگیری موضـوع های مختلف می انجامند و نگرش آنها را در رابطه با یادگیری موضوع های مشابه تحت تاثیر قرار می دهد[3] آلدرسون و وال((1993 نشـان داده اند که روش های سنجش، تاثیر زیادی در رویکردهای مطالعه یادگیرندگان و نیز راهبردهای آنها به منظور آماده شدن برای امتحان دارد. علاوه بر اثر کلی آزمون، نوع آزمون نیز یکی از عوامل تاثیرگذار در رویکردهای مطالعه و یادگیری است .اسپت و براون اعتقاد دارند کـه در هنگـام آمـاده شدن برای امتحان، سؤال های تشریحی روش های برتر مطالعه را برمی انگیزند، اما آزمون های عینی باعث یادگیری سطحی جزئیات می شـوند، زیرا تاکید این آزمون ها بر بازشناسی است و لازم نیست که یادگیرندگان مطالب و ایده های موجود را سازمان دهی یا درباره آنها استدلال کنند . یافته های پژوهش ها و مطالعات انجام شده مبین نقش و اهمیت آزمون، سنجش و ارزشیابی در تبیین پیشرفت تحصـیلی اسـت .لکـن بـر کسـی پوشیده نیست که صرف برگزاری آزمون بدون توجه به جوانب و ابعاد گوناگون آن که در علوم تربیتی و روان شناسی مورد توجـه اسـت، امکـان دارد امری عبث و گاه مضر برای فرآیند آموزش باشد. با توجه به این که آزمون های پیشرفت تحصیلی در قالب موسسات آموزشی سـه هـدف عمده مقایسه عملکرد دانش آموزان حوزه های مدارس سراسر کشور؛ فراهم کردن اطلاعات رشدی در ارتباط با پیشرفت دانش آموزان در طـول زمان؛ و مشخص کردن نقاط قوت و ضعف دانش آموز را دنبال می کنند.[12] از آزمون های پیشرفت تحصیلی برای ارزیابی تشخیصـی، ارزیـابی تکوینی و ارزیابی پایانی استفاده می شود. آزمون های پیشرفت تحصیلی را می توان به جنبه های مختلف دسته بندی کرد. چنانچه نحـوه تـدوین آزمون مورد نظر قرار گیرد، آزمونهای پیشرفت تحصیلی به آزمونهای استاندارد شده و آزمونهای معلم سـاخته تقسـیم مـی شـوند.در صـودتی کـه کاربرد ازمونهای پیشرفت تحصیلی مورد نظر فرار گیرد می توان آنها را به سه دسته تقسیم کرد: الف) آزمونهـای تشخیصـی؛ ب) آزمونهـای تـک موضوعی؛ ج) مجموعه آزمون از جنبه دیگری ، آزمون های پیشرفت تحصیلی به دو دسـته تقسـیم مـی شـوند : (1 آزمونهـای هنجـار مـدار؛ (2 ازمونهای ملاک- مدار . به طور کلی هر ازمونی که محتوای ان نمونه ای معرف از یک محتوای درسی باشد(به عبارت دیگر دارای اعتبار محتوایی باشد) و به منظور اندازه گیری دانش فعلی فرد ساخته شده باشد، بدون توجه به اینکه چگونه ساخته شده است ، آزمون پیشـرفت تحصـیلی گفتـه می شود . [13]رسالت بنیادین ِارزشیابی پیشرفت تحصیلی چه از نوع کمی وچه از نوع کیفی سنجش میزان تحقـق اهـداف آموزشـی وپرورشـی وارائه باز خورد مستمر و به موقع است. مطلب قابل توجه این است که یک آزمون منفرد برای نشان دادن پیشرفت تحصیلی به تنهایی کافی نیست.
5
عوامل متعددی در جامعه وجود دارند که در قبال پیشرفت تحصیلی یادگیرنده مسئول هستند و بر آن اثر می گذارند مجموعه کثیری از شیوه های ارزیابی برای بهبود و پیشرفت تحصیلی دانش آموز بایستی مورد توجه قرار گیرند. [6]
-3 پیشینه پژوهش
الف: تحقیقات خارج از کشور
وو و سی (2005) 1در تحقیق " مقایسه بازخوردهای یادگیری دانش آموزان باروش سنتی و سازندگی" نشان داد که دانش آموزان در گروه آزمایشی مبتنی بر سازندگی به طور معناداری ، بهتر از گروه آموزشی سنتی به بازخوردهای یادگیری (بر حسب میزان و یکپارچگی ساختار شناختی شان ، درگیری فراشناختی و استفاده از راهبردهای پردازش اطلاعات ) رسیده بودند. بری(2005) 2 اعتقاد دارد که دانش آموزان تحت تاثیر ارزشیابی توصیفی علاوه بر پسشرفت تحصیلی ، از دانش فراشناختی بالاتری نیز برخوردارند .[14] گرون لند در تحقیقی هدفهای کاربردی آزمونهای پیشرفت تحصیلی را به شرح زیر بیان می کند: -1 سنجش آمادگی دانش آموزان برای استفاده از تجارب آموزشی خاص که برایشان در نظر گرفته شده است.
-2 پیش بینی سرعت یادگیری دانش آموزان در تجارب یادگیری معینی که برایشان طرح ریزی شده است طبقه بندی دانش آموزان هر کلاس و انطباق روش آموزش با تواناییهای هر گروه.
-3 تشخیص دانش آموزان ضعیف و پیش بینی آموزشهای انفرادی یا آموزش جبرانی برای رفع نارسائیهای آنان. -4 شناسایی دانش آموزان مستعد و پیش بینی امکانات خاص تا بتوانند از برنامه های غنی شده استفاده کنند. -5 مرور مطالبی از درس که اغلب دانش آموزان نتوانسته اند بیاموزند.
-6 ارتقا دانش آموزان به کلاسهای بالاتر -7 پیش بینی موفقیت آینده دانش آموزان در رشته های مختلف تحصیلی و راهنمایی و تشویق آنان در این موارد.
-8 ایجاد انگیزه و افزایش رغبت دانش آموزان برای کوشش بیشتر درجهت جبران نقاط ضعف و یادگیری بیشتر -9 به دانش آموزان در شناخت بهتر توانایی های خود و کسب بینش وسیعتر درباره مهارتها و استعدادهای خود و رسیدن به خویشتن شناسی.
-10 ارزشیابی از جنبه های مختلف آموزشی از جمله هدفها، برنامه ها، وسایل و روشهای آموزشی تا معلوم شود هدف های تعیین شده تا چه اندازه قابل دستیابی بوده و برنامه ها و روش های آموزشی تا چه اندازه برای تحقق هدفهای مناسب بوده اند. [14] وان اورا(2004)3 در تحقیقی نشان داد که بازخورد حاصل از سنجش تکوینی افزایش معناداری را در کارآمدی شخصی دانش آموزان دوره راهنمایی به وجود می آورد [15] بنا به آنچه در استانداردهای آزمودن روانی و تربیتی (انجمن پژوهش آموزشی آمریکا، انجمن روانشناسی آمریکا و شورای ملی اندازهگیری در آموزش و پرورش، (1999 آمده است: وقتی که از یک آزمون بهعنوان شاخص پیشرفت در یک حیطهی آموزشی استفاده میشود، لازم است شواهد مربوط به اینکه آن آزمون، نمونهای از مجموع دانشهای مورد نظر فراهم میآورد و فرایندهای موجود در بعد هدفها را فرا میخواند، ارایه شود . چنین تحلیلی باید آن جنبههایی را که آزمون معرف آنها است و آنهایی را که نمیتواند معرف باشد، آشکار سازد... جدول مشخصات آزمون به ایجاد تعادل بین آموزش و سنجش کمک میکند. فیوکزو همکارانش(1999) 4 در تحقیقی دریافتند کلاس های آموزشی که با سنجش عملکردی هدایت می شوند در مقایسه با گروه هایی که با سنجش عملکردی هدایت نمی شوند ، مهارت های بیشتری در حل مسئله دارند . علاوه بر این ، تاثیری که سنجش عملکردی بر علاقه و نگرش دانش آموزان نسبت به مدرسه و فعالیت های آموزشی دارد ، قابل تامل است. بلک و ویلیام(1998) 5 پس از مرور 250 مقاله در زمینه سنجش کلاسی ، اثرات مثبت سنجش تکوینی را بر عملکرد تحصیلی (در تمام سطوح سنی و توانایی ) گزارش کرده اند. آن ها گزارش کرده اند که مطالعات سنجش تکوینی ، به اندازه ./4 تا ./7 در آزمون های استاندارد شده اثر دارد. این
6
اندازه اثر بیشتر از میزانی است که برای مداخلات آموزشی به دست آمده است. آن ها هم چنین به این نتیجه رسیده اند که سنجش تکوینی ، استانداردهای پیشرفت را ارتقا می بخشد و این امر به گونه ای خاص برای دانش آموزانی که پیشرفت کمی (کم اندوزها) دارند موثرتر است .[16]
ب:تحقیقات داخل کشور
تحقیقات حاکی از تأثیرآزمون های پیشرفت تحصیلی بر میزان تحقق اهداف آموزش و پرورش است . مطالعاتی که درباره ایت ارتباط صورت گرفته نشان می دهد که تأثیرآزمون های پیشرفت تحصیلی میزان تحقق اهداف را نشان می دهد. .به نوشته جهانشاهی »(1391) اهداف آموزش و پرورش «را مورد تحقیق قرار داده است. آموزش و پرورش در هر کشوری با اهدافی خاص و متفاوت، انجام میگیرد. اما آنچه در همه این آموزشها مورد توجه است، اهداف کلی و غاییاند که در چگونگی شکلگیری و تعیین آنها، اختلاف نظر وجود دارد. نویسنده مقاله معتقد است که اهداف ما در آموزش و پرورش، باید به تحصیل کیفیات خاص ذهنی، نگرشها و احساسات خاصی مربوط باشند تا آموختههای مدرسه، در جامعه سودمند افتد و دانشآموزان را برای زندگی در آن جامعه آماده سازد. معلمان درباره آنچه که در مدرسه باید انجام دهند، آنچه باید بیاموزند و چگونگی آموختن آن، درباره آنچه باید منتقل کنند و آنچه که باید نادیده بگیرند، تصمیم میگیرند. دلایل آنان برای این تصمیمات ممکن است متفاوت باشد. در واقع، هر تصمیم واحدی ممکن است نه به یک دلیل، بلکه به دلایل متعددی بستگی داشته باشد. با وجود این، این دلایل طبعا متضمن نوعی عقیده - کم و بیش صریح - راجع به اهداف آموزش و پرورش به طور کلی و نیز راجع به درس یا دوره خاص هستند.[17] بهرامی نسب، فرج اللهی، معینی کیا، (1390) نقش آزمون های موسسات آزاد علمی بر پیشرفت درسی دانش آموزان دوره متوسطه، را مورد تحقیق قرار دادند، یافتههای تحقیق نشان داد: بین میانگین عزت نفس دو گروه دانشآموز شرکتکننده و غیرشرکتکننده در آزمونها، تفاوت معنیدار وجود داشت. بین میانگین نمرات ریاضی ترم اول، نمرات ریاضی ترم دوم، مهارتهای مطالعه، نگرش به ریاضی و اضطراب امتحان تفاوت معنیدار وجود نداشت. .[18 ] دائی زاده، حسن زاده، لشکربلوکی، در سال "(1390) میزان تحقق اهداف آموزشی دوره متوسطه از دیدگاه مدیران مدارس استان گلستان" را مورد تحقیق قرار دادند. ازدیرباز ذهن کنجکاو انسان درجستجوی این بوده است که به چرایی بسیاری از پرسش ها دست یافته و حتی الامکان برای آن پاسخی مناسب پیدا نماید دراین میان آنچه که می تواند پاسخگوی بسیاری از نیازها بوده و ضمیر تشنه انسانهای جستجویگر را سیراب سازد روی آوردن به فعالیت های علمی و تحقیقاتی است ودرواقع می توان پژوهش را کیمیایی دانست که قادر است گره از معضلات و مشکلات بازنموده و راهی روشن مطابق عقل و علم و منطق پیش روی آن گذارد اگرچه تحقیق و انجام فعالیت های پژوهشی درزمینه های مختلف و از جمله علوم تربیتی کاری است بس مهم اما آنچه که مهمتربه نظر می رسد و درحقیقت می توان از آن به عنوان روح و جوهره تحقیق نام برد یافته های پژوهشی است و درکنار این مهم نحوه کاربست تحقیقاتی است که حاصل تلاش شبانه روزی محققان و پژوهشگران می باشد بررسی عوامل موثر پیشرفت و ترقی و توسعه درجوامع پیشرفته نشان می دهد که همه این کشورها از آموزش و پرورش توانمند و کارآمد برخوردار هستند. راه کارهای آموزشی صرف نظر از هدف آموزشی و یادگیری انتخاب شده کاربرد اهداف یادگیری که برای موفقیت اصلی و عمده می باشد را حمایت و پشتیبانی می کند [19] در مطالعه عیسی زاده (1388)، با عنوان» بررسی و مقایسه پیشرفت تحصیلی، مسائل رفتاری و مهارت های اجتماعی دانش آموزان شهر مشهد «
نتایج نشان داد که نتایج پژوهش ها نشان داد که سطح پیشرفت تحصیلی دانش آموزان پایه سوم ابتدایی تحت پوشش ارزشیابی توصیفی به صورت معناداری بیشتر از دانش آموزان پایه سوم ابتدایی تحت پوشش ارزشیابی تحت پوشش ارزشیابی کمی در مدارس هم سطح آنهاست و بین دانش آموزان پایه سوم ابتدایی تحت پوشش طرح ارزشیابی توصیفی و دانش آموزان پایه سوم ابتدایی تحت پوشش ارزشیابی کمی در زمینه مهارت های اجتماعی از قبیل با دیگران مشارکت و همکاری می کند. به وظایف خود و قوانین مدرسه عمل می کند، به دیگران احترام می گذارد، حقوق دیگران را رعایت می کند. در بحث و گفتگو ها شرکت می کند. تفاوت معناداری مشاهده نشد. ولی در زمینه مسائل رفتاری از قبیل درونگرائی، برونگرائی و بیش فعالی، میانگین دانش آموزان پایه سوم ابتدایی تحت پوشش طرح ارزشیابی توصیفی به صورت معناداری کمتر از میانگین دانش آموزان پایه سوم ابتدایی تحت پوشش ارزشیابی کمی در مدارس هم سطح بود . [20] نیکنام (1388) در تحقیقی با عنوان »بررسی مقایسه ای میزان اضطراب امتحان ، عزت نفس و خلاقیت دانش آموزان شیراز در ارزشیابی واقعی و
