بخشی از مقاله
چکیده
قرآن کریم در آیاتی چند، از تسبیح همه موجودات آسمانی و زمینی و همه اشیاء یاد کرده است. این آیات محل بحث مفسران و معرکه آرای گوناگون قرار گرفته است. در یک نگاه کلی مفسران دو رویکرد عمده به مفهوم تسبیح همگانی اشیا ارائه کردهاند؛ گروهی تسبیح را به زبان حال و کافران را محروم از درک آن دانستهاند؛ گروه دیگر تسبیح را به زبان قال و از جنبه ملکوتی دانسته و عموم انسانها را از شهود آن محروم شمردهاند.
همچنین برخی اندیشمندان در تفسیر علمیآیه کوشیده، درصدد یافتن مصداق علمیبرای مفهوم تسبیح همگانی برآمدهاند. این مقاله ضمن نقد مصداق علمیمطرح شده، فرضیه پیشنهادی«تطبیق صدور امواج الکترومغناطیسی از اشیا با تسبیح همگانی موجودات» را مورد بررسی قرار داد. بنابر این فرضیه تسبیح موجودات به زبان قال و با وجههُملکی و مادی اشیا است و غیرعالمان قادر به درک آن نیستند.
-1 مقدمه
برخی از آیات قرآن بر شعورمندی و علم همه موجودات داللت دارد و از تسبیح همه اشیاء عالَم سخن میگوید:
آسمانهاى هفتگانه وزمين و هر كه در آنهاست او را به پاكى مىستايند، و هيچ چيز نيست مگر آنكه او را به پاكى ياد مىكند و مىستايد و ليكن شما تسبيح آنها را درنمىيابيد. همانا او بردبار و آمرزگار است.
این آیات محل بحث دانشمندان مسلمان و مفسران گردیده است و از منظرهای قرآنی و فلسفی فرضیات گوناگونی درباره مراد خداوند از این آیات شکل گرفته است.
برخی دانشمندان مفهوم تسبیح موجودات و اشیاء را مجازی دانسته، معتقدند تسبیح آنها با زبان حال اس ت؛ که این گروه خود دو نظردرباره تسبیح به زبان حال دارند: نخست اینکه موجودات با محدودیتها و نقصهایی که در وجود خود دارند، بر وجودی بی نقص و کامل داللت میکنند، که خالق آنهاست و دوم آن که هر موجودی با نظم ویژه و خلقت خاص خود، به عبارتی از جنبه کمال خود، برای قدرت و علم و کمال آفریدگار خود آیت و نشانه است.
گروه دوم با تکیه بر برهانهای فلسفی و قرآنی این تسبیح را حقیقی میدانند و از شعورمندی و علم موجودات که الزمه تسبیح حقیقی است، دفاع میکنند.
برخی پژوهشگران نیز ادعا کردهاند که علم امروز این مطلب قرآنی را تأیید میکند و در این رابطه با استفاده از اطالعات علمیکه در این زمینه به دست آوردهاند، اظهار میدارند که هر چیزی در هستی، به نوعی سخن میگوید و امواجی از خود صادر میکند. برای مثال، از برخی گیاهان امواج و فرکانسهای صوتی ایجاد میشود و یا برخی از ستارگان از خود صداهایی تولید میکنند، مثال ستاره نوترونی که خداوند آن را طارق نامیده، صدایی شبیه پتک صادر میکند و ازاینرو آیاتی را که در مورد تسبیح موجودات است، بر این امواج و فرکانسهای صوتی که از ذرات و موجودات عالم صادر میشود، تطبیق داده و گفتهاند که هر چیزی در هستی صدای خاصی دارد و این گونه خدا را تسبیح میکند و این مطلبی است که قرآن در 1400 سال پیش آن را بیان کرده است.
پژوهش حاضر بر آن است تا ادعای جدیدی را منطبق بر آخرین دستاوردهای علم فیزیک ارائه نماید. طبق قانون تابش اس تفان-بولتزمان و قوانین ترمودینامیکی رایج، که توضیح آن در ادامه خواهد آمد، نوعی از امواج فیزیکی هستند که هم از تمام موجودات عالم ساطع میشوند و هم در هر لحظه صدور این امواج محقق میشود. این امر هم با جهان شمول بودن آیه شریفه، و هم استمرار تسبیح در موجودات سازگاری بیشتری دارد.
در این مقاله پس از مرور آرای مفسران درباره مفهوم تسبیح همگانی موجودات، فرضیه تطبیق تسبیح موجودات با صدور این امواج از آنان مطرح و با عرضه به دیدگاههای موجود در تفسیر آیه، بررسی میگردد.
-2 دیدگاه مفسران درباره تسبیح موجودات
برخی دانشمندان مفهوم تسبیح موجودات و اشیاء را مجازی دانسته، معتقداند تسبیح آنها با زبان حال است. در این میان، دو نظردرباره تسبیح مطرح است: نخست موجودات با محدودیتها و نقصهایی که در وجود خود دارند، بر وجودی بی نقص و کامل داللت میکنند که خالق آنهاست؛ و دیگر آنکه هر موجودی با نظم ویژه و خلقت خاص خود، به عبارتی از جنبه کمال خود، برای قدرت و علم و کمال آفریدگار خود آیت و نشانه است. برخی دیگر این تسبیح را حقیقی و به زبان قال میدانند. اکنون این دو دیدگاه به تفصیل بررسی خواهد شد.
-1-2 تسبیح به زبان حال
همه موجودات مخلوق خدا هستند و خاصیت مخلوق این است که یک جنبه کمال دارد و یک جنبه نقص. هرچه نقص دارد از ذات خویش است و هرچه کمال دارد از خالقش - نساء:. - 79 پس در واقع به زبان حال، خالق خودش را تسبیح و حمد میکند.
برخی مفسران به جنبه نقص موجودات تأکید نموده و تس بیح موجودات را با تکیه بر آن شرح دادهاند: «موجودات به خاطر ممکن و حادث بودنشان دلالتی روشن بر وجوب وجود.
