بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر تبیین تلفن همراه هوشمند به عنوان راهکاری برای توسعه علوم تربیتی - تعلیم و تربیت - و آسیب های تربیتی آن است که به روش کیفی و با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی صورت پذیرفته است. نتایج تحقیق حاکی از آن بود که - 1 ورود تلفن همراه هوشمند به نظام تربیتی ما امری اجتناب ناپذیر است با رویکرد ایجابی و فرصت محورانه به تلفن همراه هوشمند می توان از آن به عنوان امکانی جهت توسعه علوم تربیتی بهره گرفت - 2 آموزش سواد رسانه ای به صورت رسمی یا غیر رسمی بعنوان پیش نیاز توسعه در علوم تربیتی از مجرای تلفن همراه هوشمند است - 3 این فناوری زمانی آسیب زا می شود که ما بدلیل داشتن رویکرد سلبی و هراس محور به آن از پژوهش درباره آن امتناع ورزیده و در نتیجه در مدیریت آن هوشمندانه عمل نکرده و ناتوان باشیم.
- 4 با استفاده از تلفن همراه هوشمند در زمینه یاددهی - یادگیری می توان به طور قابل توجهی در هزینه های آموزش و پرورش صرفه جویی نمود - 5 "تولید محتوا" از مجرای تلفن همراه هوشمند و شبکه های اجتماعی یکی از مهمترین راهکار های توسعه در علوم تربیتی است. - 6 اکثر آسیب های تلفن همراه در بعد تربیت، آسیب های ثانویه تربیت در نهاد های نظیر نهاد خانواده، نهاد آموزش و پرورش و... است به عبارت دیگر، تربیت در این نهاد ها به دلایل مختلف آسیب زا بوده است که با ورود تلفن همراه هوشمند این آسیب ها بیشتر در منصه ظهور قرار گرفته اند.
مقدمه
حضور تنگاتنگ تلفن همراه در زندگی بشر امروز و افزایش کارکرد های آن، پدیده تلفن همراه هوشمند را از یک ابژه ی ارتباطی صرف به موجودیتی خودبسنده تبدیل کرده که به اعتقاد جورج میرسون "تلفن همراه هوشمند با خود یک نظام باور وحتی جهان بینی به همراه دارد" - میرسون، ترجمه مقدس،. - 1393 در این میان بیشترین تاثیرات و تغییرات این پدیده تلفن همراه هوشمند برای نظام تربیتی، و بالطبع رشته های مادر نظیر رشته علوم تربیتی کشور است.
بچه های نسل حاضر را می توان بچه های دو فضایی}فضای مجازی - و فضای واقعی { نامید. و هویت آنها با این فناوری های جدید نظیر تلفن همراه هوشمند شکل می گیرد . لذا، آموزش و پرورش بایستی اقدام به تبیین این هویت و بازسازی آنها با توجه به معیار های ایرانی - اسلامی نماید - نوری زاده، . - 1394 بنا به گفته ی پرینسکی - 2005 - بچه ها از طریق تکنولوژیکی پیشرفته، شروع به استفاده از تکنولوژی موبایل در موسسات آموزشی شان کردند - نورضا، به نقل از حسنی، . - 10 :1392 بنابراین، یکی از ویژگی های آموزش و پرورش در دنیای امروزی، اضافه شدن رسانه های مجازی - از جمله تلفن همراه - به عنوان عامل اصلی در نظام تربیتی ماست - سپنجی و خودچیانی، - 98 :1393 به عبارت دیگر، امروزه، معلمان سر کلاس درس با پدیده نوین استفاده از تلفن همراه روبرو هستند.
پدیده ای که در اثر پیشرفت در فناوری های نوین بوجود آمده است. تلفن همراه از محبوب ترین ابزار های ارتباطی بین افراد و از تکنولوژی های پیشرفته ارتباطی دوران ماست. این استفاده در حالی صورت می گیرد که بردن این وسیله به مدرسه بر اساس قوانین ممنوع است و با دانش آموزانی که موبایل با خودشان همراه دارند برخورد می شود. اما، از سوی دیگر، روز به روز شاهد استفاده بیشتر از این وسیله ی ارتباطی در کلاس درس هستیم - حسنی، - 10 :1392 به عبارت دیگر، تفاوت کلاسهای درس هزاره سوم با کلاس های درس دهه های قبل بیشتر بدلیل نظریه پردازی در زمینه یادگیری - یادهی فناوری های نوین نظیر تلفن همراه هوشمند، ورود و استفاده از این فناوری های نوین در علوم تربیتی است.
نفوذ فناوری تلفن همراه هوشمند }در رشته علوم تربیتی{ فرصت های زیادی را در زمینه یاددهی- یادگیری ایجاد نموده است - حسنی، - 92؛ از جمله از این فرصت ها می توان به حذف محدودیت "حضور مکانی" در یادگیری - کیما و دیگران، - 2008، حذف محدودیت زمانی در یادگیری - نوری زاده، - 94 و... اشاره نمود؛ این فرصت ها به گونه ای است که لوریس و لوری حرکت از یادگیری الکترونیکی به یادگیری از مجرای تلفن همراه هوشمند را به عنوان تغییری انقلابی توصیف کرده اند - به نقل از نورضا و دیگران، . - 2010 از مهمترین انقلاب های تلفن همراه هوشمند در علوم تربیتی می توان به مواردی نظیر تغییر در نوع ارتباط معلم و شاگرد، تغییر در سلسه مراتب ارتباط در یادگیری - ایتو، و دایسوکو، - 2005 تغییر در توانایی های یادگیری در برخی از دروس نظیر درس ریاضی - اتویل، - 2005، تسهیل در یادگیری - نوری زاده، - 1394 اشاره نمود.
از سوی دیگر تلفن همراه هوشمند برای نظام های تربیتی آسیب هایی را نیز به همراه داشته است که از جمله می توان به افت تحصیلی - خیر آبادی و اکبری ، - 1392 تاثیرات منفی بر سلامت جسمی و روانشناختی دانش آموزان - کامیبیپو و سوگیرا، - 2005، سطحی نگری در آموزش - نوری زاده - و ... و تزریق و شکل گیری "خوانش های" جدید و گاها متعارض و متضاد از تربیت و آموزش و پرورش ایرانی - اسلامی، دین و فرهنگ ایرانی و... اشاره نمود. با این وجود می توان، تلفن همراه را موضوعی دوطیفی - فرصت محور یا تهدید محور - در علوم تربیتی تلقی نمود که در صورت غفلت مسئولین و صاحبنظران از ابعاد فرصت محور بودن تلفن همراه هوشمند و استفاده از آن در توسعه علوم تربیتی، می تواند به عنوان تهدید جدی برای نظام تربیتی کشور تلقی گردد.
پس از طرح آموزش الکترونیکی، با پدید آمدن تلفن همراه، مفهوم آموزش مبتنی بر تلفن همراه نیز پدید آمده است - کی گان، به نقل از منطقی، . - 100 :1389 گستره آموزشی اخیر، چنان وسیع و گسترده بنظر می آید که برخی از پژوهشگران از ورود تلفن همراه به عرصه ی آموزش، با عنوان "انقلاب تلفن همراه در آموزش و تربیت " یاد کرده اند - گیس، کی، به نقل از منطقی، . - 1389 جورج - 1995 - ، گروسمن و همکاران - - 2001 ستروهلین و فریتش - 2003 - ، لی - - 2004 و مارکت و همکاران - - 2006 از زوایای مختلفی وارد بحث آموزش مبتنی بر تلفن همراه شده و در این باره بحث کرده اند.
دی ویته - - 2010نیز با اشاره به این که تلفن همراه آموزش در هر زمان و هر جایی را فراهم آورده است، از نگرش مثبت دانش آموزان نسبت به یادگیری مبتنی بر تلفن همراه یاد کرده، استقبال آنان را از این فناوری را مورد تاکید قرار می دهد هزینه اندک تلفن همراه در مقایسه با یادگیری از طریق اینترنت - که به رایانه نیازمند است - از سویی و علایق مفرط جوانان به فن آوری تلفن همراه از سوی دیگر، سبب شده است که این فن آوری در عرصه آموزشی، به شکلی موفق تر از اینترنت ظاهر شود.
علاوه بر این والک و همکاران - - 2010 در بررسی که در سطح مناطق در حال توسعه آسیا داشته اند، گزارش می کنند، آموزش از طریق تلفن همراه، در مناطق روستایی و راه دور کشور هایی مانند فیلیپین ، مغولستان، تایلند، هند و بنگلادش سبب شده است که مردم نواحی دور افتاده، امکان دسترسی به اموزش های مورد نظرشان را بیابند و از این فرصت استفاده بهینه به عمل بیاورند. بالاسوبرامنیان و همکاران - - 2010، در گزارش مشابهی، از دسترسی زنان روستایی در جنوب هند و امکان سامان دادن آموزش مادام العمر بر همین مبنا در سطح آنان، یاد می کنند توسعه پایدار توسعه ای است که نیاز های اکنون را برآورده سازد بی آنکه توانایی های نسل های بعد را در ارضای نیاز های خود تهدید نماید.
ورود به هزاره سوم و روبرو شدن با پدیده هایی نظیر جهانی شدن، آموزش و پرورش به عنوان نقطه ثقل توسعه، پیشرفت و توسعه فناوری ارتباطات و استفاد بهینه از آن باعث حرکت جامعه بسوی جوامع اطلاعاتی شده است و توسعه پایدار بدون تکیه بر کاربرد Ictو فناوری های نوین نظیر تلفن همراه هوشمند تقریبا غیر ممکن خواهد بود - امامی و دیگران، . - 1393 در این میان تلفن همراه هوشمند می تواند به عنوان فرصتی برای دستیابی به اهداف آموزشی "توسعه پایدار در هزاره سوم"4 و فرصتی برای دستیابی به اهداف فناوری بالاخص فناوری ارتباطی و اطلاعاتی "توسعه پایدار در هزاره سوم"5 باشد.
در میان رشته های دانشگاهی رشته علوم تربیتی به خاطر رابطه تنگاتنگ و نزدیکی که با نظام آموزش و پرورش دارد جایگاه خاصی در توسعه کشور دارد چراکه، توسعه هر کشوری در هر شرایط منوط به توسعه آموزش و پرورش آن کشور است - سند چشم انداز آموزش و پرورش - . لذا، تردیدی نیست که مسیر اصلی و بنیان توسعه پایدار کشور، استقرار نظام آموزش و پرورش پویا و اثر بخش - رومیانی و دیگران، - 1393 و توسعه دادن و قوت بخشیدن به رشته های مرتبط به آن نظیر علوم تربیتی است.
به نظر برخی از صاحبنظران، محدود کردن رسانه ها، ابزار ها و فن آوری ها ، مثلا ممنوعیت استفاده از تلفن همراه در مدارس تنها به حریص کردن دانش اموزان می انجامد و محکوم به شکست است. اما، می توان بسیاری از دروس و تعالیم اسلامی را بر روی موبایل قرار داد، کلاس درس را آنلاین کرد. بازی های موبایلی اسلامی طراحی کرد و مسابقات موبایلی در مدارس راه اندازی کرد و امتحان را از طریق موبایل و اینترنت برگزار کرد، اینها باعث جذب دانش آموزان به مدرسه و مشق می شود. اما، ممنوع کردن، مسدود کردن و فیلتر کردن تنها باعث برانگیختن حس کنجکاوی نسل جوان برای استفاده بیشتر از این رسانه ها می شود.
متاسفانه سیاستی که تا کنون در نظام آموزش و پرورش و به طور کلی در کشور در مواجهه با این رسانه های نوین اتخاذ شده ، سیاست سلبی بوده است. این سیاست نگاه مثبتی به ظرفیت های این رسانه ها نداشته و 4از اهداف توسعه پایدار در هزاره سوم، تضمین این نکته که: کودکان در هر کجا، پسر و دختر به طور یکسان تا سال 2015 دوره آموزشی ابتدایی عمومی را بگذرانند از شاخص های توسعه در بخش فناوری می توان به موارد ذیل اشاره نمود:
الف: تعداد خطوط اصلی تلفن ومشترکان تلفن همراه در هر 100 نفر
ب: تعداد رایانه های شخصی مورد استفاده در هر 100 نفر
ج: تعداد کاربران اینترنتی در هر 100 نفر
