بخشی از مقاله
چکیده
هدف از مقاله حاضر، ارزشیابی درونی و بیرونی کیفیت دوره دکتری گروه علوم تربیتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران به منظور فراهم کردن رهنمود هایی جهت تضمین و ارتقاء کیفیت دوره است. پژوهش حاضر از نوع کاربردی و روش تحقیق آن زمینه یابی می باشد. و جهت انجام آن از ابزارهای کمی - پرسشنامه - و کیفی - مصاحبه و مشاهده - بهره گرفته شده است. جامعه مورد مطالعه شامل .1: مدیر گروه ؛ .2 هیات علمی 4 - عضو - ؛.3دانشجویان - 40 نفر - ؛.4 دانش آموختگان - 78 نفر - ؛ .5کارفرمایان 35 - نفر - است.
با توجه به محدود بودن جامعه ی مورد مطالعه و جهت بررسی عمیق آن سرشماری کامل انجام شده است . جهت تجزیه و تحلیل داده ها از روش توصیفی از نوع فراوانی ، میانگین و روش وزن دهی به عوامل مورد ارزشیابی استفاده شده است.در نهایت با توجه به داده های به دست آمده، میزان مطلوبیت هر یک از عوامل مورد ارزشیابی در ارزشیابی بیرونی و درونی ، مطابق با یکدیگر و به این ترتیب است: عامل اول - اهداف ، جایگاه سازمانی ، مدیریت و تشکیلات: نسبتا مطلوب؛ عامل دوم- هیات علمی: مطلوب؛ عامل سوم- دانشجویان : مطلوب؛ عامل چهارم- دوره های آموزشی و برنامه درسی: نسبتا مطلوب؛ عامل پنجم - فرایند یاددهی - یادگیری: نسبتا مطلوب ؛و عامل ششم- دانش آموختگان: مطلوب. و درآخر وضعیت کلی کیفیت گروه در هر دو ارزشیابی درونی و بیرونی با ارزش عددی 2/5 مطلوب می باشد.
-1 مقدمه
آموزش عالی ایران در دو دهه گذشته به چالشها و مسائل متعددی مواجه شده است .گسترش کمی دانشگاه ها، کثرت موسسات آموزشی متنوع، افزایش تعداد دانشجویان و گاها وجود خیل عظیم دانش آموخته بیکار از جمله چالشهایی هستند که نظام آموزش عالی ایران را با مشکلات عدیده ای مواجه نموده است. گسترش کمی نظام آموزش عالی بدون توجه به ظرفیت های موجود و توان بافت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه، کاهش کیفیت نظام آموزش عالی نیز به دنبال خواهد داشت.
در واقع نمی توان گسترش کمی و ازدیاد تعداد دانشجویان و دانش آموختگان را دلیلی بر وجود کیفیت مطلوب دانست. این چالش ها لزوم مسئولیت پذیری و پاسخگویی را در نظام آموزش عالی ایران منجر شده است و نظام دانشگاهی را وادار به باز اندیشی در ساختار، رسالت، اهداف، کارکردها و فرایند های خود نموده است. از آنجا که دانشگاهها از جمله مهمترین نهادهایی هستند که جوامع جهت رشد و توسعه به آنها نیاز دارندشفافیت، پاسخ گویی، بهبود کیفیت در آنها الزامی است . مدیریت عملکرد به عنوان یک نگرش نوین مدیریتی نقش اساسی در هدایت و ترکیب مولفه های کیفیت در سازمان ایفاء و به شکل مطلوب و اثر بخش بر فرایند کیفیت مدیریت می نماید - سلطانی، . - 1383 واضح است که وجود یک فرایند مدیریت عملکرد مطلوب در موسسات آموزش عالی ایران بهبود کیفی آنها را به دنبال خواهد داشت.
مدیریت عملکرد در موسسات آموزش عالی به عملکرد دانشجویان، دانش آموختگان و اعضای هیات علمی و عوامل اثر گذار به کیفیت آنها توجه دارد و مولفه های کیفی این گونه ازسازمانها را به نحو مطلوبی ارزیابی نموده و از نتایج آن جهت بهبود ضعف ها و تحکیم قوت ها استفاده می نماید. همان گونه که مدیریت عملکرد نقش اساسی در هدایت و ترکیب مولفه های کیفی در سازمان ایفا می کند، ارزیابی کیفی سازمانها نیز می تواند رهنمودهای مفیدی برای بهبودی فرایند مدیریت عملکرد در سازمان ایفا کند .ارزیابی به عنوان یکی از مهم ترین سازو کارهای مدیریت عملکرد در تولید و توسعه کیفیت در سازمان می باشد. در واقع بهبود کیفیت مستلزم ارزیابی کیفی است و این در تمام سازمان ها اعم از سازمانهای صنعتی، بازرگانی و آموزشی امری کاملا عینی و مشهود است.
سازمانهای صنعتی و بازرگانی به دلایل مختلف تجاری- رقابتی و جلب رضایت مصرف کننده ناگزیر از بهبود کیفیتند. اجرای راهکارهای بهبود مستمر کیفیت در این گونه از سازمان ها واجب و ضروری است .اما این سازمانها با سازمانهای آموزشی به ویژه موسسات آموزش عالی تفاوت های زیادی دارند، از یک طرف در موسسات آموزش عالی بر خلاف سازمانهای صنعتی و بازرگانی تولید ملموس نیست و مصرف کننده مشخصی در این گونه از سازمانها وجود ندارد. این موارد تعریف، ارزیابی و تضمین کیفیت را در آنها با مشکلاتی مواجه نموده است. به هر جهت ارزیابی کیفی یکی از مهم ترین ملزومات سازمان ها است و موسسات آموزش عالی از این امر مستثنی نیستند.
آموزش عالی با پیشینه ای به قدمت بیش از هشت سده، به عنوان نهادی کلیدی مورد توجه خاص ملت ها و دولت ها ست. دستیابی به فن آوری و دانش پیشرفته که می تواند نقش موثری در تحقق و شتاب حرکت اجتماعی و اقتصادی ملل ایفا کند، صرفا با تقویت آموزش عالی و برنامه ریزی کمی و کیفی آن میسر است از زمانی که طرح تضمین کیفیت آموزش عالی در ایران از طریق خود ارزیابی گروه های آموزشی دانشگاه ها و با رویکرد علمی توسط یکی از استادان دانشگاه تهران در انداخته شد ، یک نیم دهه می گذرد این آغاز مهمی برای بازگشت از کمیت گرایی بی ضابطه در آموزش عالی ایران و توجه به گفتمان کیفیت بود - فراستخواه ،. - 1 :1390 به طور کلی در آموزش عالی برای قضاوت درباره کیفیت می توان از رویکردهای ممیزی5،ارزشیابی6و اعتبارسنجی7استفاده کرد.
در ارزشیابی گروه های آموزشی - یا موسسه های آموزش عالی - متداول ترین رویکرد مورد استفاده ،الگوی اعتبار سنجی متشکل از ارزشیابی درونی برونی است. البته ارزشیابی برونی باید متعاقب ارزشیابی درونی به انجام رسد - سنیال8 ،. - 152- 157 :2009تجربه ارزشیابی مستمر در کشورهای مختلف جهان و نیز تجربه پانزده سال گذشته ارزشیابی درونی و برونی در ایران نشان می دهد که سنجش کیفیت دانشگاهی در سطح گروه های آموزشی می تواند به بهبود کیفیت این گروه ها بیانجامد. - بازرگان ، اسحاقی،. - 7: 1389
-2 مبانی نظری و پیشینه
ارزشیابی در طول تاریخ زندگی بشری با انسان بوده است و تصورات و تفکرات مشابه ارزشیابی کیفیتی که در حال حاضر در جوامع رایج است از سالها و حتی قرنها پیش مطرح شده است - پوند9 ،. - 1 :2003 در عرصه آموزش و تعلیم و تربیت کاربرد ارزشیابی و ظهور ارزشیابی به معنای کنونی آن همزمان با تفکرات و فعالیتهای تایلر10بوده است و اولین تعریف مدون از ارزشیابی آموزشی را به او نسبت داده اند به همین لحاظ اغلب او را پدر ارزشیابی آموزشی معرفی می کنند.
پایانی قرن بیستم و آغاز بیست ویکم میلادی ، ارزشیابی آموزشی را می توان به مفهوم جست و جوی نظم یافته برای قضاوت یا توافق درباره ارزش یا اهمیت یک پدیده آموزشی به منظور بهبودی آن در جهت کاهش فاصله میان نتایج جاری و نتایج مطلوب ، تعریف کرد - بازرگان ،. - 23: 1390 ها به شرح زیر است:.1 الگوی تحقق هدف.2 الگوی مدیریت گرا - سیپ.3 - 11 الگوی هدف آزاد .4الگوی مبتنی بر نظر خبرگان .5 الگوی اعتبار سنجی - متشکل از ارزشیابی درونی و بیرونی - . 6 الگوی مبتنی بر مدافعه .7 الگوی اجرای عمل . 8 الگوی طبیعت گرایانه و مشارکتی.
روند ارائه پژوهش در فصل دوم
به طور کلی ، رویکردهای گوناگونی را می توان برای ارزشیابی فعالیت های آموزشی مورد استفاده قرار داد و آنها را به گو نه های مختلف دسته بندی کرد.برای مثال - هاوس12،1978 به نقل از بازرگان ، - 1380الگو های13 ارزشیابی را به هشت دسته تقسیم بندی کرده است. بنابراین یکی از متداول ترین روش ها و الگوهای ارزشیابی ، الگوی اعتبار سنجی - ارزشیابی درونی و بیرونی - است . اعتبارسنجی عبارتست از :فرایندهای ارزشیابی بیرونی کیفیت که در آموزش عالی به منظور مورد مداخله قرار دادن دانشکده ها ، دانشگاهها و برنامه های آموزش عالی به منظور تضمین و بهبود کیفیت به کار گرفته می شوند - چیا 14، . - 1 :2003 ریشه اعتبارسنجی ، نگرانی دولت مردان در زمینه سلامت و امنیت عمومی در راستای خدمت به مصالح ملی بوده است .استاندارد های مورد نظر در اعتبار سنجی می توانند در سطح حداقل - الزامات - یا سطح حداکثر باشند. که مورد اول خاص اعتبارسنجی دولتی است و مورد دوم در رویه سازمان های تخصصی و انجمن های حرفه ای نمود پیدا می کند -
