بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه بین استفاده آسیب زا از تلفن همراه و اعتیاد به اینترنت در بین دانشجویان خوابگاهی و غیر خوابگاهی پردیس فرهنگیان رسالت زاهدان اجرا شد. جامعه آماری این پژوهش را تمامی دانشجویان دختر مشغول به تحصیل در سال تحصیلی 96-1395 تشکیل دادند و نمونه آماری پژوهش شامل 211 نفر بودند که به صورت تصادفی ساده انتخاب شدند. روش پژوهش توصیفی پیمایشی بود و جهت جمع آوری داده ها از پرسشنامه استاندارد شده ی استفاده آسیب زا از تلفن همراه جارو و همکاران - 2007 - استفاده شد.
نتایج تحلیل داده ها نشان داد: بین استفاده آسیبزا از تلفن همراه و اعتیاد به اینترنت در دانشجویان خوابگاهی دانشگاه فرهنگیان، رابطه معنیداری وجود دارد. بین استفاده آسیب زا از تلفن همراه و اعتیاد به اینترنت در دانشجویان غیرخوابگاهی دانشگاه فرهنگیان رابطه معنیداری وجود دارد. بین دانشجویان خوابگاهی و غیرخوابگاهی دانشگاه فرهنگیان در استفاده آسیب زا از تلفن همراه تفاوت معنیداری وجود ندارد. همچنین بین دانشجویان خوابگاهی و غیرخوابگاهی دانشگاه فرهنگیان در اعتیاد به اینترنت تفاوت معنیداری وجود ندارد.
مقدمه
تکنولوژیهای نوین اطلاعاتی و ارتباطی، تغییرات بسیاری را در جوامع کنونی به وجود آورده و بخشهای گوناگون زندگی اجتماعی را متأثر از خود ساخته است. اینترنت و تلفن همراه از آغاز پیدایش خود، با شتاب بیشتری از رسانههای پیش از خود در دنیا، گسترش یافتهاند. افزایش استفاده از این ابزارها، سبب شده که در چند سال اخیر تحقیقات گستردهای پیرامون اثرات و کاربردهای آن انجام گیرد - فقیهآرام، ابراهیمی، ضرغام،. - 1395 بررسی رشد و گسترش این ابزار، بیانگر آن است که تاکنون هیچ فناوری در طول تاریخ به این میزان فراگیر نشده است. انسان دنیای امروز به واسطهی آنچه انقلاب ارتباطات خوانده میشود، دارای حیات و سرنوشتی به کلی گوناگون از آنچه گذشتگان او میپنداشتند، شده است.
موفقیتهای بشر در حوزهی تکنولوژیهای اطلاعاتی و ارتباطی نوین در دو دههی گذشته توانسته است اثرات مستقیم و قابل مشاهدهای بر چگونگی و نوع زندگی، فعالیت و حتی تفکر ما برجای گذارد - منتظر قائم، عرفانی حسینپور، - 1394 و در حال حاضر، تلفن همراه به عنوان یکی از اشکال فناوری ارتباطی جدید در حیات فردی و اجتماعی بشر جایگاه مهمی را دارا میباشد و جزء جدانشدنی تعاملات روزمره بشمار میآید - یاسمینژاد، گلمحمدیان،. - 1390 تعدادی از امکانات را تمامی تلفنهای همراه دارا هستند؛ اما در سالهای اخیر سازندگان این ابزار و شرکتهای ارائهدهندهی خدمات، برای بالا بردن کیفیت محصولات و خدمات خود و به دست گرفتن بازار رو به رشد آن با یکدیگر به رقابت پرداختهاند. بهگونهای که می- توان گفت این وسیله به عنوان عصارهی فناوریهای نوین جهان، تجهیزات گوناگونی را در خود جای داده است .
امکاناتی مانند سرویس پیام کوتاه، سرویس چند رسانهای، دریافت اطلاعات و اخبار مورد نیاز، ضبط مکالمات، پخش موسیقی، استفاده از نرمافزارهای آموزشی، ساعت، تقویم، انواع بازیها و سرگرمیها، اتصال به ایترنت، پرداخت قبضهای بانکی، تجارت و نظایر آنها از جمله خدماتی هستند که کاربران تلفن همراه قادر به استفاده از آن میباشند - مظاهری، کرباسی، احتشامی،. - 1393 استفاده از این رسانه به صرفهجویی در زمان و انرژی کمک میکند که این موضوع در جای خود میتواند آغازگر اثرات اقتصادی مثبتی گردد. از سوی دیگر به کارگیری تلفن همراه به عنوان یک دفتر کار مجازی برای صاحبان حرف گوناگون، امکانات اقتصادی مناسبتری را برای استفادهی کاربران ایجاد مینماید.
بلینا1 و میسونی - 2009 - 2 معتقد است تلفن همراه در مسائل بهداشتی و پزشکی نیز مورد توجه قرار گرفته است و ابعاد جدیدی تحت عنوان تشخیص از راه دور، پزشکی از راه دور و تجویز از راه دور را مطرح کرده است. اکاساکا3 و ساکاموتو - 2008 - 4 به نقل از حسنزاده، لطفی، حسینی و ابراهیمی - 1390 - ، گسترش بهرهگیری از تلفنهمراه امکان برقراری ارتباط با دوستان را در زمان و مکانهای گوناگون، امکان-پذیر میسازد. درنتیجه افراد اگرچه از لحاظ فیزیکی با دوستان خود فاصله دارند اما قادرند با استفاده از پیامک و پست الکترونیکی با آنها رابطه داشته باشند. این نوع ارتباط، اجتماع همیشه صمیمی و محرم کامل خوانده میشود که از خصوصیات آن ارتباط سالم و آسان است.
هامفرز - 2010 - 5 اظهار داشت الگوی مصرف تلفن همراه در ابعاد گوناگون زندگی اجتماعی اثرات متفاوتی را برجای گذاشته است؛ از جمله در برقراری روابط اجتماعی با دوستان، خانواده و همکاران و به قول هامفرز، ارتباطات تلفنی ایجادکنندهی فرصتهای جدیدی برای ارتباط مفهومی و سودمند بوده که ممکن است منجر به پیامدهای مهمی برای عضویت در گروههای همانند شود. کاربران این تکنولوژی را منبع ضروری برنامهریزی ارتباط با دیگران، میدانند.
با توجه به کاربران بسیار این فناوری در سراسر دنیا، این وسیله هم به عنوان میانجی ارتباطات میانفردی، هم به عنوان رسانه و همچنین وسیلهی سرگرمی مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است؛ زیرا علاوه بر کاربردهایی برای تسهیل ارتباطات میانفردی، استفاده شرکتهای تجاری جهت تبلیغات بازرگانی، تبلیغات سیاسی کاندیدهای ریاستجمهوری، مجلس و شوراها، ارسال اخبار تعدادی از روزنامهها از طریق سرویس پیام کوتاه برای مشترکان، نظرسنجیها و مسابقات رادیو-تلویزیونی را میتوان از جمله کاربردهای ارتباط جمعی پیام کوتاه به حساب میآیند - جوادی یگانه، کوثری، خیرخواه،. نتایج مطالعات لو - 2005 - 6، بر روی 1087 آمریکایی استفادهکننده از تلفن همراه نشان داد که 37 درصد شرکتکنندگان در زمان سفر یا در هنگام انتظار، مناسبترین وسیله برای گذران وقت و سرگرمی را تلفن همراه میدانند 394 تلفن همراه با وجود فرصتها و مزایای بسیاری که دارد، برخی از تهدیدها را نیز با خود به همراه دارد که لازم است به آنها نیز توجه شود.
با نهادینه کردن شیوه استفاده درست و انجام برنامهریزیهای لازم، شرایط مناسب را برای کاهش تهدیدها و افزایش فرصتهای این تکنولوژی را فراهم آورد در همین زمینه منتظر قائم و عرفانی حسینپور - 1394 - ، در پژوهشی به این موضوع پرداختند که در وضعیت کنونی نهادها و سازمانهای متفاوتی میتوانند پیرامون پیشگیری از ایجاد آسیبها و جلوگیری از پیشرفت آنها - که ناشی از بهرهگیری نادرست از تکنولوژیهای ارتباطی، بهویژه در حوزهی کودکی و نوجوانی به مثابهی دورهی جامعهپذیری افراد - ، مسئول تلقی شده و در یک همکاری گسترده و همسان، پیامدهای این آسیب را به کمترین میزان برسانند.
کیلرز - 2008 - 7 به نقل از شهبازی، باقیانی مقدم، محمدلو، مطلق و مسعودی بروجنی - 1391 - ، ادغام تلفن همراه با زندگی نوجوانان و جوانان سبب بهوجود آمدن برخی مسائل و مشکلات شده که باید پشتیبانی و هدایت شوند. تلفن همراه، فناوری ارتباطی بدون سیم است که به شکل فراگیری، به زندگی اجتماعی راه یافت و سبب ایجاد آسیبهای تهدیدکننده برای فرد و اطرافیانش گردید. دسترسی دائمی میتواند فرد را در خطر مزاحمتها و دردسرها یا برنامههای ناخواستهی فراوانی قرار دهد و خاموش کردن آن نیز موجب خستگی، نگرانی یا تنشهای روحی فرد درخواستکننده تماس گردد و کارآمدی فضای ارتباطی را از بین ببرد - زندوانیان، حیدری، باقری، عطارزاده، . - 1392 پالن1، سالزمان2 و یانگس - 2001 - 3 به نقل از گلمحمدیان و یاسمی نژاد - 1390 - ، پژوهشهای انجام گرفته دربارهی این رسانه نشان میدهد که استفادهی اجتماعی، در علل اولیه مقبولیت این فناوری وجود نداشته است.
در واقع کسب و کار، دلایل نخستین آن بوده است اما در مدت زمان اندکی به وسیلهی برقراری ارتباط عمده کاربران، مبدل شده است.گریفیتز2000 - 4، به نقل از احمدی و الهی، - 1393، بیان داشته که اعتیاد رسانهای باید به عنوان پیوستگی بسیار بین فرد و دستگاه مورد توجه توجه قرار گیرد. در گذشته، اعتیاد به وابستگی دارویی همانند وابستگی به الکل و داروهای روانگردان اطلاق میشد؛ اما مطالعات بعدی بیانگر آن بود که تعدادی از عملکردها به جهت تکرارشوندگی وسواسگونهای که مییابند، مانند وابستگی دارویی میگردند. به همین جهت، به تدریج اعتیاد رفتاری مانند قمار، خریدکردن، تماشای تلویزیون، ورزش، کار و برخی از نمونههای مشابه، همانند اعتیاد به مواد عنوان شدهاند.
شواهد بیانگر آن است که استفادهی بسیار از تلفنهمراه با شیوههای رفتاری دیگر مانند شب بیداری و پرداختن به تبادل پیام کوتاه و نیز وابستگی عاطفی مرتبط می باشد؛ بهگونهای این افراد عنوان میکنند که بدون بهرهگیری از این وسیله نمیتوانند به زندگی خود ادامه دهند. این نتایج حامی تأثیر منفی استفادهی گسترده از این فناوری و اثرات سوء آن بر سلامت جسمی و روانشناختی دانشجویان است. همچنین قابل به ذکر است که نتایج تحقیقات پزشکی که پیرامون تأثیرات فیزیولوژی تلفن همراه صورت میگیرد، به نفع آن نیست. بیتردید تکنولوژی و پیشرفت صنعت، بر ابعاد سلامت انسان تأثیرگذار است.
در حال حاضر رشد قابل توجهی در بهرهگیری فراوان از تلفن همراه وجود دارد و این پیشروی گسترده، توجه محققان را به پیامدهای زیستی ناشی از این رسانه معطوف داشته است. در همین زمینه بسیاری از پژوهشگران بیان میکنند که بهرهگیری بیش از اندازه از تلفن همراه در ذهن و اعصاب کاربران نوعی وابستگی به وجود میآورد که مشابه اعتیاد به مواد مخدر، الکل، پرخوری، رابطهی غیر اخلاقی، بازیهای رایانهای و اینترنت آسیبزا میباشد.
ایجاد برخی از مسائل روانی، سطحی شدن ارتباطات اجتماعی و کم شدن امنیت اجتماعی نتایجی است که پیرامون بهرهگیری از تلفن-همراه در ادبیات پژوهش عنوان شده است. این رسانه با خود امکان تشکیل شبکههای اجتماعی نوینی را فراهم کرده است. این شبکهها که در اکثر موارد به دور از هرگونه رابطهی رودررو هستند، در عمل روابطی را ایجاد مینمایند که در وضعیتی پایینتر از ارتباطات چهره به چهره عمل کرده و به گونهای روابط سطحی به حساب میآیند. - منطقی،. - 1389
به طورکلی، میتوان آسیبهای این ابزار را به این صورت بازگو کرد؛ آسیبهای روانی متشکل از استفاده غلط و خلاف قانون، سبب تداخل در کار و رفتار شهروندان شده در نهایت جامعه را در استفاده از مزایای بسیار این تکنولوژی نوین، بیبهره میسازد. این هرج و مرجها شهروندان را آسیبپذیر کرده و کارهای روزانهی آن ها را با اشکال روبهرو میسازد. آسیبهای اجتماعی و فرهنگی نشئت گرفته از آن، افراد جامعه را در نوع رفتار فردی با خانواده و رفتار اجتماعی با سایر شهروندان و حکومت آشفته کرده و از فرهنگهای ناآشنا متأثر میسازد. هنجارها و ارزشهای رفیع جامعه رو به نابودی میرود و احساس امنیت و آرامش از جامعه رخت برمیبندد.
ضمن اینکه آسیب-های سیاسی آن، سبب کم شدن قدرت و حاکمیت دولت شده و آن را در ایجاد همدلی، امنیت ملی و همچنین امنیت اطلاعاتی درگیر زد و خورد جدی مینماید. دانشجویان در این میان به مثابهی یکی از مهم ترین اقشار جامعه و دانشگاه از سوی دیگر به عنوان یکی از مهمترین فضاهای آموزشی از این قاعده مستثنی نیستند و مسائل نوین در خصوص تکنولوژی اینترنت و تلفن همراه در میان آنها و فضای آموزشی مذکور، اشاعه یافته است - فقیه آرام، ابراهیمی، ضرغام، . - 1395 با توجه به موارد مطرح شده سوال اصلی این پژوهش این است که چه تفاوتی بین دانشجویان خوابگاهی و غیر خوابگاهی در استفاده آسیب زا از تلفن همراه و اعتیاد به اینترنت وجود دارد؟
