مقاله تهدیدات فضای سایبری و تاثیر آن بر امنیت ملی

بخشی از مقاله

چکیده - مقاله حاضر در پی پاسخ گویی به این پرسش است که تهدیدهای سایبری چگونه بر امنیت ملی تاثیر می گذارند و این اثرگذاری در چه ابعادی خود را نمایان می سازد. در پاسخ می توان گفت این تهدید به علت برخورداری از ویژگی هایی چون قیمت پایین ورود، گمنامی و تاثیر گذاری شگرف، پدیده ای به نام انتشار قدرت را به وجود آورده است که نه تنها باعث شده دولت های کوچک از ظرفیت بیشتری برای اعمال قدرت در این فضا برخوردار شوند، بلکه منجر به ورود بازیگران جدیدی همچون شرکت ها، گروه های سازمان یافته و افراد به معادلات قدرت جهانی شده است. بنابراین، این پدیده امنیت ملی را از ابعاد مفهوم امنیت، دولت محوری در امنیت، بعد جغرافیایی تهدید، گستردگی آسیب پذیری ها، شیوه مقابله با تهدیدها و تعدد بازیگران در این عرصه ، تحت تاثیر قرار داده است.
کلید واژه ها: فضای سایبری، تهدیدهای سایبری، جنگ سایبری، تروریسم سایبری، جاسوسی سایبری، امنیت ملی

-1 مقدمه
بیش از دو دهه است که اینترنت نقش بسزایی در ارتباطات جهانی ایفا می کند و به طور روز افزونی با زندگی مردم جهان عجین شده است. نوآوری ها و هزینه کم در این زمینه باعث شده دسترسی ، استفاده و عملکرد اینترنت، به میزان قابل توجهی افزایش یابد، به طوری که امروزه اینترنت در سراسر دنیا در حدود 2 میلیارد کاربر دارد. اینترنت شبکه وسیع جهانی را به وجود آورده که سالانه میلیاردها دلار برای اقتصاد جهانی سودآوری داشته است.
با وجود این، اینترنت دولت ها را در مقابل چالش های جدید امنیتی قرار داده است. هزینه کم ورود، ناشناس بودن، مشخص نبودن قلمرو جغرافیایی تهدید کننده، تاثیرگذاری شگرف و عدم شفافیت عمومی در فضای سایبری، موجب شده بازیگران قوی و ضعیف اعم از دولت ها، عدم شفافیت عمومی در فضای سایبری، موجب شد بازیگران قوی و ضعیف اعم از دولت ها، گروه های سازمان یافته و تروریستی و حتی افراد به این فضا وارد شده و تهدیدهایی همچون جنگ سایبری، جرایم سایبری، تروریسم سایبری، جاسوسی سایبری و مانند آنها را به وجود آورند. همین نکته ، تهدیدهای سایبری را از تهدیدهای سنتی امنیت ملی که تا حدود زیادی از ماهیت شفافی برخوردارند و بازیگران آن را دولت- ملت هایی تشکیل می دهند که در یک قلمرو م مشخص جغرافیایی قابل شناسایی هستند، متمایز کردهو سبب شده است امنیت ملی به مفهوم سنتی آن در این فضابه چالش کشیده شده و ناکارآمد به حساب آید.
بنابراین، در مقاله پیش رو، به این مسئله می پردازیم که ماهیت تهدیدات سایبری جدید چگونه بر امنیت ملی تاث یر می گذرد و این اثر گذاری و این اثر گذاری، امنیت ملی را با چه تغییرات مفهومی مواجه می کند. برای این منظور، در بخش اول به بررسی ماهیت و چیستی تهدیدهای سایبری، در بخش دوم به مبحث امنیت ملی و برداشت های رایج از آن و در بخش سوم و پایانی پژوهش، به سوال اصلی، یعنی چگونگی تاثیرگذاری تهدیدهای سایبری جدید بر مفهوم امنیت ملی می پردازیم.

-2 ماهیت تهدیدات سایبری
تهدیدهای سایبری پدیده ای جدید است که در دهه های اخیر، همزمان با تحول فن آوری اطلاعات و گسترش ارتباطات جهانی از طریق شبکه وسیع اینترنت در سراسر جهان ظهور پیدا کرده است، به گونه ای که امروز چالش تهدیدهای سایبری، هم مهم و هم پیچیده به نظر می رسد. این اهمیت و پیچیدگی ناشی از ماهیت جدید تهدیدهای سایبری و ویژگی ها و نمودهای منحصر به فردی است که شناخت از آن را بسیار مهم و ضروری می نماید. در این بخش، پس از تعریف تهدیدهای سایبری، ویژگی ها و نمودهای آن را به طور مختصر مورد بررسی قرار می دهیم.

-1-2 تعاریف
در همایشی که در 2 مارس 2010 از سوی موسسه بین المللی CACI و موسسه مطالعاتی نیروی دریایی ایالات متحده باعنوان »تهدیدهای سایبری امنیت ملی و مقابله با چالش های پیش روی زنجیره عرضه جهانی« برگزار شد، تهدیدهای سایبری به صورت » وقایعی که به صورت طبیعی یا توسط انسان ( به صورت عمدی و غیر عمدی ) بر فضای مجازی تاثیر گذار باشد یا حوادثی که از طریق فضای مجازی عمل کند یا به نحوی به آن مرتبط باشد« تعریف شد (CACI and USNI , 2010) فضای سایبری نیز از سوی برخی کارشناسان به عنوان » تاثیر فضا و جامعه ای که توسط رایانه ها، اطلاعات و ابزارهای الکترونیکی، شبکه های دیجتالی و یا کاربران آن شکل می گیرد« تعریف شدهاست.((Lord and sharp, 2011:10

-2-2 ویژگی های تهدیدهای سایبری
تهدیدهای سایبری ویژگی های منحصر به فردی دارند. از یک سو، این تهدیدها گستره وسیعی اعم از موانع قانونی، فنی، سازمانی و فرهنگی را شامل می شوند و از سوی دیگر، هزینه کم تاثیر گذاری شگرف و عدم شفافیت عمومی در فضای سایبری، موجب شده بازیگران زیادی به این عرضه وارد شوند. مهمترین ویژگی های تهدیدهای سایبری در مولفه های زیر خلاصه می شود:
یک. تعدد بازیگران در فضای سایبری: هزینه کم فن آوری رایانه ای، اتصال گسترده به اینترنت و سهولت ایجاد یا به دست آوردن نرم افزارهای مخرب به این معناست که تقرباًی هر کسی می تواند به این فضا وارد شود. این بازیگران شامل افراد، گروه های سازمان یافته جنایی، گروه های تروریستی، شرکت های خصوصی و دولت- ملت هستند.(.(Charney, 2009:5-6

دو. هزینه کم ورود، صرف زمان کم و سرعت بالای اقدام: هر فرد برای انجام حمله سایبری تنها به یک رایانه، یک ارتباط اینترنتی و دانش فنی محدود در زمینه فضای سایبری نیاز دارد. در نتیجه، فضای سایبری شرایطی را فراهم کرده است که با هزینه پایین می توان اقدامات خطرناکی را در مدت زمان کم و با سرعت بالایی انجام داد. البته، انجام حملات پیچیده تر سایبری نیازمند صرف هزینه های بالاتری است.

(Lord and sharp, 2011: 20-28)
سه. ناشناس ماندن بازیگران و عدم قابلیت ردیابی: اینترنت به عنوان سیستم نامتمرکز طراحی شدهو کاربران آن، غالباً شناخته شده نیستند. همین ناشناختگی باعث می شود هیچ اثری از برخی از حمله های سایبری باقی نماند. افراد فعال در عرصه اینترنت می توانند از اقصی نقاط دنیا، بدون هشدار و درعرض چند ثانیه و بدون آنکه اثر یا نامی از خود بر جای بگذارند، اهداف دیجیتالی را مورد هدف قرار دهند.(Lord and sharp: 20-28 )
چهار، تاثیر گذاری شگرف: ماهیت خاص فضای سایبری شرایطی را به وجود آورده است که بروز هر اختلال یا وقفه می تواند تاثیرات و پیامدهای به مراتب بیشتر ی از حادثه اولیه در پی داشته باشد. وقوع حمله های سایبری و در نتیجه آن، بروز اختلال در شبکه ها می تواند موجب ایجاد خسارت به اموال، زمان، محصولات و تولیدات، اعتبار، اطلاعات حساس و حتی از دست دادن جان انسان ها شود، زیرا در این گونه مواقع، زیر ساخت ها و سامانه های مهم دچار آسیب می شوند.

(LORD AND SHARP:20-28)
پنج. کمرنگ شدن نقش جغرافیا: فضای سایبری سرعت انتقال به سراسر جهان را در لحظه کوتاهی فراهم کرده است. بنابراین، تهدیدکنندگان قادر به فراتر رفتن از محدوده جغرافیایی خود و رسیدن به اهداف کلیدی شان هستند. (Starr, 2009:18) شش. ساختار فضای اینترنت: اینترنت، دامنه مشترک و یکپارچه است. استفاده از این فضا توسط شهروندان، شرکت ها و دولت ها به شیوه ای است که جداسازی آنها بسیار دشوار است. توانایی محدود برای جدا کردن بازیگران و فعالیت های آنها، پاسخ مناسب به تهدید را بسیار دشوار تر کرده است ( Charney, .(2009:5-6 از سوی دیگر، ساختار اینترنت، دولت ها و شرکت های خصوصی را با عدم اطمینان در قبال خطرات فضای اینترنتی مواجه کرده است. این عدم قطیت ناشی از پیچیدگی و فن آوری در حال تکامل برای پشتیبانی از سیستم های حیاتیاست((Haller and Et al, 2010:4
هفت. پایین بودن احتمال تنبیه یا بازخواست اقدام های مجرمانه در فضای سایبری: احتمال تنبیه یا بازخواست اقدام های مجرمانه در فضای سایبری پایین است. در نتیجه، افراد و سازمان ها نیز این فضا را در مقایسه با گزینه های جایگزین غیر سایبری مطمئن تر و دارای خطرات کمتری می بینند.

(Lord and sharp: 2011)

-3-2 انواع تهدیدهای سایبری
بازیگران دولتی و غیر دولتی از قدرت سایبری استفاده می کنند تا به اهداف اجتماعی، ایدئولوژیکی، سیاسی، نظامی و مالی خود در فضای سایبری و دنیای واقعی دست یابند. این اهداف در فضای مجازی از شیوه های متفاوتی حاصل می شوند کهمهمترین آنها عبارتند از :جنگ سایبری، تروریسم سایبری، جرایم سایبری، جاسوسی سایبری و آشفتگی سایبری.

-1-3-2 جنگ سایبری
اگر با نظر کلازویتز موافق باشیمکه جنگ عمل صرفاً سیاسی نیست، بلکه ابزار سیاسی برای رسیدن به اهداف سیاسی است، می توانیم بگوییم که جنگ در فضای مجاز ی توسط بازیگرانی صورت می گیرد که به دنبال استفاده از این فضا برای رسیدن به اهداف سیاسی خود هستید. به منظور درک اینکه آیا عمل خصمانه در فضای مجازی جنگ قلمداد می شود یا نه، لازم است قصد بازیگر را درک کنیم. به عنوان مثال، اگر هدف از یک حمله اینترنتی سود مالی یا شخصی از طریق روش های مجرمانه مانند سرقت، تقلب و اخاذی باشد، باید با آن به عنوان عمل مجرمانه برخورد شود، اما اگر هدف مهاجم با جاه طلبی های به مراتب بزرگتر همچون وارد کردن آسیب جدی به دولت یا شهروندان آن همچون تخریب، تضعیف و غیرفعال کردن زیر ساخت های نظامی و غیر نظامی می باشد، چنین رفتاری در واقع چیزی نزدیک به اقدام جنگی در مفهوم سنتی است. (Cornish and Et al, 2010:12-13 )
در سال 2007، استونی به عنوان کشور کوچک مدرن در مقیاس بزرگ مورد حمله های اینترنتی قرار گرفت. فرن آوری بالای این کشور زمینه ای مناسب برای حمله ها ی اینترنتی با انگیزه های سیاسی بود . (Tiirma-klaar, 2011 ) همانطور که ریچارد کلارک استدلال می کند، جنگ سایبری شکل جدیدی از مبارزه است که ما هنوز نمی توانیم آن را به طور کامل درک کنیم. در عین حال، روشن است که در دنیای امروز، میدان جنگ حوزه خود را به فضای مجازی گسترش داده و باید آن را به عنوان پنجمین عرصه جنگ در کنار عرصه های سنتی زمین،هوا، دریا و فضا در نظر گرفت.((Cornish and Et al, 2010:12-13

-2-3-2 حمله های سایبری

حمله سایبری چیزی متفاوت از جنگ سایبری است. حمله سایبری اختلال در صحت یا درستیداده هاست که معمولاً از طریق کدهای مخرب و تغییر در منطق برنامه و کنترل داده ها که منجر به خروجی های اشتباه می شود. صورت می
گیرد.(.(Rodriguez, 2006: 9-10
حمله های سایبری شامل چهار حوزه می شود: -1 از دست دادن تمامیت، -2 از دست دادن قابلیت، -3 از دست دادن
اطلاعات محرمانه و -4 تخریب فیزیکی .(Army, 2005:1-3) آب، برق، بانکداری و حمل و نقل هوایی، تنها چند نمونه از خدماتی است که توسط زیرساخت های اطلاعات و ارتباطات در حال اجرا است، این زیرساخت ها به طور فزاینده ای به یکدیگر وابسته هستند و هر حمله اینترنتی می تواند همانند بازی دو مینو در آنها اختلال ایجاد کند. اختلا در یک سیستم مساو ی با اختلال در دیگر سیستم هاست و ادامه این روند از تاثیرات بالقوه حملاتاینترنتی است (Islan and Et al, 2011:5-6)

-3-3-2 تروریسم سایبری
آژانس مدیریت فوق العاده فدرال، تروریسم سایبری را اینگونه تعریف می کند. تهدید و حمله غیرقانونی علیه رایانه ها، شبکه ها و اطلاعات ذخیره شده در آن، زمانی که برای ترساندن یا مجبور کردن حکومت یا مردم آن در پیشبرد اهداف سیاسی یااجتماعی صورت می گیرد ( Congressional Research Service,
(2008:4 تروریست ها با از دست دادن پایگاه های فیزیکی کلیدی( مانند افغانستان)، به عامل کلیدی برای اقدام در فضای سایبری تبدیل شده اند. این اقدام ها می تواند شامل افزایش منابع برا ی حمایت از عملیات خود، برنامه ریزی عملیات ( استفاده از ابزارهای در دسترس همانند (Google earth، فرماندهی و کنترل عملیات، انجام عملیات های نفوذی و آموزش به هواداران خود ( استقرار وسایل انفجاری) باشد.
. (Starr, 2009:18 )
-4-3-2 جرایم سایبری
جرایم اینترنتی می تواند نقص حق مالکیت معنوی، نقص حق اختراع، ربودن از اسرار تجاری و غیره باشد. این جرایم، همچنین شامل حمله عمدی به رایانه ها به منظور مختل کردن آنها و یا کپی از اطلاعات طبقه بندی شده می شود ( Nagre and . (Warade, 2008:5 تحلیل گران هزینه جرایم اینترنتی را برای صنعت جهانی بیش از هزار میلیارد دلار در موارد نقص مالکیت فکری و از دست دادن اطلاعات تخمین زده اند. برای مثال، شخصی در سال 2009، چندین ترابایت از داده های مربوط به سیستم الکترونیکی و طراحی اطلاعات از برنامه جنگنده های مشترک 300 میلیارد دلاری پنتاگون را به سرقت برد. علاوه بر این، بیشتر مجرمان اینترنتی از مجازات فرارکرده اند. بدیهی است این فعالیت پرسود و اغلب بدون مجازات، در واقع تهدیدیبرای امنیت ملی است. .(Peritz and Sechrist, 2010:5-7)

5-3-2 جاسوسی سایبری
جاسوسی سایبری از رایانه ها و سیستم های مربوط به آن استفاده می کند تا اطلاعات محرمانه را جمع آوری کند. برخلاف جرایم سایبری که مسائل مالی و اقتصادی محرک اصلی مجرمان است، جاسوسی سایبری بیشتر تاثیرات سیاسی داشته و جامعه را تهدید می کند. محرک های اصلی جاسوسی سایبری متفاوت است، اما شامل کسب منافع نظامی، صنعتی، سیاسی و فنی است. جاسوسان سایبری اطلاعات دزیده شده را با اهداف مختلف مورد استفاده قرار می دهند که برخی از آنها عبارتند از تهدید،اخاذی و مختل کردن اقدمات رقبای سیاسی (.(sharp:18
تهدیدهای سایبری از ماهیتی متنوع، گسترده و منحصر به فرد برخوردارند. متنوع از آن رو که این تهدیدها تمام حوزه های زندگی بشر را تحت تاثیر قرار داده اند و در نتیجه عدم امنیت در فضای سایبری بسیار بالاست. گستردگی نیز از آن رو که نه تنها بازیگران دولتی، بلکه شرکت های خصوصی، گروه ها و افراد را نیز درگیر خود کرده است و منحصر به فرد بودن نیز بدین علت است که ماهیت این تهدیدها متمایز از تهدیدهای سنتی و رای ج گذشته است که البته، این ویژگی بیشتر دولت ها و درک آنها از تهدید را تحت تاثیر قرار داده است.

-3 امنیت ملی: برداشت های رایج
همزمان با به وجود آمدن دولت- ملت و گسترش کار ویژه های آن، امنیت ملی به عنوان یکی از مهم ترین این کار ویژه ها در دستور کار دولت قرار گرفت، به طوری که اکثریت قریب به اتفاق تحلیل گران بر این باورند که ماهیت وجودی دولت ها به تامین امنیت داخلی و خارجی آنها و چگونگی تعریف، بسط و گسترش مفهوم امنیت ملی گره خورده است. در این راستا، دیدگاه های متفاوتی راجع به بحث امنیت ملی و چگونگی تامین آن درمیان دولت ها و محافل دانشگاهی وجود دارد. در این بخش، علاوه بر ارائه تعری ف های متفاوت از امنیت ملی، به مهترین رویکردهای نظری رایج در این زمینه می پردازیم.

-1-3 تعاریف و ویژگی های امنیتملی
تعاریف مندرج در فرهنگ لغت درباره مفهوم کلی امنیت، بر روی » احساس آزادی از ترس« یا » احساس ایمنی« که ناظر بر امنیت مادی و روانی است، تاکید دارند (مندل، (1379:44چندبعدی بودن مفهوم امنیت ملی سبب شده است دیدگاه های بسیار متنوعی راجع به آن وجود داشته باشد و هر کسی از زاویه دید خود به تعریف آن بپردازد، در همین راستا، برخی از نظریه پردازان، امنیت ملی را معادل با ارزش های حیاتی کشور می دانند، بدانگونه که آرنولد والفرز آن را برابر با "نبود تهدید برای ارزش های اکتسابی" می داند .(Wolfers, 1962:150)
بری بوزان نیز امنیت را » رهایی از تهدید و توانایی دولت و جوامع برای حفظ هویت مستقل و یکپارچگی کارکردی در مقابل نیروی تغییر دهنده« تعریف می کند(.(Buzan, 1991:432 در عین حال، یکی از کامل ترین تعاریف را ریچارداولمن ارائه کرده است:
» تهدید امنیت ملی اقدام یا سلسله رویدادهایی است که نخست، به شکلی موثر و در دوره زمانی کوتاه خطر افت کیفیت زندگی را برای ساکنان کشور پ یش آورد و دوم، با خطر جدی کاهش طیف خط مشی هایی که حکومت یا واحدهای غیر حکومتی خصوصی موجود در داخل کشور ( اشخاص، گروه ها، شرکت ها) می توانند از میان آن ها دست به انتخاب زنند، همراه باشد. مسلماً با این تعریف تصور ما از عوامل تهدیدزا دامنه بیشتری می یابد.« (تریف، .(49:1383
در مورد خصوصیات و ویژگی های امنیت ملی نیز تحلیل گران به طور عمده بر روی سه ویژگی تحول پذیری، نسبی بودن
æ ذهنی بودن مفهوم امنیت ملی تاکید می کنند. در مورد ویژگی اول، یعنی تحول پذیری مفهوم امنیت ملی باید گفت به دلیل نیاز حکومت به تعریف مشخصی از امنیت ملی، صاحب نظران کوشیده اند. به این مهم دست یابند، اما تا کنون هیچیک از آنان تعریف جامعی از این مفهوم ارائه نداده اند. در مورد ویژگی دوم یعنی نسبی بودن نیز باید افزود که ادعای دست یابی به امنیت مطلق، قابل تصور نیست. کشوری که ممکن است از لحاظ نظامیاقتصادی دچار نا امنی نباشد، تهدیدهایی با ماهیت فرهنگی و اجتماعی، امنیت آن را در معرض خطر قرار دهد. جنبه دیگر نسبی بودن امنیت، توانایی های نسبی دولت ها برای مقابله با تهدیدهاست ( درویشی سه تلانی، .(23:1376
ویژگی آخر یعنی ذهنی بودن امنیت به برداشت ها از احساس امنیت یا عدم امنیت مربوط می شود و ممکن است افراد
گروه های مختلف نسبت به آن نظر واحدی نداشته باشند( روشندل، .(14:1374

-2-3 رویکردهای نظری متفاوت به امنیت ملی
مقوله امنیت ملی مورد توجه رویکردهای مختلی در روابط بین الملل قرار گرفته است. هر یک از این رویکردها براساس نگاه خاص خود به مسائلی همچون قدرت، منافع ملی، ساختار نظام بین الملل و مانند آنها ملی پرداخته اند. در این بخش به مفهوم امنیت ملی از نگاه مهمترین این رویکردها می پردازیم.
واقع گرایان معتقدند در سطح سیاست داخلی، مسئله ای به نام امنیت وجود نداشته و امنیتصرفاً در سطح بین المللی معنا می یابد. به بیان دیگر، امنیت ملی نزد آنان چی زی جز امنیت بین الملل نیست و در این راستا نا امنی ویژگی بارز نظام بین الملل است ( عبداالله خانی، .(70:1382 از نظر واقع گرایان، عدم امنیت اصلی ترین مساله، قدرت مهم ترین ابزار، دولت ها مهم ترین بازیگر و جنگ، بارزترین جلوه بروز ناامنی در عرصه بین المللی است ( یزدان فام، (731:1386 بنابراین، محور تمرکز واقع گرایی در موضوع امنیت، نظامی است.
همانطو ر که استفن والت تعریف می کند مطالعات امنیتی مطالعه تهدید استفاده و کنترل نیروی نظامی است

. (Williams and Krause, 1996:230 )
جدای از مسائل نظامی، سایر عوامل هم در بحث امنیت می توانند مهم باشند، اما واقع گرایان و نو واقع گرایانمعمولاً تنها تا جایی آنها را مهم می شمارند که به توسعه توانایی های نظامی کمک کند (تریف، (1383 از نظر واقع گرایان، هر چیزی ممکن است بر امنیت تاثیرگذار باشد، اما موضوع امنیت هر چیزی نمی تواند باشد. به باور واقع گرایان، چون دولت ها بازیگران اصلی در نظام بین الملل می باشند، بنابراین آنان مرجع امنیت قرار خواهند گرفت ( عبداالله خانی، .(83:1382
در نقطه مقابل، لیبرالیسم کلاسیک ضمن قبول وجود آنارشی در عرصه بین المللی، با انتقاد از سیاست قدرتمندانه واقع گرایی معتقد است صلح نه با موازنه قدرت و تسلیح هر چه بیشتر کشورها، بلکه از طریق گسترش حکومت های دموکراتیک در جهان میسر است. نئولیبرالیسم نهادگرا به عنوان یکی از گرایش های مهم لیبرالیسم نیز همانند واقع گرایی قبول دارد که عرصه بین المللی، عرصه آنارشی است و چنین فضایی امنیت ملی و بین المللی را به خاطر می اندازد، اما برای حفظ امنیت، راه حل متفاوتی دارد. صاحب نظران این نظریه بر این باورند که برای ایجاد امنیت و حفظ صلح باید رفتار دولت ها مهار و به آنها لگام زده شود و این کار با ایجاد سازمان ها و رژیم های بین المللیمیسر است( یزدان فام، .(732:1386
از سوی دیگر، مکتب کپنهاگ نیز مخالف دیدگاهی است که هسته اصلی مطالعات امنیتی را جنگ و زور می داند. بوزان معتقد است در دیدگاه واقع گرایان مفهوم پیچیده امنیت به مفهومی مترادف با قدرت کاهش پیدا کرده است ( بوزان، .(8:1378 از نظر مکتب کپنهاگ، اگر چه امنیت فردی گویای سطح مشخص و مهمی از تحلیل است، اما افراد نمی توانند و به عنوان مرجع امنیتشناخته شوند، چرا که اصولاً تابع ساختارهای سیاسی عالی تر دولتی و بین المللی می باشند. بنابراین، مکتب کپنهاک نیز با رد فردمحوری در مرجع امنیت، تمرکز خود را بر دولت به عنوان محور امنیت قرار می دهد ( عبداالله خانی، .(1382 بوزان در یکی از نوشته های خود با عنوان » الگوی جدید مطالعه امنیتی در قرن «21، الگوی جدید مطالعات امنیتی را براساس مولفه های پنج گانه سیاسی، نظامی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی می داند. .(Buzan, 1991:433)

رویکرد سازه انگاری نیز ضمن رد ماهیت آنار شیک نظام بین الملل، هویت را به عنوان دستورالعمل، وارد بررسی های امنیتی و سیاست خارجی دولت ها کرد. در این چارچوب، دولت ها براساس هویت شان، دشمنان، رقبا و دوستان خود را درک می کنند و در این فرایند، هوی ت خود را تعریف و بازتعریف می نمایند. امنیت بر وضعیت مادی بیرونی دلالت ندارد، بلکه مفهومی است اجتماعی، بیناذهنی و معنایی که در فرایند اجتماعی برساخته شده و قوام می یابد . توجه به امنیت انسانی به عنوان مرجع نهایی امنیت و گرایش به مفاهیم جهان شمول در امنیت جهانی، از ویژگی های نظریه سازه انگاری است ( یزدان فام، .(737:1386 البته، باید اضافه کرد که برخی نویسندگان همچون جیکا تاچمن به دنبال برخی تحولات جهانی بر گسترش مطالعات امنیتی به مسائل همچون تهدیدهای زیست محیطی، رفاه اقتصادی و رشد جمعیت تاکید کرده اند.(Tuchman, 1989:162-177)
بنابراین، با این بررسی هر چند اجمالی، در پایان این بخش به همان نتیجه ای می رسیم که بری بوزان در مطالعات امنیتی خود رسیده است. وی تشریح می کند که » امنیت ملی از لحاظ مفهومی ضعیف، از نظر تعریف مبهم، ولی از نظر سیاسی مفهوم قدرتمند باقی مانده است« (مندل، .(55:1379 در نتیجه، هیچ یک از تعاریف و رویکردهای مربوطه نتوانسته اند به خوبی و همه جانبه از پس تحلیل موضوع امنیت ملی برآمده و هر یک از ظن خود به این مقوله نگریسته و تنها بخشی از واقعیت های موجودآن را تشریح کرده اند. این پیچیدگی مفهوم امنیت با وارد شدن مباحث مربوط به فضای سایبری و تهدیدهای مرتبط با آن دو سه دهه گذشته، دو چندان شده است. اگر تا پیش از این، فضای مفهومی و تحلیلی امنیت بر مبنا ی درک مشخصی از مرزهای جغرافیایی تهدید و منابع تهدید کننده استوار بود، در عصر اطلاعات و با کشیده شدن مفهوم امنیت به فضای مجازی، نه تنها درک روشنی از فضای جغرافیایی تهدید وجود ندارد، بلکه با گستردگی منابع تهدید کننده امنیت نیز مواجه هستیم.

-4 تاثیر تهدیدهای سایبری بر امنیت ملی
بسیاری از کارشناسان و تحلیل گران حوزه امنیت، بر این باورند که پایان دوران جنگ سرد نه تنها منجر به امن تر شدن جهان نشده است، بلکه به وجود آمدن چالش های امنیتی غیر نظامی جدیدی همچون تخریب محیط زیست، رفاه اقتصادی، سازمان های جنایی بین المللی و مهاجرت گسترده افراد، امنیت جهانی را با چالش های جدی تری نسبت به گذشته مواجه ساخته است. تحلیل گران بر این باورند که اهمیت این مسائل "جدید" نه تنها بازاندیشی در تهدیدهای امنیتی، بلکه تجدید نظر درباره خود مفهوم امنیت را ضروری می سازد.
در عین حال، انتقادی که بر ادبیات موجود امنیت وارد است این است که اغلب این متون به تهدیدهای سایبری به عنوان یکی از همین چالش های امنیتی جدید که در این زمینه بسیار هم پر اهمیت به نظر می رسد، توجه اندکی داشته اند. همانطور که در بخش های پیشین اشاره شد، آنچه در مورد این تهدیدهای جدید قابل توجه است، این است که ویروس ها، کرم ها، جرم ها، هکرها و حملات اینترنتی، امروزه واقعیت مسلم و روزمره هستند. حملات مخرب مهم با تاثیرات گسترده، تهدیدهای سایبری را به عنوان یکی از بدترین تهدیدهای منافع ملی به تصویر کشیده است تا جایی که ایالات متحده آمریکا اعلام کرده است که این حملات را به عنوان جنگ تلقی کرده و با آن برخورد فیزیکی خواهد کرد. ار طرف دیگر، بحث و گفتگو درباره ای ن تهدیدات متاثر از انقلاب مداوم اطلاعات و رسوخ آن به تمام جنبه های زندگی بشر امروز است. بنابراین، در بخش پیش رو، ابتدا به انقلاب اطلاعات و تاثیر شگرفی که بر روی قدرت و منابع آن خواهد داشت پرداخته و سپس از این رهگذر، تهدیدهای سایبری وابسته به آن و تاثیری که می تواند بر امنیت ملی داشته باشد، مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

-1-4 قدرت در عصر جدید
در علوم سیاسی، قدرت و امنیتدو مفهوم کاملاً وابسته به هم می باشند و به جرات می توان گفت شاید نتوان اندیشمندی را در این حوزه یافت که وابستگی این مفاهیم را به یکدیگر رد کند. در طول سده های اخیر، تحول در مفهوم قدرت و منابع وابسته به آن، تغییر در مفهوم امنیت و تحولات وابسته به آن را به دنبال داشته است. در عصر جدید و به دنبال انقلابی که در اطلاعات رخ داده است، به نظر می رسد با دیگر منابع قدرت در کشورها با دگرگونی عمیقی مواجه شده که به تبع خود، مفهوم امنیت را نیز با تحولاتی مواجه نموده است.
همانگونه که فرانسیس بیکن چهار صد سال پیش نوشت، اطلاعات قدرت است. انقلاب اطلاعات را به معنی پیشرفت های سریع فناوری در عرصه رایانه ها، ارتباطات و نرم افزار (روزنا و دیگران، .(1362:1390 جهان در حال حاضر به عصر جدیدی وارد شده که ویژگی های خاص خود را دارد. تجارت الکترونیک، فعالیت های اقتصادی شبکه ای و جهانی مبتنی بر اطلاعات، از ویژگی های اینعصر است. غالباً مبادلات و معاملات اقتصاد کنونی از نوع اطلاعات است تا کالاهای فیزیکی (میرمحمدی و محمدی لرد، (52:1387
می توان میان قدرت رفتاری یعنی توانایی به دست آوردن نتایج مطلوبمان و قدرت منابع یعنی در اختیارداشتن منابعی که معمولاً با توانایی به دست آوردن نتایج مطلوب مرتبط شناخته می شوند، تمایزی اساسی قائل شد. انقلاب اطلاعات، گذشته از قدرت رفتاری، برقدرتی هم که بر حسب منابع سنجیده می شود، تاثیر می گذارد (روزنا و دیگران، .(367:1390 در همین رابطه، برخیناظران معتقدند منابع قدرت عموماً در حال تغییرند؛ بدینصورت که به تدریج تاکید کمتری روی نیروی نظامی به عنوان منبع قدرت صورت می گیرد. امروزه در ارزیابی قدرت بین المللی، عواملی همچون فن آوری، آموزش و رشد اقتصادی اهمیت بیشتری یافته اند. و در همین حال، اهمیت جغرافیا و مواد خام کاهش یافته است با نگاهی به قرون گذشته روشن می شود که در هر دوره، منابع متفاوتی از قدرت نقش بیشتری ایفا کرده اند. منابع قدرت هیچگاه حالت ایستا ندارد و در دنیای امروز نیز همچنان تغییرات را تجربه می کند(نای .(98:1387
در سده هیجدهم، سرزمین، جمعیت و کشاورزی منبع قدرت تعیین کننده بود. در سده نوزدهم، ظرفیت صنعتی، در میانه سده بیستم نیز علم و به ویژه فیزی ک هسته ای، منابع قدرت تعیین کننده ای در اختیار قدرت ها قرار داده بود. در سده
حاضر، توانایی اطلاعاتی در تعریف وس یع خود،احتمالاً تعیین کننده ترین منبع قدرت است (روزنا و دیگران، ) .(1369:1390 ر.ک. جدول (1 در همین ارتباط می توان به نظریه های مختلفی در زمینه منابع قدرت اشاره کرد که بر دیدگاه قدرت ها و راهبرد آنها در حوزه قدرت تاثیر شگرفی داشته است، نظریه هایی همانند قدرت زمین از مکیندر، نیروی دریایی از ماهان و نیروی هوایی از دوهه از این جلمه اند .(Starr, 2009:13)

توانایی استفاده از فضای سایبری، یکی از مهم ترین منابع قدرت در قرن 21 به حساب می آید. بازیگران دولتی و غیردولتی از این قدرت استفاده می کنند تا به اهداف اجتماعی، ایدئولوژیکی، سیاسی، نظامی و مالی خود در فضای سایبری و دنیای واقعی دست یابند افزایش سرعت فرایندها و ساختارهای پیشرفته، وابستگی بیشتر به اینترنت را به همراه داشته و باعث شده سالانه میلیاردها دلار به اقتصاد جهالنی اضافه شود. تجارت اینترنتی در سطح جهان در سال 2010، در حدود 10 تریلیون دلار بوده و تخمین زده می شود این آمار در سال2020، به 24 تریلیون دلار برسد. شرکت های اینترنتی تازه تاسیس، کارآفرینی زیادی در اقتصاد جهانی ایجاد کرده و در حالی که کسب و کارهای قدیمی را به چالش می کشد، محصولات بهتر و جدیدی به مشتریان ارائه می کند (Lord and Sharp , 2011:22)
از این رو، قدرت اطلاعات در عصر کنونی نقش مهمی در معادلات جهانی دارد. در همین رابطه، جوزف نای مقاله جالبی را
با عنوان " قدرت سایبری" به رشته تحریر درآورده است. وی تشریح قدرت در عصر اطلاعات از مفهم " انتشار قدرت" کمک گرفته است. نای در این مقاله قدرت وابسته به فضای سایبری را یکی از مهم ترین زمینه های جدید در سیاست جهانی می داند و آن را اینگونه تعریف می کند " قدرت سایبری توانایی به دست آوردن نتایج ترجیح داده شده از طریق استفاده از منابع الکترونیکی درارتباط با اطلاعات در دامنه سایبری است "( Nye, .(2010:4 وی می افزاید، قمیت پایین ورود، گمنامی، آسیب پذیری و نامتقارن بودن به این معنی است که بازیگران کوچکتر، از ظرفیت بیشتری برای اعمال قدرت سخت و نرم در فضای مجازی در حوزه های سنتی تر سیاست جهانی برخوردارند. تغییر در اطلاعات همواره نقش مهمی در قدرت دارد، اما دامنه سایبری هم جدید است و هم محیطی است که ساخته دست انسان می باشد. از ویژگی های فضای سایبری این است که تفاوت قدرت میان بازیگران را کاهش می دهد و در نتیجه، یک مثال خوب از انتشار قدرت را فراهم می کند که نشانگر سیاست جهانی در قرن 21 است. انتقال قدرت از دولت مسلط به دولت دیگر از رویدادهای آشنای تاریخی است، اما انتشار قدرت، فرایند جدید است، این مشکل تمامی کشورها در عصر اطلاعات است.