مقاله شناسایی اثرات ، تهدیدات و آسیب های فضاهای سایبری و راهکارهای مقابله

بخشی از مقاله

خلاصه

هریک از وسایل ارتباط جمعی ضمن اینکه به لحاظ تسهیل امورآثار مثبتی درجامعه داشته ودارند به لحاظ سوء استفاده ای که ازآنها می شود. ممکن است آسیب هایی را برای جامعه به دنبال داشته باشند. هرچه وسایل ارتباط جمعی بیشتر قابل کنترل باشند آسیب های ناشی ازآنها کمتراست وهرچه قابلیت کنترل این وسایل کمترباشد بیشتر مورد سوء استفاده قرارمی گیرند وآسیب های ناشی ازآنها برای جامعه بیشتراست.

»اینترنت به منزله یک "فضا- رسانه" نه تنها ابزاری برای ارتباط - میان فردی ،جماعتی و جمعی - است بلکه فضایی است که در آن زندگی می کنیم .با این حال به رغم همه ظرفیت ها و قابلیت های اینترنت نباید مسایل و آسیب هایی را که در ارتباط با آن به وجود آمده است از نظر دور داشت.رابطه اینترنت و آسیب های اجتماعی حداقل از چند منظر قابل بررسی است -1:اینترنت به منزله ابزاری برای آسیب ها -2اینترنت به منزله فراهم آورنده محتوای آسیب زا -3اینترنت به منزله عمل آسیب زا . از منظر اول نگاهی ابزاری به اینترنت است که تنها ابزاری برای گسترش آسیب های اجتماعی است

.دزدی هویت و دسترسی به حساب های بانکی ، خرید و فروش مواد مخدر ، پول شویی و نقل و انتقال پول های کثیف، تجاوز به حریم خصوصی افراد و هزاران جرم دیگر از جمله آسیب هایی هستند که اینترنت به منزله یک ابزار درخدمت آن هاست .منظر دوم اینترنت را فراهم آورنده محتوای آسیب زا می داند از جمله محتواهای نا مناسب - هرزه نگاری ، خشونت ، نژاد پرستی و شیطان پرستی - که در اینترنت آسیب اصلی تلقی می شود.

ازین مقوله می توان اینترنت را به منزله رسانه ای که بیش از هر زمان دیگر در تاریخ بشر محتواهای نامناسب را در اختیار همگان قرار داده است یاد کرد.در نهایت اینترنت به عنوان عملی ارتباطی آسیب زاست،که خود تعامل با اینترنت به عنوان یک آسیب تلقی می شود. اینترنت صرف نظر از اینکه چه محتوایی داشته باشد ،یکی از علل انزوای اجتماعی ،پوک شدن دموکراسی ،سطحی شدن دانش ، مسمومیت اطلاعاتی و آسیب هایی از این قبیل باشد.

.1 مقدمه

امروزه امور زیادی از قبیل خرید و فروش ، تحصیل، مشاوره خانوادگی ،ازدواج و حتی مشاوره های پزشکی میان پزشکان و بیماران در اینترنت انجام می گیرد. از این رو هیچ جای تعجبی نیست که مجرمان اینترنتی در فضای مجازی مرتکب جرم شوند.عدم فشارهای قانونی و حظور پلیس موجب می شود که عده ای از استفاده منندگان اینترنت بر اساس هنجارهای لحظه ای عمل کنند.هنجارهای لحظه ای درواقع تفسیر دیگری از شرایط آنومیکی است که دورکیم از آن یاد می کند،شرایطی که می تواند زمینه ساز وقوع رفتارهای انحرافی و مجرمانه گردد.

گمنامی ،بی چهرگی و بی نامی افراد در اینترنت نه تنها پیگرد قانونی جرم و مجرمان را در فضای رایانه ای مشکل می سازد ،بلکه زمینه گسترش آن را نیز فراهم می آورد.« با توجه به رشد روزافزون جرایم اینترنی و با توجه به این مطلب که جوانان بیش از هرگروه دیکر در مقابل بعضی از این جرایم آسیب پذیر هستند ،حمایت از آنان و مقابله و جلوگیری ازمحتوای جرم آمیز در اینترنت امری ضروری و حیاتی به نظر می رسد

مسوولان و دست اندرکاران کشور ایران بیش از هرجای دیگری باید خطرها و تهدیدهای این جرتیم را جدی تلقی کنند و استراتژی های همه جانبه ای را در راستای آگاهی دادن به استفاده کننده گان از اینترنت ،مقابله قانونی با جرایم اینترنتی و استفاده صحیح از تکنولوژی رایانه ای اتخاذ کنند.دستیابی به چنین استراتژی هایی مستلزم همکاری کارشناسان در حوزه های مختلف اعم از جرم شناسی ،جامعه شناسی ،ارتباطات ،حقوق ،کامپیوتر و تکنولوژی ارتباطی و اطلاعاتی است.

»انواع جرایم در اینترنت : جرایم مالی ،سوء استفاده از کارت های اعتباری ،خرید غیر قانونی سهام در اینترنت ، شرکت های مضاربه ای ، ایجاد بانک با بهره های بالا در اینترنت ،تروریسم اینترنتی ، پخش ویروس ، پخش عکس های برهنه و سوءاستفاده جنسی از بچه ها ،.....« در مساله کنترل این جرایم ، توجه کلی به طور مستقیم بر روی مجرمان متمرکز نیست چون این گونه اشخاص معمولا از خارج کار می کنند وکم اتفاق می افتد که بتوان آنان را شناسایی کرد ، اگرچه شناسایی آنان غیر ممکن نیست .

در عوض توجه برروی سرویس های ارتباطی الکترونیکی و سیستم های تکنیکی است که برای ارتکاب جرم مورد سوءاستفاده قرار می گیرند .به عبارت دیگر اگرچه سیستم های ارائه دهنده خدمات الکترونیکی زیر ساخت تکنیکی را فراهم می کنند و به لحاظ اجتماعی بسیار مفید هستند اما از سویی از این جهت که در پخش امور خلاف پورنوگرافی و ... نیز مشارکت دارند قابل سرزنش هستند.بنابر این این سؤال در دستگاه های قانونی کشورهای صنعتی مطرح می شود که فراهم کنندگان خدمات الکترونیکی به طور قانونی یرای اطلاعاتی که توسط آنان منتقل می شود ، در مقابل قانون مسؤول هستند.

این در حالی است که آزادی بی حدوحصر در محیط اینترنت امکان دخالت دولت و نهاد قدرت را در نهادینه سازی عقلانیت سیاسی در میان کاربران اینترنتی به حداقل رسانده است .گذشته از این کاربران در محیط اینترنت هویتی از خود می سازند که مستقل از ویژگی های جسمی آنان است .در این شرایط یافتن خاطی به منظور طبقه بندی آسیب او و رابطینش و اجرای انضباط برای او بر ابهام کارکرد دولت ها افزوده است

اما از سویی چنین آزادی در محیط اینترنت خیال فوکو را از بابت بازتولید نظام اصلاح گری آسوده کرده است .زیرا در محیط مجازی ارائه تعریف ها برای امر خوب یا بد از مجرای آزاد کنش متقابل ذهنی میان کاربران نا آشنا صورت می گیرد و نهاد قدرت سهمی کوچک یا برابر با دیگران در ارائه تعریف امر خوب یا بد دارد .این به معنای آن است که عمل کنترل به فراخور فروپاشی رابطه میان نهاد قدرت و سوژه های اجتماعی سست شده است و این خود امکان افزایش فردیت ها را فراهم آورده است و کل گرایی و تفکر ساختاری در فهم جوامع معاصر را بی اعتبار کرده است.

.1,1 مفهوم شناسی مفهوم ارتباط

واژه ارتباط از باب افتعال که در فارسی به معنای پیوند دادن، ربط دادن و پیوستن چیزی به چیز دیگر آمده معادلی برای واژه communication در زبان انگلیسی است. این واژه به طور کلی ناظر بر فرایندی است که در آن پیام از پیام دهنده منتقل میشود. به علت همین مفهوم کلی است که این واژه به معانی متعددی از جمله گزارش دادن، بیان کردن، منتقل کردن، پیوند دادن، تماس گرفتن و منتشر کردن و... به کار رفته است. در تعریف دیگر از ارتباطات جنبههای هنری و علمی ارتباطات مشخص و معین است، مثلاً کلودشنون و وارن ویور در کتاب خود با عنوان تئوری ریاضی ارتباط میگویند" کلمه ارتباط معرف تمام جریانهایی است که به وسیله آنها یک اندیشه میتواند اندیشه دیگر را تحت تاثیر قرار دهد.

به عبارت دیگر ارتباط سبب میشود که وجدان انسان در وجدان دیگران تصاویر، مفاهیم، تمایلات، رفتارها و آثار روانی گوناگون پدید آورد". میشل شین ارتباط را " فراگرد انتقال اطلاعات با وسایل ارتباط جمعی گوناگون از یک نقطه یا شخص به نقطه یا شخص دیگری" میداند. در هر دو تعریف شنون و شین، فرایندی و تاثیرگذاری با رویکرد قدرت مشهود است، به گونهای که با پیروی از اصول معین قابل اثبات، میتوان این فرایند و نیز خلاقیت پیام را اثر بخشتر و تاثیر گذارتر منتقل کرد. همانگونه که در تعاریف با تاکید بر انتقال یا فرآیند آمد، میتوان گفت ارتباط منشاء همه تعاملات و نهایتاً فرهنگ و تمدن است. لذا دقت در مفاهیم و اصول ارتباطات و وسایل و ابزارهای آن، یعنی وسایل ارتباطی، به ویژه وسایل ارتباط جمعی و رسانه، اهمیت فوق العاده ای در شکل گیری، انسجام، پاسداری و انتقال فرهنگ دارد

.2,1 تعریف تهدیدات رسانهای

تهدیداتی هستند که ابزار اعمال آنها، رسانههای مختلف نظیر اینترنت، رادیو، تلویزیون، و ماهوارهها و مطبوعات و امثالهم میباشند. تهدید رسانهای یکی از انواع تهدیدات نرم به شمار میرود. از دیدکلی و گونه شناسی تهدید، همانطور که باری بوزان میگوید یکی از اساسیترین تهدیدها علیه امنیت و منافع ملّی هر کشوری ، تهدیدهای فرهنگی است. به همان میزان که تهدیدهای نظامی، بروز و ظهور و چهرههای آشکار دارد، تهدیدهای فرهنگی، پوشیده و با چهرههای پنهان و با بهرهگیری از روشهای پیچیده به کار میرود و تا جایی پیش میرود که در عصر کنونی بدون لشکرکشی، کشورگشایی امکانپذیر شده و این امکان برای صاحبان قدرت از طریق فرهنگ سازی و همسانسازی فرهنگی، شکلدهی و مدیریت افکار عمومی ایجاد شده است. در این میان رسانهها مرکز ثقل است و نقش اول را ایفاء میکند

تهدیدزایی رسانهها از طریق نقش این وسایل ارتباطی در تبلیغات، تهدید روانی و تهدید رسانهای بویژه با استفاده از انگارهسازی در شکلدهی افکار عمومی ملموستر و ابعاد آن موضوعیتی بیشترمییابد.

.3,1 امنیت ملی

امنیت ملی تعریفهای گوناگونی را به خود اختصاص داده است. در تعریف کلاسیک، امنیت ملی عبارت است از " توانایی کشور در دفع تهدیدهای خارجی علیه حیات سیاسی یا منافع ملی". والترلیسپن در تعریف امنیت ملی میگوید" ملتی دارای امنیت است، که در صورت اجتناب از تهدید بتواند ارزشهای اساسی خود را حفظ کند و در صورت اقدام به تهدید بتواند آن را به پیش ببرد".

دیگری از اندیشمندان فراتر از ابعاد نظامی، سیاسی و اقتصادی رفته و از امنیت ملی تعریفی جامعتر ارائه کرده اند" ولفرز" امنیت ملی را بطور عینی به معنای فقدان تهدید نسبت به ارزشهای مکتسبه و به طور ذهنی به مفهوم فقدان ترس از حمله به این گونه ارزشها میداند. پیترسون، امنیت ملی را "حفاظت جامعه از لطمه خوردن به نهادها و ارزشهای بنیادی آن تلقی کرده است". همانگونه که ملاحظه میشود تعریف امنیت ملی توسعه یافته و از بعد نظامی به ابعاد سیاسی- اقتصادی و در نهایت به بعد ارزشی که در واقع در برگیرنده تمامی امور سیاسی، اقتصادی، نظامی و فرهنگی است میپردازد .

این تنوع تعریف در باب امنیت ملی ویژگیهای خاصی به این مقوله بخشیده است که مهمترین ویژگیهای آن نسبی بودن و متغیر بودن است. نسبی بودن امنیت ملی، به این معنا است که در جهان واقعی دستیابی به امنیت مطلق غیرممکن است. امنیت، ارزش و موقعیتی است که یک کشور به میزان کمتر یا بیشتر میتواند از آن برخودار باشد. اما هیچگاه هیچ کشوری نمیتواند از امنیت کامل برخوردار شود.

متغیر بودن امنیت ملی نیز ویژگی دیگر این مقوله مهم است. متغیر بودن امنیت ملی به این معنا است که کمیت و کیفیت امنیت یا عدم امنیت همواره دارای نوسان و مشمول فراز و نشیبها و تحولات نظام بینالملل است. با تغییر نظام بینالملل و یا حتی تحولات درونی در کشورهای بزرگ و روی کارآمدن دولتهای متفاوت، احساس امنیت یا احساس عدم امنیت نیر دچار تحول و تغییر میشود.

در یک برهه زمانی امنیت نظامی و در برهه دیگر امنیت اقتصادی اولویت پیدا کرده و برجسته میشود. به همین دلیل شناخت ابعاد امنیت ملی ضرورت مییابدامنیت. ملی در تعریف کلاسیک لغوی عمدتاً جنبه نظامی داشت اما با گذشت زمان و تحولات جهانی، امنیت ابعاد دیگری نیز به خود گرفت و مقولاتی نظیر امنیت اقتصادی، امنیت سیاسی و امنیت فرهنگی نیز مورد توجه قرار گرفت. گرچه امنیت نظامی همچنان دارای اهمیتی بسیار زیاد است، اما دیگر ابعاد امنیت نیز از اهمیت بسزایی برخوردارند.

.4,1 اهداف امنیت ملی

هدف ملی عبارت است از، وضع نوینی که مطلوب اکثریت مردم بوده، دولت آن را به دست میگیرد و برای وصول به آن از ملت یاری می-طلبدبنابراین. اولاً هدف ملی باید با یک نوع پذیرش مقبولیت اکثریت آحاد یک جامعه توام باشد، و ثانیاً باید از رهگذر دستگاهی متمرکز و رسمی بنام دولت به نمایندگی از سوی مردم تعقیب شود.

.5,1 تعریف رسانه های جمعی

از رسانههای جمعی معانی گوناگونی ارایه شده است" فرید اینگلس" در کتاب نظریه رسانه ها در این باره مینویسد: "یک رسانه عبارت است از هر ابزاری برای برقراری ارتباطات. رسانه یا واسطه پیام است و یا به نام خود صحبت نمیکند بلکه از طریق او منظور و هدف خود را بیان میکند. از این تعریف چنین به نظر میرسد که رسانهها تنها به انتقال محتوای نمادین پیامها میپردازند و نقشی فراتر از این نمیتوانند به عهده بگیرند اما در مقابل نظریه پردازانی دیگر، از واسطه بودن صرف رسانهها در حمل و انتقال پیام فراتر رفتخه و مانند مک لوهلن رسانه را معادل پیام میدانند

.6,1 وسایل ارتباط جمعی و حکومت

رسانههای گروهی، بخشی از زندگی سیاسی و جزء جدایی ناپذیر آناند. این وسایل چنان که یکی از ابزارهای اصلی حکومتاند، بر تصمیمهای سیاسی حکام و زمام داران نیز اثر مینهند. اما رسانههای گروهی بیش از آن که بر تصمیمهای هیات حاکمه تاثیر بگذارند، یکی از ابزارهای مهم آنانند. این وسایل از عوامل اصلی جامعهپذیری سیاسیاند و حکومتها از آنها برای پدید آوردن همگونی و نیز جهت دهی افکار عمومی و هماهنگی نظریههای تودهی مردم نسبت به نظم سیاسی سود میجویند.

امروزه وسایل ارتباط جمعی در انواع و شکلها گوناگونش، از کارآمدترین ابزارهای تهدید فرهنگی-اند. تکاپوی مراکز نشر کتاب، بنگاههای خبرپراکنی، شبکههای رادیویی، و تلویزیونی برای نشر و ترویج عقاید الحادی در پوشش مسلکهایی همچون بهائیت، وهابیت، مصداقی از کاربرد رسانههای گروهی در تهدید فرهنگی استکبار با اسلام و کشورمان میباشند