بخشی از مقاله
چکیده:
هدف از مطالعه حاضر تهیه نقشه برنامههاي احیاي بیولوژیک مرتع در حوزه آبخیز حسین آباد است. حوزه آبخیز حسین آباد به مساحت 7162/51 هکتار واقع در جنوب غربی شهرستان فارسان از استان چهارمحال بختیاري با کاربريهایی چون: مرتع - 210/3 هکتار - ، جنگل - 3440/2 هکتار - ، زراعت آبی و باغ 147/6 - هکتار - ، زراعت دیم 210/3 - هکتار - ،مسکونی - 3/9هکتار - و توده سنگی 1462 - هکتار - قرار گرفته است.
جهت انجام تحقیق ابتدا نقشههاي پایه تهیه گردید سپس در محیط نرم افزاري ArcGIS 9.3 لایههاي اطلاعاتی ایجاد شده شامل: طبقات ارتفاعی، طبقات شیب، طبقات جهات شیب، وضعیت و گرایش پوشش مرتع، اقلیم، گروه هیدرولوژي خاك، عمق و بافت خاك و زمین شناسی و ژئومرفولوژي رويهم اندازي شد. در نهایت با توجه به تعریف معیارهاي لازم براي پیشنهاد هر برنامه اجرایی، محل و نوع برنامههاي اصلاحی قابل اجرا نظیر قرق، کپهکاري، تبدیل دیمزارهاي کمبازده به کشت نباتات علوفهاي و احیاء کمی و کیفی جنگل پیشنهاد شده است.
مقدمه
حدود 47 درصد خشکیهاي جهان را مراتع، 10 درصد کشاورزي، 28 درصد جنگلهاي تجاري و 15 درصد را پوشش یخهاي دایمی تشکیل میدهد Heady - ، 1975 نقل از مقدم، . - 1377 مراتع اکوسیستمهاي نیمه طبیعی هستند که داراي پوششی از گیاهان مرتع بومی و مناسب چراي دام می باشند - مصداقی، . - 1377مطالعات مدیریت مرتع در اواخر قرن نوزدهم در آمریکا انجام شد - Smith، . - 1990 امروزه مراتع در مقایسه با گذشته با مشکلات بیشتري روبروست، افزایش تعداد دام، کاهش سطح مراتع و تغییر مالکیت از نظام ارباب رعیتی به حالت بهرهبرداري مشاع از جمله این مشکلات میباشند - مصداقی، 1382؛ مقدم، . - 1384 این مشکلات سبب تخریب اکوسیستمهاي مرتعی در دنیا از جمله کشور ما شدهاست.
بنابراین تعیین عرصههاي تخریب یافته و گونههاي در معرض تهدید و انقراض و همچنین اکوسیستمهاي مورد تهدید است تا بتوان با شناخت حاصل از تجزیه و تحلیل منابع، اقدامات مناسب حفاظتی، حمایتی، اصلاحی و احیایی را در سطح این اکوسیستم ها انجام تا اکوسیستم را به حالت پایدار اکولوژیکی و کلیماکس عرصههاي طبیعی برگرداند در این زمینه سیستم اطلاعات جغرافیایی به عنوان یک ابزار، در تجزیه و تحلیل سریع دادهها و ارائه نتایج دقیق براي برنامه ریزي و مدیریت مراتع نقش اساسی دارد از GIS براي تهیه نقشه هاي پایه، رقومی سازي و تلفیق آنها به روش سیستمی بر اساس مدل طراحی شده براي آمایش حوزه آبخیز تیلآباد گلستان استفاده و پس از تعیین توان منطقه نقشه نهایی آمایش سرزمین را تولیدکردند. قاسمیآریان - 1389 - در تعیین عرصههاي مناسب اجراي برنامههاي اصلاح و احیاي مراتع در حوضه چاه تلخ، واقع در جنوبغربی سبزوار از GIS استفاده نمود.
زابلی و همکاران - 1389 - براي تعیین رویشگاه بالقوه تاغ در منطقه سیستان از GIS استفاده نمودند. همچنین در زمینه مدلسازي و ارزیابی مراتع زوو - 1989 - 1 یک روش مناسب براي ارزیابی، اندازهگیري و مدلسازي حاصلخیزي مراتع با استفاده از سیستم اطلاعات منابع اراضی و تلفیق GIS و RS در ایالت نیوسالت ولز در منطقه خشک استرالیا ابداع کرد. همچنین کومار و همکاران - 2008 - ازRS&GIS جهت تعیین محلهایی مناسب اجراي روشهاي جمه آوري آب باران در یوتارپرداش هند استفاده کردند. با توجه به موارد مذکور در این تحقیق سعی گردید که پس از تلفیق لایههاي اطلاعاتی و ایجاد واحدهاي همگن زیست محیطی انواع روشهاي اصلاحی و احیایی با توجه به عوامل محیطی و به کمک GIS مکانیابی شده و به صورت نقشه نهایی عملیات اصلاحی منطقه ارائه شود و با توجه به آن نقشه کاربري آینده منطقه نیز تهیه گردد.
مواد و روش ها: منطقه مورد مطالعه
حوزه آبخیز حسین آباد به مساحت 7162/51 هکتار در جنوب غربی شهرستان فارسان از استان چهارمحال بختیاري واقع می باشد. این منطقه بین طولهاي جغرافیایی 27 ، 01 ،50 تا07 ، 07 ،50 و عرضهاي جغرافیایی 07 ، 10 ، 32 تا 24 ، 17 ،32 قرار گرفته است - شکل. - 1 حداکثر ارتفاع از سطح دریا 4074متر و حداقل ارتفاع از سطح دریا 1400متراست. میانگین بارندگی سالانه 993 میلیمتر و متوسط درجه حرارت منهاي 1/9 تا 20/4 درجه سانتیگراد بوده و اقلیم منطقه - به روش تیسن - بسیار مرطوب می باشد. در شکل 1 موقعیت حوزه آبخیز حسین آباد بارفت از استان چهار محال بختیاري در شکل زیر نشان داده شده است.
