بخشی از مقاله
چکیده:
رشد و توسعه شهرها، افزایش جمعیت و تراکم بیش از حد وسایل نقلیه با توجه به ظرفیت محدود شبکه معابر، مشکلات متعددی از قبیل اتلاف زمان، افزایش مصرف سوخت ، آلودگیهای زیست محیطی و صوتی و غیره را به دنبال داشته است. توسعه حمل و نقل سبز یکی از راهکارهای مؤثر در کشورهای توسعه یافته مورد توجه قرار گرفته است. توسعه حمل و نقل سبز شامل ایجاد و توسعه زیرساختهای فعالیتهایی از قبییل پیادهروری، دوچرخه سواری تا استفاده از قطارهای سبز و خودروهای الکتریکی را شامل میشود که میتواند مزایای متعدد زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی را در راستای توسعه پایدار به همراه داشته باشد.
نتایج تحقیق با استفاده از ماتریس تحلیلSWOT حاکی از آن است که کاهش مصرف سوخت، بهبود کیفیت زندگی و کاهش آلایندههای زیست محیطی از مهمترین نقاط قوت حمل و نقل سبز است که با کاهش انتشار گازهای گلخانهای، ایران میتواند تعهد خود را به پیمان بینالمللی پاریس مرتفع سازد. با این وجود حمل و نقل سبز ضعفهایی دارد که نمیتوان از آنها چشم پوشی کرد. از مهمترین آنها میتوان به هزینه سرمایهای بالا جهت ایجاد سیستم حمل و نقل سبز و حمایت ناکافی دولت اشاره کرد. در نهایت به راهکارهایی جهت بهبود سیستم حمل و نقل سبز اشاره کردهایم که از جمله مهمترین آنها تنطیم نرخ مالیات بر اساس مصرف سوخت وسایل نقلیه، ارائه حمل و نقل با کیفیت خوب و سازگار با محیط زیست و برنامهریزی دقیق، موثر و چند بخشی و همکاری نهادها است.
واژگان کلیدی: حملونقل سبز، ماتریس SWOT، انتشار آلاینده، توسعه پایدار، خودرو الکتریکی، انرژی تجدیدپذیر
-1 مقدمه
امروزه حمل و نقل یکی از مهمترین فعالیتهای زندگی بشر است و به عنوان یکی از مهمترین زیرساختهای رشد و توسعه اقتصادی مطرح میباشد. حمل و نقل های امروزی مشکلات بسیاری از جمله گرم شدن کره زمین، تخریب محیط زیست، پیامدهای بهداشتی - فیزیکی، احساسی، ذهنی، روحی - و انتشار گازهای گلخانهای را به همراه دارد. الگوهای رایج حمل و نقل سبب آسیبهای سنگین به محیط زیست شده که به دنبال آن هزینههای سنگین اجتماعی و اقتصادی شکل میگیرد. حمل و نقل به شیوه رایج منجر به افزایش سطح مصرف انرژی، ترافیک جادهها، انتشار گازهای گلخانهای و آلودگی میشود. حمل و نقل عامل اصلی انتشار گازهای گلخانهای میباشد، که دولتها در اتخاذ سیاستها باید به حمل و نقل توجه بیشتری کنند.
بنا به گزارش سازمان ملل متحد تنها در سال 2015 ، 53 میلیون تن دیاکسید کربن وارد جو کره زمین شده است و میزان آن به طرز نگرانکنندهای در حال افزایش است. مهمترین گازهای گلخانهای که بر اثر فعالیتهای بشری تولید میشود "دی اکسید کربن"، "متان" و "پروتوکسید ازت" است که نخستین آنها یعنی دیاکسید کربن به طور عمده حاصل استفاده از منابع انرژی فسیلی نظیر زغال سنگ، نفت و گاز است. 65 درصد گازهای گلخانهای آزاد شده مربوط به دیاکسیدکربن در نتیجه سوزاندن سوختهای فسیلی برای تولید انرژی است نمودار . - 1 - علیرغم اینکه ایران به لحاظ ژئوپلیتیکی موقعیتی استثنایی در منطقه دارد و به طور بالقوه یک کشور لجستیکی محسوب میشود، ولی متاسفانه به لحاظ عملکرد لجستیکی1 وضعیت مناسبی نداشته و رتبه 112 در دنیا و رتبه 17 در منطقه را داراست.
2 این در حالیست که کشورهایی همچون امارات، عربستان سعودی، بحرین و کویت، علیرغم ضعیف بودن بسترها و موقعیت جفرافیشان نسبت یه ایران، دارای رتبهای به مراتب بهتر از ایران هستند - جعفر پور، سرکشیکیان و حجت ا...طباطبایی، ص . - 4 براساس گزارش بانک جهانی عملکرد لجستیکی کشور ایران در گزارش سال 2016 نسبت به دورههای قبل بهبود یافته که عمدتا ناشی از بهبود رتبه ایران در حوزه »سهولت دسترسی به حمل و نقل بینالمللی یا قیمت رقابتی« بوده است. تنها در حوزه » شایستگی و کفایت خدمات لجستیکی« که شامل عملکرد متصدیان حمل و نقل، کارگزاران یا واسطههای گمرک میشود، تغییر چندانی در جایگاه جهانی ایران مشاهده نمی شود. - معاونت بررسیهای اقتصادی، - 1393
با توجه به مشکلات ایجاد شده توسط الگوی حمل و نقل کنونی، انگیزهای به منظور تغییر روش استفاده از حمل و نقل به وجود آمده است. راه حل آشکار به آلودگی محیط زیست سبزینه کردن بخش حمل و نقل3 میباشد که در این حالت وسایل حمل و نقلی پیشنهاد میشود که با محیط زیست سازگارند و باعث انتشار گازهای سمی که برای سلامت انسانها خطرناکاند، نمیشود. این ایده به معنی آن است که از وسیله نقلیه سازگار با محیط زیست که هیچ تاثیر منفی بر محیط زیست ندارد، استفاده کنیم. محوریت حمل و نقل سبز4 ، استفاده کارآمد و موثر از منابع، اصلاح ساختار حمل و نقل و ساخت سفر سالم میباشد.
به منظور رسیدن به این هدف باید از وسایل نقلیهای استفاده کرد که سوخت آن منابع تجدید پذیر انرژی مثل باد، خورشید، سوخت های زیستی و برق آبی میباشد.در همین راستا در این تحقیق ابتدا به مفهوم حمل و نقل سبز و شیوههای مختلف آن پرداخته میشود. سپس وسایل نقلیه الکتریکی که یکی از حالتهای با اهمیت حمل و نقل سبز میباشد را مورد بررسی قرار میدهیم. در ادامه با استفاده از روش آنالیز SWOT5 ا نقاط قوت، نقاط ضعف، فرصتها و تهدیدهای توسعه حمل و نقل سبز در کشورمان تبیین شده و بر اساس آن، راهبردهای علمی که می تواند منجر به توسعه حمل و نقل سبز در کشورمان شوند، ارائه شده است.
به طور کلی به کارگیری شیوه های حمل و نقل سبز سبب کاهش آلودگی محیط زیست و بهبود سلامت جامعه، کاهش هزینه سوخت، پایبندی به پیمان اقلیمی پاریس و ایجاد یک اقتصاد پایدار در جامعه می شود. برنامهریزی دقیق، موثر و چند بخشی و همکاری نهادها، افزایش بهرهوری و کاهش هزینهها، افزایش آگاهی برای ثروتمندان و ادغام حمل و نقل سبز به سبک زندگی خود، کاهش تعداد وسایل نقلیه فرسوده، تنطیم نرخ مالیات بر اساس مصرف سوخت وسایل نقلیه و تشویق برای استفاده از دوچرخه و پیادهروی به عنوان یک جایگزین برای وسایل نقلیه شخصی از جمله راهکارهایی هستند که در جهت بهبود وضعیت حمل و نقل سبز ارائه شدهاند.
-2 حمل و نقل سبز
پیادهروی ابتداییترین شیوههای حمل و نقل سبز محسوب میشود که از ابتدای بشریت همراه آن بوده و از ایمنترین و راحتترین شیوهها است. از سایر شیوههای حمل و نقل سبز میتوان به استفاده از دوچرخه اشاره کرد. در سال 1817 در شهر کارلسروهه 1 آلمان شخصی به نام بارون فون دریاس2 دوچرخه کاملتری ساخت و یک زین کوچک هم بر روی آن قرار داد. دوچرخههای او به سرعت در چند پایتخت اروپایی به مردم معرفی شد - بیتوته، تاریخچه دوچرخه سواری - - orbik.com- A . - short history of bicycle خودروهای برقی نیز که از شیوههای با اهمیت حمل و نقل سبز است، در سال 1834 میلادی اختراع شد.
در طول آخرین دهه از قرن 19 میلادی، شرکتهایی به عنوان تولید کننده خودروهای برقی در آمریکا، بریتانیا و فرانسه تاسیس شدند، اما با توجه به محدودیتهای مربوط به باتری و پیشرفت سریع خودروهای موتور احتراقی داخلی، از سال 1930 میلادی رویکردها به سمت استفاده از خودروهای احتراقی سوق پیدا کرد. با این اوصاف، در ابتدای دهه 1970میلادی، دوباره موج جدید توجهات نسبت به خودروهای برقی در تعدادی از کشورها به دلیل مواجهه با بحران انرژی برانگیخته شد. از طرفی آمریکا در سال 1976 میلادی، با تصویب قانون عمومی 413-94، - نود و چهار خط تیره چهار صد و سیزده - ، گامی مهم در جهت مدیریت تحقیق و توسعه انرژی با بهرهگیری از ارتقای فناوریهای خودروهای برقی و کمک به تجاری سازی این خودروها برداشت - مرکز پژوهش های مجلس، بررسی تولید خودرو برقی در ایران، خردادماه 1395، ص. - 2
-3 شیوههای حمل و نقل سبز3
-3-1 استفاده از دوچرخه
استفاده از دوچرخه برای رفت و آمد یکی از شیوههای حمل و نقل سبز است. توسعه استفاده از دوچرخه در حمل و نقل میتواند انتشار گازهای گلخانهای را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. اگرچه پیادهروی نیز یکی از شیوههای حمل و نقل سبز است اما یکی از منافع استفاده ار دوچرخه، کاهش زمان رسیدن به مقصد است. دوچرخه را می توان با قیمت های مناسب تهیه کرد.
-3-2 استفاده از دوچرخه برقی
دوچرخه برقی نیز یکی دیگر از حالات حمل و نقل سبز است چراکه سبب انتشار آلاینده مضری به محیط زیست نمیشود. سرعت دوچرخه برقی به وسیله قانون تنظیم میگردد. برخی کشور ها سرعت دوچرخه برقی را 20 مایل در ساعت محدود کردهاند. با این حال، در کشورهای دیگر، شما باید یک ثبت نام ویژه، مجوز و بیمه داشته باشید تا بتوانید از دوچرخه الکتریکی استفاده کنید.
-3-3 قطارهای سبز
فناوری لوکوموتیو هیبریدی مشابه فناوری مورد استفاده در خودروهای هیبریدی میباشد. قطارهای برقی مدرن از ریل برقی، خطوط هوایی یا دستگاه هایی که انرژی را ذخیره میکنند - مانند سلولهای سوختی و باتری - استفاده میکنند. این قطارها میتوانند با سرعت بالای 20 مایل در ساعت و حفظ ایمنی در سطح بالا، سفر کنند.
