بخشی از مقاله
چکیده:
ناپایداری توسعه شهری مهمترین چالش هزاره سوم است. هدف اصلی توسعه پایدار تأمین نیازهای اساسی، بهبود سطح زندگی، اداره بهتر اکوسیستمها و آینده امن بیان شده است؛ پایداری در ابعادمختلف اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی، کالبدی و... مستلزم به کارگیری سیستم مدیریتی ناصرکارامد با قدرت کافی برای رسیدن به اهداف ذکر شده است. سیستمهای مدیریتی با ویژگیهای انعطافپذیر، مسوولیتپذیر، استراتژیک و عدالت محور مبتنی برآموزش و اطلاع رسانی راهگشای تنگناهای موجود در شهرهای امروزین است. شهر پایدار با ویژگیهای اقتصادی - اجتماعی مطلوب همچون مسکن مناسب، کاهش فقر، عدالت محور، با فضاهای سالم، امن، آرام، جذاب و زیبا آراسته شده، آرمانی است که با مدیریتی تاثیرگذار بر توسه پایدار شهر تربت حیدریه ارزیابی شدند. پژوهش حاضر از نوع توصیفی. است که به بررسی نقش برخی عوامل مخصوصا مدیریت در پایداری شهر تربت حیدریه ارزیابی شدند. سلامت شهری نقش مهمی در پایداری شهری بر عهده دارد بنابراین، با توجه به زیرشاخصهای مهم بارگذاری شده در آن میتواند در دنیایی به توسعه پایدار شهری نقش ویژهای را به عهده داشته باشد و راهکار ضروری در این زمینه تقویت زیرشاخصهای مذکور برای دستیابی به توسعه پایدار شهری در شهر تربت حیدریه است.
واژگان کلیدی : توسعه پایدار، سلامت شهری، پایداری شهری، مدیریت شهری، تربت حیدریه
مقدمه
کارشناسان شهری سازمان ملل متحد معتقدند برنامه ریزی و مدیریت شهری کشورهای در حال توسعه از مشخصه های مشترکی همچون: بلندپروازانه و غیر واقعی بودن، عدم ملاحظه امکانات واقعی اجرایی، نبودن نظام قانونی و ساختار سازمانی منسجم، کمبود منابع مالی و نارسایی مهارتها و دانش فنی، عدم مشارکت شهروندان، چالشی های کاربری زمینهای شهری، ناتوانی دولت ها در نظارت بر اراضی، فقدان معیارها و استانداردهای مناسبب کاربری مسکونی، عدم انعطاف پذیری و ناسازگاری طرح های کنونی شهرها از * طرح جامع. برخوردار است ,Gunder - . 2007:39 - مسؤولیت و وظیفه اصلی مدیران شهری همواره با توجه به سلیقه و عقاید اشخاص مختلف متفاوت بوده و معنای کلی برای فهم و درک این واژگان وجود ندارد؛ در حالی که وجود معنی واحد و فرآیندهای استاندارد برای هرکدام از واژگان بالا میتواند در اداره و تصمیم گیری ها و ارزیابی های صحیح درمورد شهرها بسیار مفید باشد - ,Lang 232 - . 2000: بر این اساس هر مدیر با استفاده از خط مشیهای درستی که از مدیریت شهری به دست میاورد، میتواند پروژه ها را کاراتر انجام دهد و خدمات عمومی بهتر و محیط زیست سالمتر، اهداف واقعی و دست یافتنی تر و در نتیجه شهری زیباتر و اقتصادی تر برای شهروندان بسازد ,Smith - . 2005: 232 -
مفهوم پایداری ریشه در یک اصلی اکولوژیکی دارد؛ بر اساس این اصلی اگر در هر محیطی به اندازه توان طبیعی فرآوری محیط زیست، بهرهبرداری یا بهره وری انجام شود، اصلی سرمایه به طور پایدار باقی می ماند و استفاده ما از محیط به اندازه آن توان تولیدی، همیشه پایدار است. میزان استفاده انسان در آن محیط زیست معین که در خور توان و ظرفیت های محیط است، به این خاطر که به اندازه تمام تولید است، پس بازده حداکثر یا پیشینه را نیز دارد - مخدوم، . - 5 :1378 در حقیقت توسعه پایدار بر ایجاد جامعه ای رویایی، مافوق جامعه امروزی تأکید دارد و در تلاش برای واقعیت سازی آن برای نسل های آتی بوده است. سیر تحول نظری مفهوم توسعه پایدار از اولین تعریف رسمی آن در سال 1987 در گزارش کمیسیون برانت لند تا کنفرانس استانبول نشان می دهد که رویکرد توسعه پایدار از دیدگاه های اولیه و صرفاً محیط گرا و ضعف در پرداختن به نیازهای انسان در محیطهای مصنوع و عدم ارائه راهکارهای اجرایی برای تحقق اهداف آن،
به سوی رویکردی سیاستگذار برای پایداری توسعه شهر و با تأکید بر نقش مدیریت شهری با مشارکت شهروندان، تغییر جهت داده است.
این تحقیقی با هدف بررسی نقش مدیریت شهری در تحقق اهداف توسعه پایدار شهری است؛ بنابراین تلاشی شده میزان برخورداری و پایداری شهری تربت حیدریه براساس فعالیت ها ی ناصر گو کش و عملکرد مدیریت شهری ایشان در چار جواب معیارهای توسعه پایدار شهری بررسی شود. اهمیت این تحقیقی در پیوند مدیریت شهری و توسعه شهری، در چارچوب معیارهای پایداری است؛ از این روبررسی عملکرد مدیریت شهری در تحقق اهداف توسعه پایدار شهری تربت حیدریه و میزان تأثیرگذاری در پایداری توسعه آینده شهر و ارزیابی عملکرد مدیریت شهری تربت حیدریه با نیاز شهروندان مورد تأکید است و بر این ابیاش فرضیه زیر تدوین شده است: /
پیشینه پژوهش
نرخ بالای رشد شهرنشینی و رشد فزاینده برنامه های توسعه چه چه آگاهانه و چه خود به خودی - در دهه 1970 به هشدارهای زیست - محیطی، اقتصادی و اجتماعی منجر شد. در پاسخگویی به مسائل و بحرانهای ناشی از اتفاقات فوق الذکر، مفاهیم و رویکردهای جدیدی برای توسعه های آتی مطرح گردید که می توان توسعه پایدار، عدالت زیست - محیطی، شهرنشینی جدید و اخیراً نیز توسعه هوشمند را نام برد - .Barton, et al - 18 2003: صالحی - - 1385 در پژوهشی با عنوان نقش ضوابط و مقررات شهرسازی در تحقق شهر خوب و توسعه ٔ پایدار شهری معتقد است مجموعهٔ تصمیمات مردم ساکن هر شهر، شکل آن شهر را میسازد ولی شهر باید کنترل شود، چون زندگی شهر با هرج و مرج و بدون ساز و کارهای انتظام بخش و قابل اجرا رو به انحطاط خواهد رفت. بر همین اساس همه ٔ جوامع برای کنترل تصمیمات مردم و عملکرد صحیح و آسان به قوانین و مقررات نیاز دارند.
ضوابط و مقررات شهرسازی، آن بخشی از تصمیمات مردم را که بازتاب فضایی و کالبدی دارد، کنترل و هدایت می کند و قدر مسلم »توسعه ٔ پایدار« که مفهوم عدالت رادر طول زمان و همچنین در عرض زمان در بردارد، می تواند به عنوان آرمان و مقصد نهایی این نوع از ضوابط و مقررات قرار گیرد. دران و همکار - 2007 - در پژوهشی که در چارچوب توسعه پایدار شهری در کشور مکزیک انجام گرفته استپه ساختار جدیدی برای پایداری شهری با عنوان »سامانه پویا»برای دوره بیست ساله دست یافتند. زیاری و همکاران - 1388 - در پژوهشی با عنوان بررسی مشارکت شهروندی و نقش ان در مدیریت شهری شهرهای کوچک؛ معتقدندمشارکت شهروندان در امور، از یک دهه قبل تاکنون به عنوان عامل اساسی در بررسیهای توسعه مورد توجه است. بیشترین تعداد شهرهای ایران در دستهٔ شهرهای کوچک قرار دارند.
نتایج حاکی از آن است گہ اور بعد ذهنی، تمایل به مشارکت در شهرهای کوچک بالاست و نگرش مناسی به مشارکت در این شهرها وجود دارد. لطفی و همکاران - 1388 - ، در پژوهشی با عنوان مدیریت شهری و جایگاه آن در ارتقای حقوق شهروندان، معتقدند قوانین و مقررات شهری را می توان یکی از مهمترین نقاط اتصال بین مدیریت شهری و شهروندان قلمداد نمود. به تعبیر بهتر بازیگران عناصر اصلی مدیریت شهری در پرتو قوانین و مقررات شهری، ضمن تعریف نقش برای خود و دیگر اعضا می توانند شهروندان را در اداره امور مشارکت دهند و مفهوم شهروندی را محقق مازند. تقوایی و همکاران - 1388 - ، در پژوهشی با عنوان تحلیلی بر سنجش عوامل مؤثر بر مشارکت شهروندان در مدیریت شهری، معتقدند ارزیابی شهروندان از پیامدهای مشارکت مثبت بوده، بیشتر شهروندان معتقد بوده اند که می توانند با مشارکت در مدیریت شهری تأثیرگذار باشند. مطالعات به دست آمده نشان می دهد که بیشترین مشارکت،به مدیران شهری بوده است. ملکی - - 1394در پژوهشی با عنوان سنجش توسعه پایدار در نواحی شهری با استفاده از تکنیکهای برنامه ریزی، توسعه پایدار نواحی شهری را به فرهنگی، زیست - محیطی و کالبدی شهرها دانسته اند.
پایداری شهری
امروزه در بسیاری از شهرهای جهان مسائل ضروری و اساسی مانند ترافیک و تراکم زمین، ساختمانهای بایر و متروک، مواد زائد، تغییر کاربری زمین، آلودگی صوتی، آلودگی آب، آلودگی هوا و بسیاری از موضوعات زیست محیطی دیگر پایداری شهری را مطرح می کنند. افزایش جمعیت، افزایش شهرنشینی، منابع طبیعی محدود، صنایع وابسته به طبیعت، نبود سیاستهای مؤثر کشړل، نبود آگاهی های لازم از سیاست های زیست - محیطی و فقر کلی حاکم بر اکثر کشورهای جهان سوم، مشکلات جدی تری را برای شهرها در این کشورها پدید آورده است - بحرینی، . - 281 :1378 علاقه به ارزیابی پایداری شهری از اواخر 1990 افزایش یافته است. یداری بیگی سیستم شهری می تواند به طور گسترده به عنوان توسعه شهری و جریان هایی تعریف شود که بتواند نیازهای رایج را بدون تباهی توانایی های نسلهای آینده برآورده سازد - .MaOh, 2009 - .
پیدایش مفهوم پایداری در دهه 70 را می توان نتیجه رشد منطقی آگاهی تازهای نسبت به مسائل جهانی محیط زیست و توسعه دانست که به نوبه خود تحت تأثیر عواملی همچون نهضت های زیست - محیطی دهه 10، انتشار کتاب هایی محدودیت رشد و اولین کنفرانس سازمان ملل در مورد محیط زیست و توسعه که در سال 1972 استکهلم برگزار شد، قرار گرفته بود - حسین زاده دلیر و همکار، . - 32 :1387 الگوهای توسعه شهری در اغلب نقاط جهان بخصوص در کشورهای در حال توسعه از نظر اجتماعی و روانی مطلوبیتی ندارند. شهرها و سکونتگاههای موجود به هیچ وجه مطابق با معیارها و ضوابط مورد نظر نیستند. مراکز شهری اغلب فرسوده و خالی از فعالیت شدهاند. شهری فاقد روحیه شهری و به شدت متکی به اتومبیلند. الگوهای کاربری زمین بر مبنای تفکیک و جداسازی قشرهای مختلف بر حسب درآمد و شغل استوار است و این خود ریشه در توزیع نامتعادل و غیر منصفانه امکانات و موفقیت ها دارد - بحرینی، - 1378 شهر پایدار شهری است
