بخشی از مقاله
چکیده:
امروزه صنعت گردشگری یکی از بزرگترین و پویاترین بخشهای درآمدی اقتصاد در جهان محسوب میشود که بزرگترین مجموعه خدماتی را در برگرفته و روز به روز بر اهمیت و ابعاد آن افزوده و جایگاه رفیعتری در اقتصاد جهانی به خود اختصاص میدهد. بررسی آمار ورود گردشگران به شهرهاییکه اخیراً بیشترین ورود گردشگر را داشتهاند، موید این نکته است که مکانهایی که دارای جاذبههای گردشگری در ابعاد مختلف آن هستند، با برنامهریزیهای آیندهنگرانه، مقوله گردشگری را بسیار مورد توجه قرار داده و تمهیداتی برای جذب گردشگر در انواع مختلف آن، اندیشیدهاند. این در حالیاست که شهرستان تربت حیدریه علیرغم داشتن رتبه اول در تولید زعفران و ابریشم کشور و جهان - جهت جذب گردشگران اگروتوریسم - ، دارا بودن طبیعت و آبشارهای متعدد، روستاهای ییلاقی گوناگون، عشایر و هنرهای سنتی بسیار غنی - جهت جذب گردشگران اکوتوریسم - ، وجود آثار تاریخی، مشاهیر، صنایع دستی و میراث معنوی فراوان - جهت جذب گردشگران فرهنگی و تاریخی - ، وجود راه آهن، قرار گرفتن در مسیر کریدور شمال به جنوب و وجود معادن شاخص - جهت جذب گردشگران تجاری و ژئوتوریسم - ، وجود مراکز علمی و تحقیقاتی متعدد - جهت جذب گردشگران علمی و پژوهشی - ،اما به دلیل نبود برنامهای مناسب و مدون و کمبود زیرساختهای گردشگری، در جذب و ماندگاری گردشگر موفقیت چندانی نداشته است و در این زمینه با معضلات، موانع و دشواریهای بسیاری مواجه است، که بایستی این موضوع به عنوان یکی از محورهای مهم و اساسی در برنامهریزی و سند توسعه شهرستان مدنظر قرار گیرد و با توجه به وجود این قابلیتها و ظرفیتهای منحصربه فرد، به شکوفایی صنعت گردشگری و به تبع آن ایجاد اشتغالزایی، درآمدزایی و تقویت بنیانهای فرهنگی و اقتصادی در شهرستان امیدوار بود.
واژگان کلیدی: تربت حیدریه، گردشگری تخصصی، میراث فرهنگی ، توسعه اقتصادی.
مقدمه
بررسی مقالات ارائه شده در دومین همایش چشم انداز توسعه ی منطقه تربت حیدریه کاملا واضح است که یکی از مهمترین دغدغه مسئولین، پزوهشگران وعلاقه مندان به این دیار، حوزه گردشگری شهرستان می باشد که اهمیت این بخش را در توسعه اقتصادی منطقه کاملا نشان می دهد و وظیفه عموم مردم منطقه را در جهت دستیابی سریعتر به این موضوعبیان می کند که حقاً هم همین است. چون امروزهتوسعه گردشگری یکی از اولویتهای اساسی اقتصادی و فرهنگ کشور است. گردشگری پدیده ای است کهن که از دیرزمان در جوامع انسانی وجود داشته است و به تدریج طی مراحل تاریخی مختلف به موضع فنی، اقتصادی و اجتماعی کنونی خود رسیده است. صنعت گردشگری که امروزه به صورت یکی از رشته های اقتصادی خود را نمایان شده است، صنعتی است »بدون دود«، یا »صنعتی سفید« و تنها صنعت است که در نوع صادرات آن خود مصرف کننده ها یعنی گردشگران به مقصد سفر می کنند و کالاها را خودشان جمع آوری می کنند و این حضور گردشگران خود مجموعه ای از تاثیرات اجتماعی فرهنگی را ارائه می کند که آن را از دیگر فعالیت های صادرتی مجزا می نماید. - کروبی، - 1386
قابلیتهای صنعت توریسم نیز همه را به این باور رسانده است که این صنعت راه میانبری برای توسعه هرچه بیشتر اقتصادی شهرهای دارای ظرفیت گردشگری میباشد.جهت توسعه گردشگری برای شهری مثل تربت حیدریه که دارای جاذبه های گردشگری بسیاری می باشد توجیه ایدئولوژیک و فرهنگ سازی لازم است تا مردم درهای نگرش و اهمیت جذب گردشگر را درک کنند که نیاز استنهادهای دولت با همراهی رسانه ها ودر جهت جذب سرمایه گذاران بخش خصوصی به کمک این صنعت بشتابند.حتی درآمد حاصله از صنعت گردشگری بخاطر گردش مالی که بواسطه توریسم ایجاد می گردد نتیجه بهتری نسبت به سایر اشتغال ها و صنایع دارد.چون: اولا درآمد های توریسم خیلی مستقیم به دست مردم می رسد. ثانیا مشغول به کار شدن در مشاغل مربوط به گردشگری بسیار ساده تر از استخدام در یک کارخانه یا اداره است. ثالثا برای اشتغال هیچ نیازی به قرارداد، استعلام و مناقصه ای نمی باشد.
بنابراین گردشگری از دو راه می تواند به توسعه اقتصادی شهرهایی مثل تربت حیدریه کمک کند : -1افزایش درآمد:هزینه هایی که گردشگران جهت تامین غذا، اقامت، تفریحات، حمل و نقل گشت وگداز و همچنین پولی که بابت ورودیه به موزه ها و بناهای تاریخی و سایر وسایل مورد نیاز خود می پردازند. -2ایجاد اشتغال: با توسعه فعالیت های گردشگری زمینه برای ایجاد اشتغال فراهم می شود و این امر بخصوص برای شهرهایی که با جمعیت متقاضی اشتغال روبرو هستند فرصت مناسبی است و از قبل آن تعداد افراد بیشتری در مهمانسراها، رستوران ها، حمل و نقل مشغول به کار می شوند. در بعضی از مناطق افراد محلی و روستایی با ارائه خدماتی به گردشگران اکوتوریسم و توریسم روستایی نظیر اجاره اتاق، فروش مواد غذایی بومی و محلی، صنایع دستی، و نظایر آن، شغل دومی برای خود می یابند .
یکی دیگراز پارامترهای مؤثر صنعت گردشگری، تبادلات فرهنگیاست.برخورداری شهرستان تربت حیدریهاز میراث فرهنگی غنی می تواند گردشگری صرفا اقتصادی را به گردشگری فرهنگی تبدیل کند.با بررسیها و آمار بدست آمده، اکثر گردشگران ورودی به شهرستان، گردشگران کشاورزی - اگروتوریسم - فرهنگی، پژوهشی، اکوتوریسم - طبیعت گردی،توریسم روستایی - و تجاری اند. لذا با توجه به اینکه این نوع گردشگران تخصصی هستند، در صورت برنامه ریزی دقیق می توان از ظرفیت فرهنگی و اقتصادی آنان در جهت شکوفایی شهرستان استفاده لازم را برد.گسترش صنعت گردشگری به عنوان صنعتی که با حوزه های مختلفی نظیر اقتصاد، کشاورزی، فرهنگ، محیط زیست و خدمات در تعامل است، دارای اهمیت فراوانی است. همچنین امکانات زیربنایی از قبیل جاده ها، شبکه های ارتباطی و اطلاعاتی، شبکه بهداشتی و شبکه آب و فاضلاب و برق و غیره نیز که یکی از اساسی ترین عوامل گسترش صنعت جهانگردی است، توسعه می یابد.
در کنار تاثیرات اقتصادی فوق، صنایع دستی نظیر قالی، قالیچه، جاجیم، نمد، گلیم و غیره، رشد و گسترش یافته اند و علاوه بر ایجاد اشتغال و کسب درآمد برای افراد محلی به این طریق از فراموشی و نابودی این صنایع جلوگیری می کند.همچنین در صنعت گردشگری بخش دولتی و خصوصی مکمل همدیگر هستند و نبود یکی از آنها باعث ناکارآمدی دیگری میشود و گردشگری بایستی نقش مهمی در هدفگذاری کمی و کیفی در سیاستگذاری های کلان و اقتصاد شهرستان داشته باشد.البته تاکنون بدلیل عدم مطالعات و تحقیقات صحیح در پیشرفت گردشگری شهرستان، باعث شده تا ریسک سرمایه گذاری در صنعت گردشگری شهرستان پایین باشد.
بنابراین دو نکته مهم در توسعه فرآیندگردشگری در شهرستان موثر است: یکی پشتیبانی فرهنگی از موضوع گردشگری و دیگری توجه ویژه به ظرفیت های شاخص شهرستان در جهت جذب گردشگران تخصصی. زیرا که مزیت مهم این نوع گردشگران تخصصی اطلاع رسانی سریع در مجامع علمی می باشد. به هر حال تجربیات گوناگون نشان داده که گردشگری، فرهنگ و جامعه میزبان، گردشگران را تحت تأثیر قرار میدهد. گردشگری از میراث فرهنگی منطقه حفاظت میکند و همچنین زمینهی حفظ و ارتقای الگوهای فرهنگی در زمینههای موسیقی، رقص آئینی، تئاتر، لباس، هنر و صنایع دستی، آداب و رسوم را فراهم می آورد.
روش تحقیق:
تحقیق حاضر از نوع تحقیقات کاربردی و بر اساس روش تحقیقی کتابخانه ای و میدانی می باشد. اطلاعات مورد نیاز این پزوهش از طریق ارگانهای دولتی و غیر دولتی مرتبط با حوزه گردشگری، فعالین و آژانس های گردشگری و مصاحبه های مردمی و اطلاعات تجربی گردآوری شده است.
انواع گردشگری
گردشگری انواع مختلفی دارد و شناخت انواع گردشگری برای برنامه ریزی در این عرصه اهمیت بسزایی دارد؛ چرا که تقاضاها و خدمات مورد نیاز گردشگران مختلف یکسان نیست. اما گردشگری بر اساس انگیزه، موقعیت مکانی، هدف و موضوع به دسته های مختلفی تقسیم می شود که اهم آنها از نظر موضوعی می توان به گردشگری فرهنگی و هنری، اجتماعی، علمی-آموزشی، درمانی، اکوتوریسم، ورزشی، کشاورزی، تجاری، صنعتی-معدنی، زیارت و از نظر مکانی به گردشگری شهری، روستایی عشایری، کوهستانی، زیست محیطی و... اشاره کرد.اما با توجه به پتانسیل های موجود در شهرستان تربت حیدریه، بیشتر می توان در حوزه گردشگری کشاورزی - زعفران و ابریشم - با دارا بودن رتبه اول در کشور و جهان، در حوزه گردشگری علمی، فرهنگی و اکوتوریست و توریسم روستایی برنامه ریزی انجام داد.
