بخشی از مقاله
چکیده :
خوشه کسب و کار به واحدهای کسب و کار متمرکز در یک منطقه جغرافیائی که با همکاری و تکمیل فعالیتهای یکدیگر، محصولات و یا خدمات مشابه و یا مشترکی را تولید و ارائه کرده و از چالشها و فرصتهای مشترکی نیز برخوردارند، اطلاق می شود. توسعه کارآفرینی از طریق توسعه خوشههای کسب و کار به عنوان یکی از رویکردهای بدیلی است که طی دو سه دهه اخیر در کشورهای مختلف توسعه یافته و در حال توسعه سرلوحه کار سیاستگذاران توسعه قرار گرفته استمنشاً. چنین توجهی تغییر پاردایم حاکم بر کسب و کارها و به تبع آن برجسته شدن نقش و جایگاه صنایع کوچک و متوسط در توسعه اقتصادی و صنعتی ملل مختلف می باشد. انعطاف پذیری و قدرت تطبیق صنایع کوچک و متوسط برای پاسخگویی به نیازهای در حال تغییر بازارها از عمده ترین مزیتهای این صنایع است.
این مزیت در صورتیکه با رفع تنگناهای موجود بر سر راه توسعه آنها همراه گردد، می تواند منجر به ارتقاء توان رقابت پذیری این صنایع گشته و شرایط مورد نیاز را برای حضور موفقیت آمیز آنها در بازارهای جهانی فراهم آورد. در میان الگوها و روشهای مختلف توسعه، توسعه خوشههای کسب و کار به عنوان یکی از رویکردهاینسبتاً جدید توسعه صنعتی و اقتصادی است که به طور موفقیت آمیزی قادراست تا این نقش حیاتی را برای توسعه صنایع کوچک و متوسط ایفا نماید. در کشور عزیزمان ایران سبقه روابط اجتماعی صنعتی و وجود نسبت قابل توجهی از واحدهای کسب وکار خرد و کوچک، متوسط و بزرگ زمینه و بستر تاریخی و فرهنگی را برای استفاده از مدل توسعه خوشهای در مناطق مختلف کشور فراهم نموده است. اما تا وضعیت تارسیدن به وضعیت مطلوب فاصله جندانی وجود دارد.
امروز توسعه خوشههای کسب وکار نقش محوری و بارزی در سیاستهای اقتصادی و صنعتی بسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه ایفا مینماید اگر رویکردهای کذشته تمرکز بیشتری براقتصاد کلان و همین طور بنگاههای کوچک داشته است، اکنون ضرورت دارد کسب وکارهای خرد و کوچک، احساس مسئولیت نسبت به افزایش قابلیت رقابت این واحدها، بهبود ارتباطات شبکه ای ، ترکیب رقابت و همکاری به منظور تقویت یادگیری و نوآوری، ارتقاء سطح همکاری واحدهای کوچک و بزرگ داشته باشند . جادارد دستگاههای متولی کارآفرینی جامعه راهکارهای توسعه کسب وکار آفرینی با مدل خوشه و شبکه ای نمودن کسب و کارها مورد بررسی و حمایت همه جانبه قرار دهند .
مقدمه
خوشه کسب و کار به واحدهای کسب و کار متمرکز در یک منطقه جغرافیائی که با همکاری و تکمیل فعالیتهای یکدیگر، محصولات و یا خدمات مشابه و یا مشترکی را تولید و ارائه کرده و از چالشها و فرصتهای مشترکی نیز برخوردارند، اطلاق می شود. توسعه کارآفرینی از طریق توسعه خوشههای کسب و کار به عنوان یکی از رویکردهای بدیلی است که طی دو سه دهه اخیر در کشورهای مختلف توسعه یافته و در حال توسعه سرلوحه کار سیاستگذاران توسعه قرار گرفته استمنشاً. چنین توجهی تغییر پاردایم حاکم بر کسب و کارها و به تبع آن برجسته شدن نقش و جایگاه صنایع کوچک و متوسط در توسعه اقتصادی و صنعتی ملل مختلف می باشد. انعطاف پذیری و قدرت تطبیق صنایع کوچک و متوسط برای پاسخگویی به نیازهای در حال تغییر بازارها از عمده ترین مزیتهای این صنایع است.
این مزیت در صورتیکه با رفع تنگناهای موجود بر سر راه توسعه آنها همراه گردد، می تواند منجر به ارتقاء توان رقابت پذیری این صنایع گشته و شرایط مورد نیاز را برای حضور موفقیت آمیز آنها در بازارهای جهانی فراهم آورد. در میان الگوها و روشهای مختلف توسعه، توسعه خوشههای کسب و کار به عنوان یکی از رویکردهاینسبتاً جدید توسعه صنعتی و اقتصادی است که به طور موفقیت آمیزی قادراست تا این نقش حیاتی را برای توسعه صنایع کوچک و متوسط ایفا نماید. در کشور عزیزمان ایران سبقه روابط اجتماعی صنعتی و وجود نسبت قابل توجهی از واحدهای کسب وکار خرد و کوچک، متوسط و بزرگ زمینه و بستر تاریخی و فرهنگی را برای استفاده از مدل توسعه خوشهای در مناطق مختلف کشور فراهم نموده است. اما تا وضعیت تارسیدن به وضعیت مطلوب فاصله جندانی وجود دارد.
امروز توسعه خوشههای کسب وکار نقش محوری و بارزی در سیاستهای اقتصادی و صنعتی بسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه ایفا مینماید اگر رویکردهای کذشته تمرکز بیشتری براقتصاد کلان و همین طور بنگاههای کوچک داشته است، اینک کسب وکارهای خرد و کوچک، احساس مسئولیت نسبت به افزایش قابلیت رقابت این واحدها، بهبود ارتباطات شبکه ای، ترکیب رقابت و همکاری به منظور تقویت یادگیری و نوآوری، ارتقاء سطح همکاری واحدهای کوچک و بزرگ مورد توجه بیشتری قرار میگیرد.هر قدر نگاه به حل مسائل حوزه کسب وکار و کارآفرینی از سطوح بین المللی، ملی به سوی منطقهای و محلی مبتنی بر قابلیتها و شرایط اجتماعی برپایه فرایندهای طبیعی حرکت نماید، توجه به کسبوکارهای کوچک در قالب شبکههای ارتباطی در حوزه توسعه خوشهای از اهمیت ویژ ای برخوردار میگردد.در سالهای اخیر بحث توسعه کسب و کارهای کوچک و متوسط مبتنی مدل توسعه خوشهها، به عنوان یک استراتژی نوین مورد توجه برنامه ریزان و سیاستگذاران کشورهای صنعتی و سازمان بین المللی همچون UNIDO قرار گرفته است. اما به نظر میرسد در سطح سیاستگذاری و پیاده سازی الگوی توسعه خوشه ای، کشور عزیزمان ایران نیازمند حرکتهای بنیادی و پایهای باشد.
تعاریف خوشه کسب وکار
به مجموعهای از واحدهای کسب وکار اطلاق میشود که در یک منطقه جغرافیایی و یک گرایش صنعتی متمرکز شده و با همکاری و تکمیل فعالیتهای یکدیگر، به تولید و عرضه تعدادی کالا و خدمات میپردازند و از چالش و فرصتهای مشترک برخوردارند - آشتیانی و همکاران، . - 67 :1392زیرمجموعههای یک خوشه کسب وکار یک خوشه کسب و کار نه فقط شامل واحدهای کسب و کار کهتولیدات و یا خدمات مشخص خوشه را تولید و ارائه میکنند، بلکه به علاوه تامین کنندگان مواد اولیه، پیمانکاران فرعی، خریداران، صادرکنندگان، تامین کنندگان ماشین آلات، نهادهای مختلف پشیبان، مشاوران، خدمات عمومی، واحدهای مربوط به سیستم حمل و نقل و سایر تامین کنندگان که تولید در خوشه را به صورت مستقیم و غیر مستقیم تسهیل میکنند را نیز در بر میگیرد.
در کنار اینها گروههای دیگری از فعالان مثل اتحادیه ها، گروههای همیار، تعاونیها و NGO ها که ترقیب کننده کسب و کار بخشهای مختلف خوشه هستند نیز قرار دارند. به مجموعههای اشاره شده زینفعان خوشه گفته میشود. تفاوت خوشه کسب وکار و شبکه کسب وکار خوشه مجموعهای کسب وکار است که در مورد آنها چهار مشخصهتمرکز جغرافیایی، گرایش صنعتی مشترک، روابط همکاری، چالشها و فرصتهای مشترک وجود داشته باشد. اما شبکه به گروهی از واحدها اطلاق میشود که برای تولید یک کالا یا خدمت و یا انجام یک پروژه خاص با هم در ارتباط بوده، همدیگر را تکمیل میکنند و برای مواجهه برای مسالهای واحد تخصص یابند و تقاضایی را با تکیه بر تواناییهای خود پوشش دهند .
شکل گیری یک شبکه میتواند مقطعی بوده و سپس از بین رود. برای عضویت در یک شبکه محل جغرافیایی خاص ضروری نیست. تعداد زیادی شبکه میتواند ذیل یک خوشه شکل گیرد. به همین ترتیب واحدهای زیر مجموعه یک خوشه میتوانند به صورت شبکهای با واحدهای خارج از خوشه در ارتباط باشند - همان: . - 76گامهای اصلی در فرایندتوسعه یک خوشه کسب وکار اگرچه در مدلها و روشهای مختلف توسعه خوشهای از اصطلاحات وفازهای مختلفی یاد میشود، اما اغلب روش ها، به ویژه روش هایی که به خوبی در مناطق مختلف جهان به اجرا در آمده اند با طی مراحل یا گامهای اصلی زیر به اجرا در میآیند :
1.انجام مطالعه شناختی
2.افزایش سطح سرمایه اجتماعی
3.حصول چشم انداز مشترک
4.تدوین برنامه عمل
5.خروج - منصوری، . - 28 :1387
مدل پیشنهادی مؤلف توسعه کارآفرینی با روش خوشه و شبکههای کسب وکار
