بخشی از مقاله
چکیده
به منظور تعیین مناسب ترین روش کشت و استقرار گونه مرتعی اسپرس خراسانی آزمایشی در طی سالهاي هشملفتا تشملدر حوزه آبخیز بند گلستان انجام گردیدچفبذور رسیده اسپرس خراسانی پس از جمع آوري از رویشگاه، شکستن خواب بذر و تعین درصد جوانه زنی تا زمان کشت نگهداري شدندچفتیمارهاي ازمایش شامل تاریخ هاي مختلف کشت در دو سطح پکشت پائیزه و بهارهژفو روش بذرکاري فدر دو سطح پایحاد شیارفو احداث بانکتهاي هلالیژفدر کرت هاي به ابعاد ففزفXحلف متر با فاصله حزXحزفسانتی مترفبودند چفآزمایش بصورت اسپلیت پلات درقالب طرح بلوك کامل تصادفی در چهار تکرار و طی دو سالفانجام گرفتچففنتایج نشان دادند .
درصد استقرار گیاهان درکشت پاییزه سال اول و دوم اجراي طرح به ترتیب با ذقممفو تهففدرصد اختلاف معنی داري را با کشت بهاره پفزقتفو صفردرصدژفنشان دادند چفمقایسه روش هاي مختلف بذر کاري نیز بیانگر عدم تفاوت معنی دار بین دو روش در هر دو سال اجراي طرح بود به طوریکه در سال اول اجراي طرح، درصد استقرار بذور در روش کاشت بدون حفظ رطوبت و حفظ رطوبت به ترتیب تقهلفو غقشلفو در سال دوم حزفو لقذتف درصد حاصل گردیدچفدر تأیید نتایج فوق همپوشانی آمار بارندگی در هر دو سال اجراي طرح بیانگر این واقعیت بود که میانگین نزولات پاییزه پس از کشت بذور در سال دوم طرح بیشتر از سال اول و متقابلا میزان نزولات در بهار سال اول بیشتر از سال دوم بود.
کلمات کلیدي : گونه مرتعی، اسپرس خراسانی، بند گلستان، بلوك کامل تصادفی؛ کشت بهاره
مقدمه
عوامل نامساعد محیطی و بهرهفبرداري بیرویهف و بدون برنامه ریزي موجب نابودي گیاهان مرتعی وغالباً به هم زدن تعادل زیست محیطی شده فو در بسیاري از مناطق در نتیجه انحطاط اراضی و میکرو کلیما این تعادل به هیچ وجه دوباره برقرار نشدهفاست چفاصلاح و احیاء گونه هاي ارزشمند مرتعی و یافتن بهترین شیوه هاي کشت و استقراربا استفاده از روشهاي حفظ و ذخیره رطوبت در حوزه هاي آبخیز گامی مؤثر در توسعه کشت گونه هاي متحمل به خشکی درعرصه هاي منابع طیبعی می باشدجنس اسپرس با نام علمی Onobrychisمتعلق به تیره Fabaceae است.این جنس با داشتن حغلفگونه یکساله و چند ساله یکی از مهمفترین گیاهان علوفهفاي مرتعی و زراعی استچفمرکز تنوع آن نواحی معتدل منطقه ایرانوتورانی می باشد پ Polhill, 1981; Rechinger, 1984ژچففاین جنس در خراسان رضوي داراي شش گونهcornuta، arnacantha ، verae، ptychophylla، amoena و chorassanicaاستچفبیشتر گونه هاي چند ساله اسپرس در مناطق شمالی استان انتشار دارند اما دامنه گسترش برخی از گونه ها تا مناطق مرکزي نیز توسعه یافته است.
گونهchorassanicaOnobrychis داراي دامنه بردباري و سازگاري وسیعتري نسبت به سایر گونه هافبوده و در واحدهاي اراضی متنوعی نظیر کوهستان، تپه، دشت دامنه اي، اراضی مخلوط، فلاتفوفآبرفتفرویش داردچفپراکندگی جغرافیایی این گونه در فایرانفپفشمال شرقژ، آسیاي مرکزي و افغانستانفاست چفزمان گلدهی آن اواسط اردیبهشت تا اوایل تیر و فزمان میوه دهیفآن از اوایل خرداد به بعدمی باشدفپامیر آبادي زاده، ههملژ در سالهاي اخیر به سبب بهره برداریهاي بیرویه تعداد قابل توجهی از گونه هاي مرتعی با ارزش در مراتع یا ازبین رفته و یااینکه در معرض خطر قرار گرفته اند، براي اصلاح این گونه مراتع که تنوع زیستی آنها با خطر روبرو شده لازم است با انجام عملیات حفظ و ذخیره رطوبت گونه هاي سازگار با محیط حفظ و احیا شوندلذا این تحقیق با هدف تعیین مناسبترین روش مناسب کشت و استقرار گونه.chorassanicaOفدر خراسان رضوي ، فراهم کردن زمینه براي افزایش تولید علوفه مراتع تخریب یافته کشور و نیز ایجاد تنوع گیاهی و کمک به حفظ تنوع زیستی و تقویت پایداري تولید در حوزه هاي آبخیز انجام گرفت.
مواد و روش ها
این تحقیق در عرصه هاي طبیعی و در ارتفاعات بینالود و در حوزه آبخیز بند گلستان در طی سالهاي هشملف تا تشملف انجام گردیدچفبذور رسیده اسپرس خراسانی پجمع آوري شده از ارتفاعات مشرف به محل اجراي طرحژفپس از بوجاري، حذف پوسته بذرو تعیین درصد جوانه زنی تا زمان کشت نگهداري شدندچفبه منظور دستیابی به موفق ترین و اقتصادي ترین روش استقرار در مناطق استپی سرد با بارندگی ححهفتا حزمفمیلیمتربذور در دو تاریخ کشت پائیزه و بهاره پتیمار اصلیژففو دو روش بذرکاري پایحاد شیار ژفو بذرکاري توام با ذخیره نزولات پفاحداث بانکتهاي هلالی به عمق حلفسانتیمتر و دهانه قوس حمفسانتیمترژفپتیمار فرعیژفکشت پاییزه در تاریخ حهفآبان سالهايهشملفو مشملفو کشت بهاره با مساعد شدن هوا در حهففروردین سالهاي مشملو تشملدر چهار تکرار انجامگردیدچفاندازه کرت هاي آزمایشی زفXحلفمتر با فاصله حزXحزف سانتی متر در نظر گرفته شد و سپس بذور به تعداد مفتازفعدد کشت شدندچففف تجزیه مرکب داده ها دریک آزمایش اسپلیت پلات درقالب طرح بلوك کامل تصادفی در چهار تکرار و طی دو سال انجامومیانگین درصد گونه هاي مستقر شده و نیز درصد سبزمانی در طی سالهاي اجراي طرح مورد مقایسه قرار گرفتندفف
نتایج و بحث
نتایج نشان دادند درصد استقرار گیاهچه ها در کشت پاییزه هر دو سال به طور معنی داري بالاتر از کشت بهاره بود پجدول لژففبا وجود این افزایش میزان نزولات در پاییز و زمستان سال مشملپفححهفمیلیمترژفدر مقایسه با زمان مشابه در سال هشملفپغملفمیلی مترژباعث شد تا درصد استقرار بذور در بهار سال تشملفبا تهفدرصد به طور چشمگیري بیشتر از بهار مشمل فپتمدرصد ژفباشدچفاین امر بیانگر همبستگی مثبت بین میزان نزولات با درصد استقرار گیاهچه ها در هر دو سال اجراي طرح می باشد پشکل لژچفپتومر و همکاران پززشلفژفبا انجام عملیات بذرکاري در مراتع در یوتا و نوادا، ایداهوي جنوبی و وایومینگ غربی، نتیجه گرفتند که در اراضی مرطوب کشت در اوایل بهار و در اراضی خشک در پائیز نتیجه مطلوب داده استچفاکبرزاده و ادیشو پحهملژفپنج گونه یونجه یکساله را در ایستگاه حیدرلو آذربایجان غربی مورد آزمایش قرار داده و نتیجه گرفتند که گونه هاي M .radiataو M .rigidula
در کشت بهاره و پاییزه به ترتیب از نظر تولید بذر و علوفه به دیگر گوته ها برتري دارندچفف نتایج همچنین نشان دادند که به دلیل کاهش نزولاتفدر طی فصل بهار تشملفمنجر به عدم استقرار گیاهچه ها گردیدندبا وجود این افزایش بارندگی در طی فصل بهار مشملفبه میزان شزففمیلیمتر منجر به استقرار تنها زفدرصد از گیاهچه ها شدندچفانجام عملیات حفظ رطوبت تفاوت معنی داري در درصد استقرار گیاهچه ها در هر دو سال اجراي آزمایش و نیز درصد سبزمانی در سال دوم اجراي طرح نشان ندادندچففف اطلاع از چگونگی عکس العمل این گیاه به خشکی، قدم مهمی درتولید علوفه درمناطق خشک محسوب می شودچفتولید موادخشک نسبت به آب مصرفی در اسپرس در بهار، از یونجه بیشتر است که این امر استفاده بهتراز آب را آشکار می سازد.
که صفت بارزي جهت تولید در مناطق کم آب است فپبولگر و ماچز، حششلژچفاسپرس قادر است از عمق حهلفسانتیمتري خاك رطوبت جذب نماید که حاکی از گسترش ریشه هاي این گیاه در این عمق استفپکخ و همکاران، هغشلژچنتایج حاصل از تجزیه مرکب داده ها نیز بیانگر تفاوت معنی دار سالهاي آزمایش، تاریخ هاي کاشت و نیز اثر متقابل انها بودچفجدول هفنشان می دهد که میانگین درصد استقرار گیاهچه ها درطی دو سال و در فصل پاییز با هقهزفدرصد به طور معنی داري بیشتر از فصل بهار بودچفبر اساس نتایج این تحقیق استفاده از شیار به منظور کشت بذور تفاوت معنی داري با روش ذخیره رطوبت با استفاده از بانکتهاي هلالی نشان ندادندچفگزارشات موجود حاکی از آن است که تعداد زیادي از گونهفها از جمله انواع علف گندمیفها از موفقیت خوبی برخوردار و توانستند در مناطق با بارندگی بیشتر از حذمفمیلیمتر در سال بخوبی مستقر شوند.
