بخشی از مقاله
چکیده:
در آمایش حوزه آبخیز مراوهتپه که مساحت آن 19444 هکتار است، نقشه طبقات ارتفاع از سطح دریا، درصد شیب، جهت جغرافیایی، نقشه خاک، تیپ و تراکم پوشش گیاهی به روش دوتایی با هم ترکیب شده و در نهایت 422 واحد زیست
محیطی بدون تکرار به عنوان واحدهای کاری ارزیابی توان و مدیریت کاربری زمین تفکیک و نقشهبندی گردید. ارزیابی توان اکولوژیک برای کاربریهای کشاورزی، جنگلکاری، آبزیپروری، تفرج گسترده، تفرج متمرکز، توسعه شهری، حفاظت و برونزد سنگی صورت پذیرفت و با ملاحضات اقتصادی و اجتماعی منطقه، کار آمایش سرزمین حوزه به پایان رسید. در نهایت مرتع و کشاورزی بیشترین سهم مساحتی در حوضه را به خود اختصاص دادند.
کلمات کلیدی: آمایش سرزمین، واحدهای زیست محیطی، ارزیابی توان اکولوژیکی، حوزه آبخیز مراوهتپه
مقدمه:
ناپایداری توسعه جوامع بشری در دو قرن اخیر (پس از انقلاب صنعتی) و پیامدهای زیانبار آن که تابعی از متغیرهای جمعیت، سرانه و اصلاح الگوی مصرف است، توجه به اصل پایداری را هر چه بیشتر مورد تأکید قرار میدهد. در آغاز، رشد و توسعه معادل هم در نظر گرفته میشدند، به طوری که سازمان ملل متحد رشد شش درصدی را برای بهبود شرایط اجتماعی و اقتصادی و محیطی کشورهای توسعه نیافته لازم میدانست .[11] اما امروزه با توجه به ناکارآمدی این نظریه، دیدگاهها و نظریات مختلفی ارائه شده که از آن جمله میتوان به توسعه پایدار اشاره کرد. با بروز ضایعات زیست محیطی و کاهش سطح عمومی زندگی طی یک الی دو دهه گذشته، رهیافت توسعه پایدار به عنوان مهمترین موضوع دهه آخر قرن بیستم از سوی سازمان ملل مطرح شده است [5]؛ اصطلاح توسعه پایدار به طور رسمی در سال 1987 در کمیسیون " آینده مشترک ما " مطرح شد، همچنین رایجترین تعریف توسعه پایدار در کنفرانس ریو بیان شده که عبارتست از: تامین نیازهای نسل کنونی بدون به مخاطره انداختن ظرفیتهای نسل آتی در برآورد نیازهایشان .[1] از مهمترین اهداف شاخصهای توسعه پایدار این است که بتوان آنها را در مورد هدایت تصمیمات به سمت توسعه جدید مورد استفاده قرار داد [2]، بنابراین مهمترین جنبه توسعه پایدار مدیریت منابع است. در گذشته تمرکز مدیریت منابع بیشتر روی منابع تجدید ناپذیر (مانند انرژی و فلزات) بوده است اما اخیراً توجهات به سوی استفاده از منابع تجدیدپذیر مختلف (به ویژه آب و زمین) تغییر یافته است.
پایداری و ناپایداری توسعه در سه مقیاس زمانی بلند مدت - میان مدت و کوتاه مدت بر اساس مدل مقایسهای زیر مورد ارزیابی قرار میگیرد:
1
اولین کنفرانس ملی راهکارهای دستیابی به توسعه پایدار ×
در بخشهای کشاورزی ، منابع طبیعی و محیط زیست ×
جدول 1 :مدل مقایسهای پایداری و ناپایداری
ردیف الگو و سطح مصرف منابع طبیعی تجدید شونده وضعیت محیط منابع طبیعی پایداری توسعه
1× سطح مصرف ظرفیت تجدید تخریب محیط زیست و منابع طبیعی ناپایداری - تخریب
2× سطح مصرف = ظرفیت تجدید تعادل محیط زیست پایدار یکنواخت
3× ظرفیت تجدید < سطح مصرف تجدید و مازاد ظرفیت محیطی پایداری ذخیره (منافع نسلهای آتی)
برآورد ظرفیت برد به همراه ارزیابی توان اکولوژیکی یک منطقه برای انواع توسعه در جوار ارزیابی نیروی انسانی، تکنولوژی و منابع مالی منطقه، چهارچوب توسعه پایدار در منطقه را شامل میشوند. در عین حال انجام توسعه از نوع پایدار در چارچوب طرحهای آمایش سرزمین (منطقهای) بهترین، ارزانترین و موثرترین راه حل مشکل تخریب محیط زیست، بازدهی اقتصادی و رفاه اجتماعی است؛ البته طرحهای توسعه بایستی نه تنها بر معیارهای اقتصادی و رشد اقتصادی استوار باشد بلکه بر چارچوب طرحهای آمایش سرزمین نیز استوار باشد [12]و . [6] آمایش سرزمین طبق ضوابطی با نگرش بازده پایدار و درخور، بر حسب توان و استعداد کمی وکیفی سرزمین برای استفادههای مختلف انسان از سرزمین، به تعیین نوع کاربری از سرزمین می-پردازد. بنابراین از هدررفتگی منابع طبیعی و ضایع شدن محیط زیست و در نتیجه از فقر انسانی میکاهد [15] و .[13] هدف از این تحقیق، ارزیابی توان اکولوژیکی و تعیین درجه مرغوبیت حوزه آبخیز مراوه تپه با استفاده از مدل آمایش در راستای توسعه پایدار است تا از منابع زمین متناسب با توان سرزمین استفاده شود و برنامههای مدیریت کاربریها بر ظرفیت اکولوژیکی و نیازهای واقعی حوزه آبخیز مراوه تپه منطبق گردد.
