بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تاثیر پیري زودرس در زنده مانی بذر در 4 گونه اسپرس، ، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار در سال 1393-94 در آزمایشگاه تکنولوژي بذر بانک ژن منابع طبیعی انجام گرفت. فاکتور اول شامل گونه در 4سطح O.cristagalli - :، O.micoxchi، ، O.sintensii و - O.vicifolia و فاکتور دوم دو سطح پیري زودرس همراه با دو شاهد مرطوب و خشک بود. پیري زودرس با قرار دادن بذور در دمايْ41C و رطوبت %100 در دو سطح زمانی 48 ساعت و 72 ساعت در داخل در انکوباتور ایجاد گردید.
پس از اعمال پیري زودرس از هز تیمار به تعداد 25 عدد در پتري دیش بر روي کاغذ صافی واتمن در 3 تکرار کشت شدند و در ژرمیناتور در شرایط استاندارد جوانه زنی - دماي 20±2 درجه سانتیگراد و تناوب نوري- تاریکی 16 - ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی - قرار داده شدند. پس از شروع جوانه زنی بذرها هر دو روز یکبار بازدید شدند و تعداد بذور جوانه زده تا زمان توقف فرایند جوانهزنی یادداشت گردید پس از 2 هفته صفات درصد و سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه، شاخص بنیه بذر، وزن تر گیاهچه ها اندازه گیري شدند و داده ها مورد تجزیه آماري قرار گرفتند.
نتایج نشان داد اکثر صفات جوانه زنی گونه O.viciaefolia در کلاس برتري نسبت سایر گونه ها بودند و گونه O.cristagalli در کلاس دوم قرار دارد . نتایج مقایسه بین تیمارهاي پیري نشان داد تیمار شاهد داراي بیشترین درصد جوانه زنی ، سرعت جوانه زنی، شاخص بنیه، وزن تر و طول ساقه چه بود. در مقایسه بین تیمارهاي پیري زودرس 48 ساعت و 72 ساعت نتایج نشان داد اکثر صفات جوانه زنی در پیري 48 ساعت در کلاس برتر ي نسبت به 72 ساعت قرار داشتند. علاوه بر این نتیجه گیري شد که سرعت زوال تحت تأثیر محتواي رطوبت بذر و درجه حرارت انبار قرار گرفته و افزایش هر دو، منجر به سرعت بیشتر زوال بذر میشود و زوال بذر در گونه هاي O.viciaefolia و O.cristagalli بیشتر از دو گونه دیگر بود
مقدمه
اسپرس از تیره Fabaceae زیر تیره Papilionaceae و قبیله Hedysareae طایفه Trifolia و جنس Onobrychis که
داراي130 گونه است که 56 گونه آن در ایران داراي پراکنش طبیعی دارند. از این بین 27 گونه انحصاري ایران هستند . جنس اسپرس پراکنش وسیعی در ایران داشته و به دلیل خصوصیات مطلوب از جمله تحمل به تنشهاي زیستی و کیفیت علوفه از دیرباز در بسیاري از مناطق کشور به ویژه استان هاي اردبیل، کردستان، شهرکرد، آذربایجان شرقی و غربی، اصفهان، تهران، قزوین و زنجان براي تولید علوفه استفاده میشده است
زوال بذر یک فرآیند طبیعی و غیر قابل برگشت است که طی انبار شرایط نگهداري بذر پدید میآید و باعث کاهش کیفیت، قابلیت حیات و قدرت بذر میشود. سرعت زوال تحت تأثیر محتواي رطوبت بذر و درجه حرارت شرایط نگهداري قرار گرفته و افزایش هر دو، منجر به سرعت بیشتر زوال و پیري بذر میشود.
کاهش رشد گیاهچه به عنوان یکی از پیامدهاي زوال بذر اهمیت بیشتري دارد استفاده از بذرهاي زوال یافته طی انبارداري، مخصوصاً در کشورهاي در حال توسعه مثل ایران، منجر به کاهش عملکرد و کاهش سرعت رشد گیاهان منشأ گرفته از بذور زوال یافته می باشد
کاهش یکپارچگی غشا پلاسمایی، تغییر ساختمان مولکولی اسیدهاي نوکلئیک و کاهش فعالیت آنزیم ها از مهمترین تغییراتی است که در زمان زوال در بذر ایجاد میشوند. هدف از این تحقیق اعمال تیمار پري
زودرس بر روي بذور 5 گونه اسپرس زراعی جهت تعیین میزان زنده مانی و کیفیت جوانه زنی بذر بود.
مواد و روش ها
آزمایش بصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در شرایط آزمایشگاه بر روي بذور تازه برداشت شده اجرا شد. فاکتور اول تعداد 4 گونه اسپرسO.cristagalli، O.micoxchi، O.sintensii و O.vicipholia و فاکتور دوم ایجاد دو سطح پیري زودرس در دماي + 41 و رطوبت 100 در دو بازه زمانی 48 ساعت و 72 ساعت در انکوباتور بود. علاوه براین از دو شاهد بذر مرطوب به مدت 24 ساعت و بذر خشک استفاده شد در این آزمایش پس از تهیه بذر، جهت ضدعفونی کردن بذرها از قارچ از کاربوکسیتیرام استفاده شد. در ادامه بذرها به تعداد 25 عدد در 3 تکرار در پتري دیش بر روي کاغذ صافی واتمن قرار کشت شدند و در ژرمیناتور در شرایط استاندارد جوانه زنی - دماي 20±2 درجه سانتیگراد و تناوب نوري- تاریکی 16 - ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی - قرار داده شدند. پس از جوانه زنی بذرها هر دو روز یکبار یادداشت برداري از پتري دیش ها تا زمانی که فرایند جوانهزنی متوقف شد صورت گرفت و صفات درصد و سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه، شاخص بنیه بذر، وزن تر گیاهچه ها اندازه گیري شدند.
داده هاي جمع آوري شده مورد تجزیه واریانس قرار گرفتند و مقایسه میانگین اثرات اصلی و اثر متقابل با آزمون دانکن در محیط حAح انجام گرفت. از نرم افزار ئکطxغ جهت رسم نمودارها استفاده شد.
نتایج و بحث
نتایج تجزیه آماري نشان داد که اثر گونه براي کلیه صفات و اثر زوال مصنوعی براي صفات شاخص جوانهزنی، سرعت جوانه زنی، درصد جوانهزنی، شاخص بنیه بذر و اثر متقابل گونه در شرایط نگهداري براي صفات طولریشهچه طول گیاهچه، وزن تر و خشک گیاهچه معنیدار بود جذتحتشبض. نتایج مقایسه بین گونهها براي صفات شاخص جوانه زنی، درصد و سرعت جوانهزنی شاخص بنیه بذر نشان داد که گونه O.viciaefolia از داراي بیشترین میانگین بود و در کلاس a قرار گرفت. نتایج مقایسه براي صفت طول ساقهچه طول ریشهچه و طول گیاهچه نشان داد که کمترین مقدار در O.cristagalli بدست آمد. بین بقیه گونهها از لحاظ آماري تفاوتی وجود نداشت و همگی در گروه a قرار گرفتند. در مقابل بیشترین وزن تر و خشک گیاهچه در گونه O.cristagalli مشاهده شد و گونههاي O.michauxii و O.viciaefola در گروه بعدي قرار گرفتند. بیشترین نسبت طول ریشچه به ساقچه جحلض نیز مربوط به گونه O.cristagalli بود.
در مقایسه بین تیمارهاي زوال بذر نتایج نشان داد که بیشترین و کمترین مقدار براي صفات شاخص جوانهزنی، درصد و سرعت جوانهزنی، طول ساقهچه، شاخص بنیه بذر و وزن تر و خشک گیاهچه به ترتیب مربوط تیمار شاهد و پیري 72 ساعت بود. غپصژعهد و همکاران - ختتل - در مطالعه پیري زودرس بر روي بذر نخود در دماهاي 41 و 45 درجه و زمان هاي 48 و 72 و 96 ساعت نشان دادند که افزایش زمان پیري سبب کاهش بنیه بذر و درصد جوانهزنی میشود.
نتایج آنها نشان داد که میزان زوال بذر با افزایش درجه حرارت افزایش یافت و بذرها در
طول پیري زودرس بنیهشان را زودتر از قوه نامیه از دست دادند. این روند براي صفت طول ریشهچه، طول گیاهچه و نسبت حل متفاوت بود و بیشترین طول ریشهچه و طول گیاهچه در تیمار پیري 48 ساعت و بیشترین نسبت حل در پیري 72 ساعت بدست آمد. بنابراین در بذرهاي زوال یافته شدت افزایش طول ریشه بیشتر بود. زوال بذر یک فرایند طبیعی و غیر قابل برگشت است که طی انبارداري بذر پدید میآید و باعث کاهش کیفیت، قابلیت حیات و قدرت بذر میشود. سلطانی و همکاران - 1375 - گزارش نمود که زوال بذر در بین تودههاي مختلف هر گونه متفاوت است و هر نمونه بذري قابلیت انبارداري خاصی دارد. کاهش رشد گیاهچه به عنوان یکی از پیامدهاي زوال بذر در مطالعات زیادي مورد توجه قرار گرفته است
در مجموع نتایج این تحقیق نشان داد که که سرعت زوال بذر تحت تأثیر محتواي رطوبت بذر و درجه حرارت انبار قرار گرفته و افزایش هر دو، منجر به سرعت بیشتر زوال بذر میشود و زوال بذر در گونه هاي O.viciaefolia و O.cristagalli بیشتر از دو گونه دیگر بود
جدول -1 مقایسه بین گونهها براي صفات جوانه زنی در 5 گونه اسپرس
میانگین بین تیمارها در هر ستون که داراي حرف مشابهی می باشند بر اساس آزمون دانکن تفاوت معنی داري در سطح احتمال 5 درصد ندارند
جدول-2 نتایج مقایسه بین تیمارهاي پیري براي صفات جوانه زنی در 5 گونه اسپرس
میانگین بین تیمارها در هر ستون که داراي حرف مشابهی می باشند بر اساس آزمون دانکن تفاوت معنی داري در سطح احتمال 5 درصد ندارند
