بخشی از مقاله
چکیده
شیوع و آشکار نمودن جرایم جنسی موجب جریحه دار شدن احساسات مذهبی مردم می گردد از این رو در آموزه های اسلامی بر پوشاندن و پنهان داشتن آن تاکید شده است که در اصطلاح جرم شناسی به بزه پوشی تعبیر می شود و مشروعیت آن از آیات قرآنی، روایات اسلامی و قاعده درء استفاده می شود این رویکرد در قانون مجازات اسلامی و آیین دادرسی کیفری نیز منعکس گردیده است، که از یک سو بیانگر پذیرش سیاست کیفر زدایی و از سوی دیگر نشان دهنده توجه اسلام به ارزش های اخلاقی و مصالح اجتماعی است. بزه پوشی ممکن است از سوی مرتکب جرم از طریق توبه انجام شود و یا از سوی محاکم قضایی و افراد دیگر جامعه باشد و در جرائم حق اللهی جایز است که خود مجرم نیز سعی در اختفاء آن داشته باشد و در جرایم علنی و مضر به حقوق خصوصی اشخاص جایز نیست.
واژگان کلیدی: بزه پوشی، کیفر زدایی، جرایم جنسی، جرایم علنی، ادله اثبات.
مقدمه
بزه پوشی یکی از ویژگی های بارز سیاست جنایی1 اسلام استکه در فقه اسلامی از آن به عنوان تستّر یاد می شود؛ به معنای پوشاندن و پنهان داشتن گناه می باشد - خاوری،1389، . - 113در بسیاری از روایات اسلامی، سفارش به پوشاندن گناه و خطای مجرمین به ویژه در جرائم جنسی مستوجب حق الهی شده است؛ به این صورت که مجرمین خطاهای جنسی خود را آشکار نکنند و به درگاه خداوند متعال توبه نمایندکه چه بسا توبه خالصانه ی2 یک فرد بهتر از اجرای حد موجب تطهیر و پاکی وی می گردد. از طرفی حاکم شرع و قضات نیز ازتحقیق و تفحص در امور پنهانی و گناهان جنسی مردم منع شده اند؛ محدود کردن ادله اثبات جرم و سخت گیری در آن نیز حاکی از آن می باشد.
این نظریه مستند به روایات متعددی است که از جمله آن پیامبر اکرم - ص - می فرماید:» ادرئوالحدود بالشبهات؛ حدود را به مجرد حدوث شبهه دفع کنید - « حرعاملی،1401، 18، . - 336 زیرا در سیاست جنایی اسلام عکس العمل کیفری تنها طریق مبارزه با تبهکاری تلقی نشده حتی راهی مناسب، و کارآمد نیزشناخته نگردد و از این رو صورتهای مختلف و گسترده ایی در گریز از اجرای واکنشهای جزایی پش بینی و درجهت دفع کیفر تلاش شده است. این تمایل در مراحل مختلف دادرسی و قبل از آن نیزمتجلی است به طوری که گاه انحراف جریانرسیدگی های جزایی ازمسیر رسمی آن و عدم طرح پرونده در محکمه مورد تأکید و توصیه قرار می گیرد - صادقی،1378، . - 162
از آنجایی که در اسلام برخی از جرائم و گناهان هستند که با ارتکاب آن فقط رابطه بین انسان و خدا خدشه دار می شود و جامعه و مردم متضرر نمی شود مثل زنای با تراضی طرفین و شرب خمرلزوماً، کیفر و مجازات نیز راهکاری مناسب برای اصلاح اینگونه مجرمین و جلوگیری از ارتکاب مجدد جرم نمی باشد بلکه باید از اقدامات غیر کیفری مانند هدایت مجرم به سوی توبه و پوشاندن جرم وگناه خود استفاده گردد، چه بسا ممکن است اجرای حد در جرائم جنسی نتیجه عکس به همراه خود داشته باشد، موجب آشکار شدن جرم و شناخته شدن مجرم در محل گردد ومنجر به رسوایی و بی آبرویی وی گردد و شخص بزه دیده را در معرض تعرض افراد فاسق و هوس باز قرار دهد. درنتیجه اقدامات کیفری برخوردی مناسب برای جرائم جنسی نمی باشد و مقنن باید از شیوه ها و راهکارهای مناسب غیرکیفری برای جلوگیری از وقوع جرائم جنسی در پیش بگیرد. ضمن اینکه قبح ذاتی جرائم جنسی نیز در باور و اعتقاد مردم محفوظ بماند.
.1 سختگیری در اثبات قضایی جرائم جنسی
با اینکه شارع مقدس نسبت به جرائم جنسی حساسیت ویژه ای نشان داده است و در آیات قرآنی عقوبت سنگینی را وعده داده 1 و آن را در کنار شرک، قتل2و سرقت3قرار داده است - قرائتی،1387، 7، . - 52 حتی از نزدیک شدن به آن نهی کرده است.4 اما شارع مقدس در طریق اثبات این جرائم به گونه ای سختگیرانه برخورد کرده است که اثبات آن تا حدودی غیر ممکن است و ادله اثبات کیفری شناخته شده در آیین دادرسی کیفری اسلام نیز در بعضی موارد مشروط و مقید شده است که اثبات جرم با آن ادله بعیدالوقع و نادر است به طورمشخص قیود و شرایط اعتبار شده در ادله اثبات جرائم جنسی به قدری زیاد و سخت است که اثبات اینگونه جرائم با آن ادله را باید جزء اتفاقات نادر دانست. شرایط مربوط به عدد، محتوا و کیفیت »اقرار« و » شهادت« آن چنان سخت گیرانه است که به راحتی می توان گفت شارع مقدس علاقه ای به تحقق مجازات در این گونه جرائم نداشته و بیشتر به مستور ماندن خطایای شهروندان گرایش داشته است - حسینی،1383، . - 163
.2 مصادیق یا موارد سختگیری در جرائم جنسی
شارع مقدس اسلام تمایلی به اثبات جرائم جنسی نداشته و بیشتر به مستور ماندن آن تاکید داشته است و قانون مجازات اسلامی با الهام گرفته از آموزه های فقه شیعه سختگیری های متعددی در اثبات جرائم جنسی داشته که در ذیل به چند نمونه از مصادیق آن اشاره می شود. - 1والزانیه والزانی فاجلدوا کل واحد منهما مائه جلده و لاتاخذکم بهما رأفه فی دین االله - . سوره نور، آیه - 2 در این آیه نهی از رأفت شده که از قبیل نهی از مسبب است به نهی از سبب، چون رقت کردن به حال کسی که مستحق عذاب است باعث میشود که در عذاب کردن او تساهل شود، و در نتیجه نسبت به او تخفیف دهند و یا به طور کلی اجرای حدود را تعطیل کنند - طباطبایی، 1363، ج29، ص. - 119 - الذین2 لا یدعون مع االله الهاً آخر و لا یقتلون النفس التی حرّم االله الا بالحق و لا یزنون - . فرقان، آیه 68 - 3 اذا جاءک الموممنات یبایعنک علی ان لا یشرکن باالله و لا یسرقن و لا یزنین - . ممتحنه، آیه 12ولاتَقرَبُوا الﱢزنی اِنﱠهُ - 4 کانَ فاحِشَهً و ساءَ سَبیلاً - .سوره اسراء، آیه .32
.2-1 تعداد شهود
یکی از موارد سختگیری در جرائم جنسی، مربوط به تعداد شهود می باشد به نص قرآن مجید با گواهی چهار مرد عادل، زنا ثابت می شود - 1ر.ک تبریزی،1417، 82 ؛ مکارم شیرازی،1418، 195 ؛حسینی روحانی،1412، 26، 394 ؛حلی،1405، 547؛ منتظری، بی تا، 48 ؛ خویی ، 1422، 2، . - 218 با اینکه در قتل با دو شاهد ثابت می شود.ماده 199 ق.م.ا مقرر می دارد: » نصاب شهادت درکلیه جرائم، دو شاهد مرد است مگر در زنا، لواط، تفخیذ و مساحقه که با چهار شاهد مرد اثبات می گردد....«و ذیل ماده 200 ق.م.ا. مقرر می دارد:.....» در صورتی که شهود به عدد لاز م نرسند شهادت در خصوص زنا یا لواط، قذف محسوب می شود و موجب حد است.« به خاطر افترا که همان دروغ بزرگ است چرا که خدای متعال کسی را که نسبت زنا به مسلمانی بدهد و در عین حال شهود لازم را نیاورند دروغگو خوانده است - جبعی عاملی، 1380، 1، . - 506
به دلیل اهتمامی که نظام کیفری اسلام برای آبرو و حیثیت افراد عفیف و پاکدامن قائل است تهمت های ناروا به آنان را مستوجب حد قذف می داند؛ چه قذف در واقع بذر شک و بدبینی را در میان خانواده ها می پاشد و اساس خانواده ها را تهدید می کند و موجب پرده دری و از بین رفتن عفاف و پاکدامنی می شود - قیاسی و دیگران،1391، 1، 307؛ زحیلی، 1411، 6، 11و. - 12و سخت گیری مربوط به تعداد گواهان در اثبات حد لواط تشدید می شود و لواط تنها با شهادت چهار مرد که آمیزش جنسی را آشکارا دیده باشند اثبات می شوند در این باره حتی شهادت سه مرد و دو زن کافی نیست - نوربها، 1389، . - 145
. 2-2 دفعات اقرار
دومین مورد سختگیری در اثبات جرایم جنسی مربوط به دفعات اقرار می باشد. ماده 172 ق.م.ا در این زمینه مقرر می دارد:» در کلیه جرائم، یک بار اقرار کافی است، مگر در جرائم زیر که نصاب آن به شرح زیر است:
الف. چهار بار در زنا، لواط، تفخیذ، و مساحقه.
تبصره :2 در مواردی که تعدد اقرار شرط است اقرار می تواند در یک یا چند جلسه انجام شود.بنابر فتوای برخی از فقها تعدد مجالس در اقرار شرط نمی باشد و اقرار می تواند در یک یا چند جلسه انجام شود به خاطر اینکه، اصل عدم اشتراط تعدد مجالس می باشدحلّی - ، 1405، 473 ؛ فاضل هندی، 1424، 10، - 416 و» عموم اقرار العقلا علی انفسهم جائز« نیز بر آن دلالت می کند - نوری، 1408، 8، - 248 البته برخی از فقهاء تعدد مجالس در اقرار را شرط می دانند و معتقدند که زانی باید در چهار جلسه جداگانه اقرار به زنا بکند - طوسی، 407، 6، 336 و نجفی، 1365، 41، . - 283 این در حالی است که در جرائم حق الناس اقرار یک مرتبه کافی است و در جرائم محاربه که با امنیت جامعه اسلامی ارتباط دارد یکبار اقراربرای اثبات جرم کافی است.
